SON MÜSTAKİL MİRACİYELERDEN BİRİ: MEHMED BAHÂEDDİN VE MİRACİYE’Sİ

Yıl 2016, Sayı: 67, 237 - 260, 12.09.2016

Melek Dikmen

Öz

İslam medeniyeti tesirinde eserler vermiş olan Türk edebiyatında Hz. Peygamber, çeşitli yönlerden ele alınmış, farklı edebî türlere konu edilmiştir. Bu bağlamda Hz. Peygamber’in Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya gitmesi ve oradan semaya yükselmesi mucizesi olan Miraç, Divanlar ve Mesneviler içinde yer almıştır. Aynı zamanda
bu mucizeyi konu edinen Miraçname ya da miraciye adlı çok sayıda manzum ve mensur müstakil eser de yazılmıştır. Hatta bu eserlerin bir kısmı minyatürlerle süslenmiş, bazıları
bestelenerek Miraç kandillerinde okunmuştur. Bu yönüyle miraç mucizesi, İslam medeniyeti içinde bulunan milletlerin edebiyat, musiki gibi güzel sanat dallarını etkilemiştir.
Çalışmamıza konu olan Miraciye, h. 1339 -1341 /m. 1920 -1922 yılında Amasya’da basılmıştır. Eser, Amasya Mekteb-i Sultânîsi’nde Arapça ve Farsça hocası olan Mehmed
Bahâeddin'e ait olup son müstakil Miraciye örneklerinden birisidir. Müellif, eseri aruzun
“Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün” kalıbıyla ve kaside nazım şekli ile kaleme almıştır. Eser ağdalı bir üslupla yazılmış, Arapça ve Farsça kelimeler, tamlamalar ve terkipler
sıkça kullanılmıştır. Eserde konuyla ilgili genel bilgiler verilmiş, çok fazla detaya inilmemiş, diğer miraciyelerde görülen motiflerin çoğuna değinilmemiştir. Hz. Peygamber’in
“nur”, “şem‘”, “necm (yıldız)”, “şems”, “bedr” gibi aydınlık ve parlaklığı çağrıştıran unsurlara teşbihi dikkat çekicidir.
Bu makalede Mehmed Bahâeddîn’in Miraciye’sinin metni transkribe edilmiş, eser biçim, muhteva, dil ve üslup özellikleri açısından incelenmiştir. Aynı zamanda son müstakil
Miraciye örneklerinden birini tanıtmak suretiyle bu edebî türe katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Bahâeddin, Miraciye, Miraçname, Türk İslam edebi- yatı, Mirac.

