İLKÖĞRETİM OKUL YÖNETİCİLERİNİN TAKIM LİDERLİK DAVRANIŞLARININ ÖĞRETMENLERİN İŞ DOYUMU, ÖRGÜTSEL ADANMIŞLIK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Yıl 2016, Sayı: 68, 65 - 80, 27.12.2016

Çetin Tan

Öz

Bu araştırmanın genel amacı, ilköğretim okul yöneticilerinin takım liderlik davranışlarının öğretmenlerin iş doyumu, örgütsel adanmışlık ve örgütsel vatandaşlık düzeylerine etkisini belirlemektir. Betimsel nitelikteki ilişkisel tarama modelinde olan bu araştırmanın çalışma evrenini, Elazığ İlinde bulunan ilköğretim okullarında 2010–2011 eğitim-öğretim yılında görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, çalışma evreninden oransız küme örnekleme yöntemiyle yansız olarak seçilmiş 2700 öğretmen oluşturmaktadır. 822 öğretmen tarafından doldurulan anketler geri dönmüş ve analize dâhil edilmiştir. Veriler, hiyerarşik çoklu doğrusal regresyon yöntemi kullanılarak
analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda, “İlköğretim Okul Yöneticilerinin Takım Liderlik Davranışlarının Öğretmenlerin İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık ve Örgütsel Vatandaşlık Düzeylerine Etkisi” güçlü ve anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür. Aracılık testlerinin sonucuna göre, iş doyumu ile örgütsel adanmışlık arasındaki ilişkide, örgütsel vatandaşlık kısmi ara yordayıcıdır. Aynı zamanda, hem iş doyumu hem de örgütsel adanmışlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkide kısmi ara yordayıcıdırlar. Öğretmenlerin en fazla etkileşimde bulundukları okul yöneticilerinin takım liderlik yeterliklerinin, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, iş doyumu ve örgütsel adanmışlık düzeylerini anlamlı şekilde yordadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Takım, Takım Liderliği, İş Doyumu, Örgütsel Adanmışlık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışları

Kaynakça

• Açıkalın, A. (1994). Çağdaş örgütlerde insan kaynağının yönetimi, Ankara: Şafak Mat- baacılık.
• Atar, G. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel adanmışlıkları ile müdürlerin lider- lik davranışlarını algılamaları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Ayhan, F. (2006). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin iş tatmini ile okul yönetiminin lider davranış biçimleri arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Yedi- tepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayram, N. (2010). Amos uygulamalarına giriş. Bursa: Ezgi Yayınevi.
• Bingöl, N. (2006). Hemşirelerin uyku kalitesi, iş doyumu düzeyleri ve aralarındaki ilişki- nin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Bolon, D.S. (1997). Organizational citizenship behavior among hospital employees: A multi dimensional analysis involving job satisfaction and organizational commitment. Hospital & Health Services Administration, 2(42), pp. 221–242, 18 Aralık 2004, http://proquest.umi.com/.
• Bursalıoğlu Z.(1999). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Yayınla- rı.
• Busch, T.,Fallan, L., Pettersen, A. (1998). Disciplinary differences in job satisfaction, self-efficacy, goal commitment and organisational commitment among faculty employees in norwegian colleges: An empirical assessment of ındicators of
• performance. Quality in Higher Education, 2(4), pp. 137–157. 13 Mayıs 2007, http://dx.doi.org/10.1080/1353832980040204.
• Can, H. (1999). Organizasyon ve yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çankaya, İ., Karakuş, M. (2010). Okul yöneticilerinin takım liderliği davranışlarına yö- nelik bir ölçme aracı geliştirme çalışması. Kuramdan Uygulamaya Eğitim Yöne- tim Dergisi, 62(2), 167-183.
• Çekmecelioğlu, H. (2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarının işten ayrılma niyeti ve verimlilik üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: Bir araştırma, “iş, güç”, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi,8 (2), s. 4-6.
• Dilek, H. (2005). Liderlik Tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini
• ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma. Ya- yınlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertürk,A. (2007), Increasing organizational citizenship behaviors of turkish academicians mediating role of trust in supervisor on the relationship between organizational justice and citizenship behaviors, Journal of Managerial Psychology, 3(22), pp.257-270.
• Karslı D.(2004). Yönetsel etkililik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kaya, Y. K. (1996). Eğitim yönetimi, kuram ve Türkiye’deki uygulama. Ankara: Bilim Yayıncılık.
• Mathieu, J.E., Farr, J. (1991). Further evidence of the discriminant validity of measures of organizational commitment, job involvement, and job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 76, pp. 127–133.
• Meyer, J. P.,Allen J. N. (1991). Commitment in the Workplace – Theory, Researchand Application.Sage Publications, California, USA.
• Meyer, J. P., Allen J. N. (1997). Commitment in the Workplace – Theory, Researchand Application. Sage Publications, California, USA.
• Organ,D.W.(1990).Themotivationalbasisoforganizationalcitizenshipbehavior. Research in Organizational Behavior, 12, pp. 43–72, 29 Temmuz 2007, http://pcbfaculty. ou.edu/classfiles/MGT%20Readings/OCB/Organ%201990%20ROB.pdf.
• Özdamar, K. (2004). SPSS uygulamaları Eskişehir: Kaan Kitapevi.
• Özkalp E. (1998). Örgütsel davranış (Ed. Enver Özkalp), Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi Ders Kitapları, 11, 1998.
• Sağlam M. (1979). Örgütsel değişme. Ankara: TODAİ Yayınları No. 185. Schriesheim, C.A. Neider L.L. ve Scandura T.A. (1998). Delegation and leader member exchange: main effects, moderators, and measurement ıssues, The Academy of Management Journal, 41(3), ss. 298-318.
• Truckenbrodt, Yolanda B. (2000). The relationship between leader-member exchange and commitment and organizational citizenship behavior. Acquisition Review Quarterly, Summer, s. 233-244.
• Uçman, B. (2006). Endüstride takım çalışması eğitiminin iş doyumu, motivasyon ve kaygı düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü.
• Vanderberg, R.J., Lance, C.E. (1992). Examining the causal order of job satisfaction and
• organizational commitment. Journal of Management, 1(18), 153–167, 12 Ağus- tos 2008, http://jom.sagepub.com/.
• Williams, L.J.,Hazer, J.T. (1986). Antecedents and consequences of satisfaction and commitment in turnover models: A reanalysis using latent variable structural equation methods. Journal of Applied Psychology, 71, pp. 219–231.