MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ ETİK İKLİM ALGISININ İŞGÖREN PERFORMANSI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2022, Sayı: 90, 1 - 18, 28.03.2022

Ali Altınbay

Öz

Örgütlerde davranışların kabul edilebilir, kabul edilemez ya da uygulanamaz oluşuna
ilişkin değerlendirme, o davranışın etik olup olmadığı kıstasına bağlıdır. Etik davranış
olarak belirlenen davranışlar kabul edilebilir ve uygulanabilir davranışlar olup aynı
zamanda yol göstericidirler. Etik; insan davranışlarının doğruluğu ya da yanlışlığı konusunda kurallar dizinini oluşturarak tutum ve davranışların oluşturulmasında yol gösterici olurlar. Çalışanların işe karşı hissiyatı ve sağlığının bir göstergesi olan iş tatmini,
çalışma karşılığında edindikleri ücret ile iş ortamında birlikte çalıştığı kişilerden hoşnut
olması ve yaptıkları faaliyetlerinin sonucunda aldığı gönül rahatlığıdır. Örgütsel düzeyde
başarının odak noktası olan performansta artış kendiliğinden ortaya çıkan bir aşama
değildir. Performansın stratejik olarak algılanması ve yönetilmesi gerekir. Performans
yönetimi, örgütte insan kaynaklarının en üst düzeyde potansiyelini gerçekleştirmesine
yönelik olarak motive edilmesi bağlamında sistemli bir şekilde yönetilmesidir. Bu araştırmanın amacı muhasebe meslek mensuplarının etik iklim algısının işgören performansı ve
iş doyumu ile ilişkisinin tespit edilmesidir. Bu amaçla 2021 yılında Kütahya ilindeki 351
muhasebe meslek mensubundan 205’ine gönüllülük esasına göre nicel araştırma yöntemi
olan anket tekniği ile ulaşılmıştır. Regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır. Yapı-
lan korelasyon analiz sonucu elde ettiğimiz bulgularla Etik iklim ile İşgören performansı
arasında (r=0,623), İş doyumu arasında ise (r=0,676) yüksek düzeyde pozitif yönlü ilişki
tespit edilmiştir. Yapılan regresyon analizi sonucu Etik iklim algısının işgören performansını (β=0,640; p<0,05), iş doyumunu (β=0,614; p<0,05) pozitif yönde etkilediği tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Etik iklim, Performans, İşgören performansı, İş doyumu.

