İMÂM MÂLİK’İN FIKHINDA “SÜNNET” KAVRAMI

Yıl 2016, Sayı: 68, 333 - 350, 27.12.2016

Recep Özdemir

Öz

Hadis ve fıkha dair ilk döneme ait bilgileri ihtiva eden Muvatta’ın sahibi İmam Mâlik, rivayetçiliği ve içtihatlarıyla, fıkıh ilminin teşekkül edip gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Fıkıh usûlünün fer’î ve aslî delillerini etkin bir şekilde kullanan İmam Mâlik, aslî deliller arasında yer alan sünnet delilini kendi fıkıh anlayışına özgü bazı kavramlarla birlikte kullanmış ve İslam toplumunun sünnet anlayışını derinden etkilemiştir. İmam Mâlik’in sünnet kavramını ele alış şekli, ilk dönem sünnet uygulamasının değerini ortaya koyulması açısından önem arz etmektedir. İmam Mâlik sahih sünneti tespit etmede onun fiilen yaşanıyor olmasını bir ölçü olarak kabul etmektedir. İmam Mâlik’in yaşadığı dönemde hadis ıstılahlarının henüz belirgin hale gelmemiş olması ve hadisin tedvin sürecinin tamamlanmamış olması, sünnetin değerini belirmede onun sünnet anlayışını önemli hale getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

