PSİKOLOJİK AYRICALIĞIN TÜKETİCİLERİN KARAR VERME TARZLARINA ETKİSİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Sayı: 90, 187 - 204, 28.03.2022

Filiz Çopuroğlu

Öz

Tüketici davranışı ve satın alma alışkanlıkları pazarlama alanının temel taşlarından biridir. Tüketici davranışları tüketicilerin karar verme tarzlarına göre şekillenerek oluşmaktadır. Bu çalışmada çağımızın en büyük hastalıklarından olan narsizmin bir alt boyutu olarak ortaya çıkan psikolojik ayrıcalığın tüketicilerin karar verme tarzlarına bir etkisinin olup olmadığı incelenmiştir. Araştırma kapsamında Balıkesir ilinde yaşayan ve kolayda örnekleme yöntemine göre seçilen 422 kişiye online anket tekniği ile ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda psikolojik ayrıcalık ile tüketicilerin karar verme tarzlarının mükemmeliyetçi boyut, marka odaklılık boyutu, eğlence ve haz boyutu, fiyat odaklılık boyutu ve alışkanlık boyutu ile aralarında ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında psikolojik ayrıcalığın tüketicilerin karar verme tarzlarının mükemmeliyetçi, marka odaklılık, yenilik ve moda bağlılığı, eğlence ve haz odaklılık, fiyat odaklılık ve alışkanlık ve marka bağlılığı boyutları üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Psikolojik ayrıcalığın tüketicilerin karar verme tarzlarının dikkatsiz karar verme boyutu ve çeşit karmaşası yaşama boyutu üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tüketici, Tüketici davranışı, Karar verme tarzı, Tüketicilerin karar verme tarzları, Psikolojik ayrıcalık.