Kaynakça

• Ahmetoğulları, K. ve Çatı, K. (2019). STK Mensuplarının etik iklim algısının örgütsel bağlılık aracılığıyla bireysel performanslarına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 283-313.
• Akal, Z. (1992). İşletmelerde performans ölçüm ve denetimi: Çok yönlü performans göstergeleri. Ankara: MPM Yayınları.
• Akbaş, T. T. (2010). Örgütsel etik iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Mobilya sanayi büyük ölçekli işletmelerinde görgül bir araştırma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (2), 121-137.
• Akgül, A., Çevik, O. (2005). İstatistiksel analiz teknikleri–SPSS’te işletme yönetimi uygulamaları. Ankara: Emek Ofset.
• Akkoç, İ. (2012). Gelişim kültürü ve etik iklimin yenilikçiliğe etkisinde dağıtım adaleti- nin rolü. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 4(3), 45-60.
• Aksu, G., Acuner, A., & Tabak, R. (2002). A study on job satisfaction of managers in the central and provincial organizations of the Ministry of Health (Ankara Example). Journal of Ankara University Faculty of Medicine, 55, 271-282.
• Altaş, S. S. ve Kuzu, A. (2013). Örgütsel etik, örgütsel güven ve bireysel iş performansı arasındaki ilişki: Okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 1(2), 29-41.
• Barnett, T., & Schubert, E. (2002). Perceptions of the ethical work climate and covenantal relationships. Journal of Business Ethics, 36(3), 279-290.
• Baştürk, S. ve Taştepe, M. (2013). Evren ve örneklem. Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Vize Yayıncılık.
• Beğenirbaş, M. ve Turgut, E. (2016). Psikolojik sermayenin çalışanların yenilikçi davra- nışlarına ve performanslarına etkileri: Savunma sektöründe bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 57-93.
• Biçer, M. (2005). Satış elemanlarının iş tatmini, örgüt bağlılığı ve işten ayrılma niyetinin etik iklim ile ilişkisi: Sigorta ve ilaç sektörlerinde bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boz, D., Gaygısız, E. ve Duran, C. (2019). Mobbing ile iş performansı ilişkisi: Kütahya sağlık çalışanları örneği. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 6(38), 1580-1591.
• Boz, D., Duran, C., Koç, A. ve Uslu, İ. (2019). Çalışanların motivasyonunun iş tatmini ve performans ile ilişkisi. In International Congress on Afro-Eurasian Research, 19, 224-229.
• Büte, M. (2011). Etik iklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 171-192.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (7. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Campbell, J. P. (1990). Modeling the performance prediction problem in industrial and organizational psychology. In M. D. Dunnette & L. M. Hough (Ed.), Handbook of İndustrial and Organizational Psychology (687– 732). Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Cullen, J. B., Parboteeah, K. P., & Victor, B. (2003). The effects of ethical climates on organizational commitment: A two-study analysis. Journal of Business Ethics, 46(2), 127-141.
• Çalışkan, A. (2015). Örgütsel adaletin örgütsel bağlılığa etkisi: Etik ikliminin aracılık rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(2), 115-141.
• Davis, F. W. (1981). Job satisfaction and stress. Journal of Physical Education and Recreation, 52(9), 37-38.
• Demir, M. (2014). Otel işletmelerinde etik iklimi-iş performansı ilişkisi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 9(2), 363-378.
• Demir, S. ve Karakuş, M. (2015). Etik iklim ile öğretmen ve öğrencilerin güven ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Der- gisi, 21(2), 183-212.
• Dönmez, B. (2014). Pozitif psikolojik sermaye ile işe ilişkin duyuşsal iyilik algısı, iş doyumu, işgören performansı ve yaşam doyumu ilişkilerinin seyahat acentası çalışanları örnekleminde incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eker, G. (2006). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu üzerindeki etkileri (Yayın- lanmamış Yüksek lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, P. ve Çelik, A. (2019). Sağlık sektöründe etik iklim oluşturmanın hemşirelerin performansına etkisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(2), 105-113.
• Eren, S. S. ve Hayatoğlu, Ö. (2012). Etik iklimin satış elemanlarının iş tutumlarına ve iş performanslarına etkisi: İlaç sektöründe bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(14), 109-128.
• Erdirençelebi, M. ve Filizöz, B. (2016). Mobbingin etik iklim ve çalışanların işten ayrıl- ma niyeti üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 127-139.
• Günel, D., Civelek, M. E. ve Karabulut, A. T. (2016). İşletmelerde etik liderliğin etik iklim üzerine etkisi: deneysel bir araştırma (Organizational culture and work ethics). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 14(28), 251-265.
• İmamoğlu, S. Z., Keskin, H. ve Serhat, E. (2004). Ücret, kariyer ve yaratıcılık ile iş tat- mini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 167- 176.
• Kanten, S., Esirgemez, M., Aydın-Hasekioğlu, Y. ve Keçeli, M. (2018). İş yaşamının kalitesinin sosyal kaytarma ve işi erteleme davranışı üzerindeki etkisinde etik iklim algısının rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 559-576.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (5.Baskı), Anka- ra: Asil Yayın Dağıtım.
• Kılıç, M. Y. (2019). Okullarda yöneticinin sağladığı etik iklimin, örgütsel bağlılık ve öğretmen performansına etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 807-836.
• Kim, S. (2002). Participative management and job satisfaction: Lessons for management leadership. Public administration review, 62(2), 231-241.
• Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği. (13.Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Ku- ram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 47-69.
• Mortimer, J. T., Finch, M. D., & Maruyama, G. (2019). Work experience and job satisfaction:Variation by age and gender 1.In Work Experience and Psychological Development Through the Life Span (pp. 109-155), Londra: Routledge.
• Naktiyok, S. ve Yıldırım, F. (2018). Etik iklimin iş tatmini ve işe yabancılaşma düzeyine etkisi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6), 57- 71.
• Narin, İ., Boz, D. ve Duran, C. (2019). Örgütsel güven ve iş tatmininin örgütsel bağlılık ile ilişkisi: Kamu sektöründe örnek bir uygulama. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 6(33), 555-568.
• Omarov, A. (2009). Örgütsel güven ve iş doyumu: Özel bir sektörde uygulama (Yayın- lanmamış Yüksek lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, P. S. ve Urtekin, G. E. (2007). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (28), 107-125.
• Özgen, H., Öztürk, A. ve Yalçın, A. (2002). İnsan kaynakları yönetimi. İstanbul: Nobel Kitabevi.
• Rego,A.&PinaeCunha,M.(2008).Work places pirituality and organizational commitment: An empirical study. Journal of organizational change management, 21(1), 53- 75.
• SchwepkerJr,C. H.(2001).Ethical climate'srelationship to job satisfaction, organizational commitment, and turnover intention in the salesforce. Journal of business research, 54(1), 39-52.
• Sertçe, S. (2003). Kamu kuruluşlarında yöneticilerin iş doyumu üzerine bir araştır- ma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü.
• Solmuş, T. (2004). İş yaşamında duygular ve kişilerarası ilişkiler: Psikoloji penceresin- den insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Beta.
• Sonnentag, S.,Judith V. &Anne, S. (2008). Job performance. Handbook of Organizational Behavior, Los Angles: SAGE
• Sökmen, A. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2013). Yönetici etik davranışlarının sınır birim çalışanlarının motivasyon ve iş tatmini üzerindeki etkisi: Adana’da bir araştırma. İş- letme Araştırmaları Dergisi, 5(4), 87-104.
• Şerif, Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2003). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Konya: Adım Matbaacılık ve Ofset.
• Tevrüz, S. (2007). İş hayatında etik. İstanbul: Beta.
• Tuna, M. ve Yeşiltaş, M. (2014). Etik iklim, işe yabancılaşma ve örgütsel özdeşleşmenin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 105-117.
• Weber, J. & Seger, J. E. (2002). Influences upon organizational ethical subclimates: A replication study of a single firm at two points in time. Journal of Business Ethics, 41(1-2), 69-84.
• Yeşil, S., Mavi, Y. ve Ceylan, S. (2017). Etik iklim algısı ve bireysel sonuçlar üzerine etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (51), 19-38.
• Yoon, J. & Thye, S. R. (2002). A dual process model of organizational commitment: Job satisfaction and organizational support. Work and occupations, 29(1), 97-124.
• Yammarino, F. J. & Dubinsky, A. J. (1987). On job satisfaction: It's the relationships that count!. The Journal of Risk and Insurance, 54(4), 804-809.
• Yiğit, A. (2004). Hastanelerde liderlik davranışlarının personel iş doyumuna etkisi belirlemeye yönelik bir alan çalışması (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.