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç, “Şakk-ı Sadr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA.), İstanbul, 2010, C. XXXVIII, s. 309-310.
• Akar, Metin, Türk Edebiyatında Manzum Mirâc-nâmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
• Ateş, Erdoğan, Türk Din Mûsikîsi, Rağbet Yay., İstanbul, 2015.
• Ayan, Hüseyin, “Abdülbâkî Ârif Efendi‟nin Mi‟râciyyesi” Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 1986, S. 2, s. 1-11.
• Bilgin, Orhan, “Aşkî Mustafa Efendi ve Mi‟râc-nâmesi”, Prof. Dr. Nihad M.Çetin‟e Armağan, 1999, s. 97-116.
• Bilkan, Ali Fuat, “Nâbî‟nin “Mi‟râc-nâme”si”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul 2008, S. 1, s. 1-8.
• Çakıcı, Bilal, “Mehmed Bahâeddin‟in Münâzara-i Seyf ü Kalem‟i”, Acta Turcıca, “Kültür Tarihimizde Yarış”, Ed. Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, Ocak 2010, Yıl 2, S. 1, http://actaturcica.com/_media/2010-01/ii_1_10.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2016)
• Demirci, Mehmet, “Nûr-ı Muhammedî”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir, 1983, C. I, s. 239-258.
• Demirci, Mehmet, Nûr-i Muhammedî, Kitabevi Yay., İstanbul, 2008.
• Demirkazık, H. İbrahim, “Mecîdî‟nin Miraciye‟si”, Turkish Studies, Ankara, 2014, C. 10/8, 2015, s. 849-886.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yay., Redaktör: Hakkı Dursun Yıldız, Çağ Yay., İstanbul 1992, I-XV.
• 259 SON MÜSTAKİL MİRACİYELERDEN BİRİ: MEHMED BAHÂEDDİN VE MİRACİYE’Sİ 23 Dündar, Abdülkadir, “Bir Belgeye Göre Amasya II. Bayezid Külliyesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XLIV, S. 2, Ankara, 2003, s. 131- 172.
• Esir, Hasan Ali, “Anadolu Sahası Mesnevilerinde Miraç Mevzuu”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı,
• Erzurum, 2009, S. 39, s. 683-708. Eyice, Semavi, “Beyazıt Camii ve Külliyesi”, DİA., 1992, C. VI, s. 40.
• Gülüm, Emrah, “Türk Edebiyatı‟nda Mirâcnâmeler Üzerine Hazırlanmış Çalışmalar Hakkında Bibliyografya Denemesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2014, C. 7, S. 35, s. 105-111.
• Gündüz, Şinasi, Yavuz Ünal ve Ekrem Sarıkçıoğlu, Dinlerde Yükseliş Motifleri ve İslam'da Miraç, Vadi Yayınları, Ankara 1996.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev. Mehmet Yazgan, Beyan Yay., İstanbul, 2012.
• Heper, Sadeddin, “Türk Musikisi ve Nây-î Osman Dede”, Mevlânâ Güldestesi, 1964, s. 62.
• İbn Manzûr, Lisânu‟l-Arab, Dâru Sadr, Beyrut, I-XV. Kara, Mustafa, “Mîrâc, Mîrâciye ve Bursalı Safiye Hâtun‟un Vakfiyesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, 1998, C. 7, S. 7, s. 30-36.
• Kaya, Hasan, “Ömer Hâfız-ı Yenişehr-i Fenârî‟nin Mi‟râciyesi”, Turkish Studies, Ankara, 2014, C. 9/6, s. 677-718.
• Kemikli, Bilal, Sûfî Aşk ve Ölüm, Sütun Yay., İzmir, 2007.
• Kemikli, Bilal, Sunullah Gaybî Divanı, MEB Yay., İstanbul, 2000.
• Mehmed Bahâeddin, Mirâciye, Matbaa-i Livâ, Amasya, 1339-1341.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman, Mirac Gerçeği, İstanbul, 1991.
• Muhammed Abdurrauf el-Münâvî, Feyzü‟l-Kadîr Şerhu‟l-Câmii‟s-Sağîr, Mektebetü‟t- Ticâriyye, I-VI, Mısır, 1356.
• Muslihuddin Vahyî, Miracü‟l-Beyân, Mi‟racın Tasavvufi Boyutları, Haz. Mustafa Tatcı, Cemal Kurnaz, Bizim Büro Basın Yayın, III. Baskı, Ankara, 2000.
• Özdemir, Sema, Aksaraylı İsa‟nın Miraciyesi, Marmara Üniversitesi Türkiyat
• Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996.
• Özemre, Ahmed Yüksel, “Azîz Mahmud Hüdâyî‟de Mi‟râc Neş‟esi”, Azîz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Ed. Hasan Kamil Yılmaz, 20-22 Mayıs 2005, C. 1, s. 239-244. 260 / Yrd. Doç. Dr. Melek DİKMEN EKEV AKADEMİ DERGİSİ 24
• Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, Çev. Yusuf Türker, Pınar Yay., İstanbul, 2012, III. Baskı.
• Seguy, Maria-Rose, The Miraculous Journey of Mahomet, Mirâj Nâmeh, Bibliotheque Nationale, Paris (Manuscrit Supplement Turc 190), Çev. Richard Pevear, George Braziller Publish, New York, 1977.
• Sır, Ayşe Nur, “Eski Türkiye Türkçesi Devresine Ait Mensur Bir Eser: Risâle-i Mi‟râciyye”, Turkish Studies, Ankara, 2013, C. 8/1, s. 2257-2349.
• Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, Dersaâdet, 1317. Tanyıldız, Ahmet, “Süleymaniye Kütüphanesi‟ndeki 1211 Numaralı Na‟t ve Mi‟râciyye Mecmûası”, Turkish Studies, Ankara, 2013, C. 8/1, s. 525-547.
• Tekin, Başak Burcu, “İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Resimli El Yazmalarındaki Miraç Tasvirlerine Bakış”, Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu Armağanı: Sanat Yazıları, (Haz. Mustafa Denktaş - Yıldıray Özbek), Kayseri, 2001, s. 537-549;
• Tekin, Başak Burcu, “Safevî Dönemi 16. Yüzyıl Aslan Tasvirli Miraç Minyatürleri: Şah İsmail Hatâî‟nin Yaklaşımı Açısından Bir Değerlendirme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 64, Ankara, 2012, s. 97-114.
• Türkoğlu, Serkan, “Mehmed Fevzî Efendi ve Kudsiyyü‟s-Sirâc fî Nazmi‟l-Mi‟râc Adlı Eseri”, Turkish Studies, Ankara, 2013, C. 8/13, s. 1617-1644.
• Uzun, Mustafa, “Mi‟râciyye”, DİA., İstanbul, 2005, C. XXX, s. 132. Yaman, Bahattin ve Melek Dikmen, “Metin ve Resim Bakımından Mi‟racnâme (Paris Bibliotheque Nationale, Turc 190) ve İlâhî Komedya‟daki Benzerlik Üzerine Bir Karşılaştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, 2006/1, S. 16, s. 147-168;
• Yavuz, Salih Sabri, “Mi„rac”, DİA., İstanbul, 2005, C. XXX, s. 134.
• Yekbaş, Hakan, “Sarıhatipzâdelerden Numan Sâbit Efendi ve Bilinmeyen Miraciyesi”, Kültür Tarihimizde Sivaslı Bir Aile Sarıhatipzadeler, Ed. Alim Yıldız, Buruciye Yay., Sivas 2011, s. 233-271.
• Yıldırım, İsmail, “Kerkükî Abdüssettâr Efendi ve Mi‟râciyye‟si”, Turkish Studies, Ankara, 2014, C. 9/6, s. 1163-1180.