KARAKTER İNŞASINDA DİNÎ SEMBOL VE KARAKTERLERİN ROLÜ: KÂBE ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 67, 187 - 204, 12.09.2016

İsmail Güllük

Öz

Din, bireylerin ve toplumların anlam dünyalarının inşasında, sürdürülmesinde ve
meşrulaştırılmasında oldukça önemli rol oynamaktadır. Ayrıca din, moral davranış
normları ve etik karakter inşası normları sağlayan bir özelliğe sahiptir. İslam dini inanç,
ibadet ve ahlâkî değerler sayesinde fert ve toplumun ahlâkî aksiyon ve moral karakter
normlarının oluşmasında çok önemli katkılar sunmuştur.
Bireylerin ve toplumların anlam dünyalarının inşasında ve daha sonra ahlâkî ak-
siyon halinde tezahür etmesinde dini sembollerin ayrı bir yeri vardır. Moral karakter
inşasında mabet sembollerinin etkisi bütün dinlerde öteden beri hep dile getirilmiştir.
Mabet sembolleri içerisinde Kâbe'nin çok ayrı ve özel bir yeri vardır. İmkânı ve gücü olan
bütün Müslümanları mutlaka etrafında tavaf etmeleri gereken Beytullah'ın, karakter olu-
şumunda ve ahlâkî değerlerin aksiyona dönüşmesindeki etkisi, Kur'an-ı Kerimde Maide
Suresinin 97. ayetinde "Allah, Kâbe'yi, o saygıya lâyık evi, haram ayı, hac kurbanını ve
(kurbanın boynuna asılan) gerdanlıkları (maddi ve manevi yönlerden) insanların belini
doğrultmaya sebep kıldı. Bu da Allah'ın, göklerde ve yerde ne varsa hepsini bildiğini ve
Allah'ın her şeyi bilici olduğunu (sizin de anlayıp) bilmeniz içindir." ifade edilmiştir. Bu
ayette geçen maddi ve manevi yönlerden insanların belini doğrultmaları anlamına gelen
kıyâm, İslam dininin öğretilerine göre ahlâkî karakter inşası ve bu inşadan sonra karak-
ter normlarının sosyal hayatta eyleme ve aksiyona dönüşmesi olarak yorumlanabilir. Bu
açıdan bakıldığında, Kâbe'nin, dini etik sermayenin muhtevasının zenginleştirilmesinde
ve moral karakter inşasının oluşmasında etkin bir sembol olduğu görülecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahlâkî Aksiyon, Karakter, Sembol, Dini Sembol, Kâbe, Mabet, Altın Oran.

Kaynakça

• Arabacı, F. (2003). Türkiye’de dini sosyalleşmenin temel etkenleri. Dini Araştırmalar,6 (16), 39-54.
• Şen, O. (2003). Biyolojik ritim. III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 91-96.
• Aydeniz, H. (2011). Dini semboller, sembolün anlam kaybı ve etkilerine gelenekselci bir yaklaşım (rene guenon örneği), EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler. 15 (48), 75-90.
• Bergil, M.S. (1988). Altın oran: doğada bilimde sanatta. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Çınar, A. (2006). Din dili: Dinî sembol ve ritüel, Dindarlık Olgusu (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), 325-338.
• Çoştu,Y.(2009).Dine normatif ve popüler yaklaşım:birdiniyönelimölçeğidenemesi, Hi- tit Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi [Gazi Üniversitesi Çorum İla- hiyat Fakültesi Dergisi], 8 (15/1), 119-139.
• Durmuş, İ.(2007). Remiz, DİA, 34, 556-558. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. el-Endelüsî, E. Hayyân (2000). el-Bahrü’l-Muhît, thk. Sıdkî Muhammed Cemil, Beyrut: Daru’l-Fikr.
• er-Râzî, F. (1934). et-Tefsirü'l-Kebir = Mefatihü'l-Gayb, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l- Arabî.
• Geçkil, M. Bahattin. (2014). Kur’an’da mucizevi saymak kelimeleri, altın oran ve 19. [y.y. : y.y.].
• Gürses, İ. (2010). Dindarlık ve kişilik. Bursa: Emin Yayınları.
• İbn Acîbe. (2002/1423). el-Bahrü’l-Medid fî Tefsiri’l-Kur’ani’l-Mecid, thk. Ömer Ah- med er-Ravi, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Kesir. (1999). Tefsirü'l-Kur'âni'l-Azim, thk. Sami b. Muhammed Selame. Dâru Taybe Lin’n-Neşr ve’t Tavzi’, I-VIII.
• Kasapoğlu, A. (2008). Kişilik eğitimi açısından hac ibadeti, Diyanet İlmi Dergi. 44 (1), 93-126. 204 / Dr. İsmail GÜLLÜK EKEV AKADEMİ DERGİSİ
• Katipoğlu, B. (2012). Din psikolojisi açısından kişilik ve karakter analizi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi = The Journal of International Social Research, 5 (23), 341-348.
• Kılıç, S. (2013). Sembolün gücü ve İslam’da semboller, Diyanet İlmî Dergi, 49 (3), 7- 20.
• Köknel, Ö. (1982). Kaygidan mutluluğa kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Mehmedoğlu, A.Ulvi. (2004). Kişilik ve din : (Dindarlık düzeyi ile kişilik özellikleri ara- sındaki ilişki üzerine bir araştırma). yay. haz. Hüseyin Kader. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi.
• Perşembe, E. (1998). Dinde sembolün fonksiyonu ve islâm’da sembolik değerlerin bugünü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 89-101. Reşid Rıza, M. (1990). Tefsirü'l-Kur'âni'l-hakim = Tefsirü'l-menar. el-Heyetü’l- Mısriyye’l-amme li’l-kitap.
• Sadıkoğlu, Y. (2008). Kainattaki gizli imza altın oran. İstanbul: Altın Burç Yayınları.
• Schimmel, A. (1954). Din’de sembolün fonksiyonu nedir?. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (3-4), 67-73.
• Tokat, L. (2004). Dinde sembolizm, Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Tokat, L. (2009). Dinin sembolik dili, Milel ve Nihal, 6 (1), 75-98.
• Sembol. (2016). https://tr.wikipedia.org/wiki/Sembol, Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016,