Kaynakça

• Akarsu, B. ve Akarsu, B. (2019). Bilimsel araştırma tasarımı: Nicel, nitel ve karma araş- tırma yaklaşımları, İstanbul: Cinius yayınları.
• Anderson, D., Halberstadt,J. andAitken, R. (2013). Entitlement attitudes predictstudents' poor performance in challenging academic conditions. International Journal of Higher Education, 2(2), 151-158.
• Atadil, H. A., Sirakaya-Turk, E., Meng, F. and Decrop, A. (2018). Exploring travelers’ decision-making styles. International Journal of Contemporary Hospitality Ma- nagement, 30(1), 618-636.
• Avcılar, M.Y., Atalar, S. (2019). Narsistik kişilik özelliklerinin sosyal medya bağımlılık düzeyi ve gösterişçi tüketim eğilimleri üzerine etkisinin tespiti. Uluslarara- sı Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal Of Society Researches, 11(8), 1373-1407.
• Bellenger, D. N. and Korgaonkar, P. K. (1980). Profile the recreational shopper. Journal of Retailing, 56(3), 77-92.
• Brouer, R. L., Wallace, A. S. and Harvey, P. (2011). When good resources go bad: The applicability of conservation of resource theory to psychologically entitled. Ed. P. L. Perrewe ́ and D. C. Ganster, The role of individual differences in occupational stress and well being, Bingley, UK: Emerald,
• Buffardi, L. E. ve Campbell, W. K. (2008). Narcissism and social networking web sites. Personality And Social Psychology Bulletin, 34(10). 1303-1314.
• Campbell, W. K., Bonacci, A. M., Shelton, J., Exline, J. J. and Bushman, B. J. (2004). Psychological entitlement: Interpersonal consequences and validation of a self-report measure. Journal of Personality Assessment, 83(1), 29-45.
• Can, P. ve Er, D. (2019). Narsisizm ile marka bağlılığı ve taklit ürün satın alma eğilimi arasındaki ilişkiler. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 147-166.
• Cisek, S. Z., Sedikides, C., Hart, C. M., Godwin, H. J., Benson, V. Ve Liversedge, S. P. (2014). Narcissism and consumer behaviour: A review and preliminary findings. Frontiers in Psychology, 5(232), 1-9.
• Driver, M. J., Brousseau, K. R. and Hunsaker, P. L. (1990). The dynamic decisionmaker five decision styles for executive and business success. Harper & Row: New York.
• Durmaz, Y. ve Bahar (Oruç), R. (2011). Tüketicilerin satın alma davranışları üzerinde sosyolojik faktörlerin etkisinin incelenmesine yönelik ampirik bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 60-77. Retrieved from https://dergipark. org.tr/tr/pub/esosder/issue/6151/82614
• Foster, J. D., Campbell, W. K. and Twenge, J. M. (2003). Individual differences in narcissism: Inflated self-views across the lifespan and around the world. Journal of Research in Personality, 37, 469–486.
• Gedik, A. (2020). Davranış ekonomisi ve tüketici davranışları açısından bir uygulama. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 23-40.
• Ghaleno, R. P., Pourshafei, H. and Yunesi, A. M. R. (2015). Decision making styles of managers and its relation with their job performance in High Schools of Birjand City. Cumhuriyet University Faculty of Science Journal (CSJ), 36(3), 1300- 1949.
• Harren, V. A. (1979). A model of career decision making for college students. Journal of Vocational Behavior, 14, 119-133.
• Harvey, P. & Harris, K. J. (2010). Frustration-based outcomes of entitlement and the influence of supervisor communication. Human Relations, 63(11), 1639- 1660.
• Izgar, H. ve Yılmaz, E. (2007). Pio ve Yibo’nda görev yapan okul yöneticilerinin karar vermede özsaygı ve karar verme stilleri arasındaki ilişki. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 341-351.
• Kriegman, G. (1983). Entitlement attitudes: Psychosocial and therapeutic implications. The Journal of the American Academy of Psychoanalysis, 11(2), 265-281.
• Kotler, P. (2000). Marketing management: The millennium edition. Person Prentice Hall, Upper Saddle River.
• Lambert, A.ve Desmond, J. (2013). Loyal now, but not forever! A study of narcissism and male consumer–brand relationships. Psychology and Marketing, 30(8), 690- 706.
• Lastovicka, J. L. (1982). On the validation of lifestyle traits: A review and Illustration. Journal of Marketing Research, 19(1), 126-138.
• Levin, S.(1970).On psychoanalysis of attitudes of entitlement.Bulletin of the Philadelphia Association for Psychoanalysis, 20, 1-10.
• Mann, L., Burnett, P., Radford, M. and Ford, S. (1997). The melbourne decision making questionnaire: An instrument for measuring patterns for coping with decisional conflict. Journal of Behavioral Decision Making, 10(1), 1-19.
• Mcdonald, M., Wearıng, S. Ve Pontıng, J. (2007). Narcissism and neoLiberalism: Work, leisure, and alienation in an era of consumption. Loisir et Société / Society and Leisure, 30(2), 489-510.
• Mehdizadeh, S. (2010). Self-presentation 2.0: Narcissism and self-esteem on facebook. Cyberpsychology, Behavior, And Social Networking, 13(4), 357-364.
• Nas, S. (2010). Karar verme stillerine bilimsel yaklaşımlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 2(2), 43-65.
• Naumann, S. E., Minsky, B. D. and Sturman, M. C. (2002). The use of the concept “entitlement” in management literature: A historical review, synthesis and discussion of compensation policy implications. Human Resource Management Review, 12(1), 145-166.
• Scott, S. G. and Bruce, R. A. (1995). Decision-making style: The development and assessment of a new measure. Educational and Psychological Measurement, 55(5), 818-831.
• Snow, J. N., Kern, R. M. and Curlette, W. L. (2001). Identifying personality traits associated with attrition in systematic training for effective parenting groups. The Family Journal, 9(2), 102-108.
• Sedikides, C., Cisek, S. and Hart, C. M. (2011). Narcissism and brand name consumerism. The Handbook of Narcissism and Narcissistic Personality Disorder: Theoretical Approaches, Empirical Findings, and Treatments, eds W. K. Campbell and J. Miller (Hoboken, NJ: John Wiley and Sons, Inc.), 382–392.
• Sproles, G. B. and Kendall, E. L. (1986).Amethodology for profiling consumers' decision making styles. Journal of Consumer Affairs, 20(2), 267-279.
• Ülker, Y. (2021). Narsisizm bağlamında lüks tüketim. Alanya Akademik Bakış, 5(2), Sayfa No.1015-1030
• Ünsal Akbıyık, B. S. (2018). Psikolojik ayrıcalığın üretkenlik karşıtı davranışlara etki- si: Psikolojik sözleşmenin ihlal edilmesinin aracılık rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 234-255.
• Ünal, S. ve Erciş, A. (2006). Tüketicilerin kişisel değerlerinin satın alma tarzları üzerindeki etkisi. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 23-45.
• Wilkie, L. W. (1986). Consumer behavior. New York: Wiley.
• Witte, T. H., Callahan, K. L. and Perez-Lopez, M. (2002). Narcissism and anger: an exploration of underlying correlates. Psychological Reports, 90(3), 871-875.
• Westbrook, R. A. and Black, W. C. (1985). Amotivation-based shopper typology. Journal of Retailing, 61(1), 78-103.
• Yılmazer, T., Karagöz, Ş., Uzunbacak, H. H. ve Akçakanat, T. (2021). Karanlık üçlü kişilik özellikleri, psikolojik ayrıcalık, göreli yoksunluk ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Ekev Akademi Dergisi, 25, 597-622.
• Damla Yılmazoğlu (2018). Narsisizm ile Alışveriş Bağımlılığı arasında Bir İlişki Var Mı? Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk (International Conference) 12th-14thSeptember.
• Yüksekbilgili, Z. (2016). Tüketici karar verme tarzlarının kuşaklara göre değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(53), 1392-1402.
• Zitek, E. M. and Vincent, L. C. (2015). Deserve and diverge: Feeling entitled makes people more creative. Journal of Experimental Social Psychology, 56, 242-248.