İmam Mâlik, Sünnet, Muvatta’, Hüccet, Fıkıh.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, Beyrut: Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye, 2005.
• Ahmed Emin, Duha’l İslâm ( I-III), Kahire: Mektebetu’l-Usretu, 2003.
• Aktepe, İshak Emin, Erken Dönem İslâm Hukukçularının Sünnet Anlayışı. İstanbul: İnsan Yay., 2008.
• Bâcî, Ebi Velîd Süleymân b. Half b. Said b. Eyyüb, Müntekâ, thk. Muhammed Abdulkadîr Ahmed Ata, Beyrut: Dâru’l Kutubi’i-İlmiyye, 1999.
• Beyhakî, Ebî Bekr Ahmed b. Huseyîn b. Alî, Sunenu’l-Kubrâ(I-XI), thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut, 2003.
• Buharî, Ebî Abdillah Muhammed İsmâîl, Sahih-i Buharî, Beyrut: Dâru’l-İbn Kesir, 2002.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, Ahkâmu’l-Kurân I-III, (3. Baskı), Beyrut: Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, 2007.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer, Sünen-i Dârekutnî I-VI, Beyrut: Müessetü’r-Risâle, trs. Dârekutnî, Ebû Hasan Alî b. Ömer b. Ahmed, Ahâdisu’l-Muvatta’ ve Zikru İttifâki’l-Ruvâ- ti an Mâlik ve İhtilâfihim fihî ve Ziyâdetihim ve Nuksânihim, Kahire: Mektebetu Ehl-i Hadis, 1425.
• Dehlevî, Şah Veliyullah, Hüccetu’llâh Bâliğa (I-II), thk. Seyyid Sâbık, Beyrut: Dâru’l- Ceyl, 2005.
• Ebû Zehre, Muhammed, Târihu’l Mezâhibu’l-İslâmî (I-II), çev. Sıbğatullah Kaya, İstan- bul: Birim Yay., 1993.
• Ebû Zehre, Muhammed, Mâlik; Hayatuhû ve Eseruhû, Kahire, 1952.
• Ebû Zehre, Muhammed, Ebû Hanîfe; Hayatuhû, Asruhû-Erâuhû ve Fıkhuhû, Dâru’l Fikri’l Arabî, 1947.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Ğâlib, Târîḫu’r-Rusul ve’l-Mulûk, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, trs.
• Guraya, Muhammed Yusuf, Origins of Islamic Jurisprudence With Special Reference to Muwatta Imam Mâlik, Lahore, 1985.
• İbn Abdilber Ebî Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî el-Endülüsî, el-İntika fi Fedaili’i Eimmeti’s-Selaseti’l-Fukaha, Beyrut, 1997.
• İbn Abdilber, Ebî Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî el-Endülüsî, et-Tem- hid li ma fi’l Muvatta’’i min Maânî ve’l-Esânîd(I-XXVI), thk. Mustafa Ulvî, Ra- bat, 1967.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî Askalanî, Fethu’l-Bârî I-XIII, (1. Baskı), Riyad, 2001.
• İbn Haldûn, Abdurrahman Muhammed, el-Mukaddime, Beyrut: Muessetu’l-Kutubi’s- Sekâfiyye, 2005.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, Thk. Yusuf el-Hâc Ahmed, Şam: Mektebetu İbn Hacer, 2004.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sad b. Munî’ ez-Zührî, Kitâbu Tabakât’ul-Kübra (I-XI), thk. Alî Muhammed Amr, Kahire, 2001.
• İbnü’l-Kassâr, Ebû Hasan Ali b. Ömer, el-Mukaddime fi’l-Usûl, Beyrut, 1999.
• Kâdî İyâz, Musâ b. İyâd es-Sebdî, Tertîbu’l Medârik ve Takrîbu’l Mesâlik li-Ma’rifeti A’lemi Mezhebi Mâlik(I-II), Rabâd, 1965.
• Karâfî, Şahabuddin Ebû’l-Abbas Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkîhu’l-Fusûli fî İhtisâri’l- Mahsûl fi’l-Usûl, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2003.
• Mâlik b. Enes Ebî Abdillah, Muvatta’’(Rivâyetu Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî, I-II ), Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâm, 1997.
• Müslîm, Hüseyîn b. Haccâc en-Nisaburî, Câmiu’s-Sahîh, y. y, trs. Nesâi, Ebî Abdir’rahman Şuayb ibn-i Alî, Sünenü’n-Nesaî, Riyad: Mektebetu’l Meârîf, trs. Özafşar, Mehmet Emin, Hadîsi Yeniden Düşünmek, Ankara: Ankara Okulu Yay., 1998.
• Özel, Ahmet, “Mâlik b. Enes”, DİA, Cilt: 27, s. 509, İstanbul. Râmhürmüzî, Hasan b. Abdirrahmân, el-Muhaddisu’l-Fâsıl beyne’r-Râvî ve’l-Vâî, tahk. M. Accâc el-Hatîb, Beyrut, 1971.
• es-Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahmân, b. Ebî Bekr, Kitâbu Tezyîni’l-Memâlik I- IV,(Müdevvene’nin içinde), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Şa’bân, Zeküyyiddin, İslâm Hukuk İlminin Esasları, trc. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm I-XI, Thk. Rıfat Fevzi Abdulmuttalib, Beyrut, 2001.
• Şehristânî, el-Milel ve’n-Nihal I-III, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Hacevî, Muhammed b. Hasan, Fikri’s-Sâmî (I-IV), y. y., 1335.
• es-Sebâî’, Mustafa, es-Sünnetu ve Mekenetuhu fî Teşrîi’l-İslâm, Kahire: Dâru’l-Verrâk, 1949.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevreh, Câmiu’s-Sahîh(I-V), thk. Muhammed Fevvâr Ab- dulbakî, y. y. 1968.
• Ünal, İsmail Hakkı, İmam Ebu Hanife’nin Hadîs Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadîs Metodu, Ankara: DİB Yay. 2010.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Gaymâz, Siyeru A’lâmu’n-Nübelâ(I-III), Lübnan: Beytu’l-Efkâri’l-Düvelî, 2004.
• Zevâvî, Îsâ b. Mes’ûd, Kitâbu Menâkıbi’l İmam Mâlik, (Müdevvene içinde), Beyrut: Dâru’l Kutubi’l İlmiyye, 1994.