BELÂĞATTA FASIL-VASLIN GENEL KURALLARI VE “VÂV”IN KULLANIMI

Yıl 2017, Sayı: 69, 52 - 88, 23.12.2017

Rıfat Resul Sevinç

Öz

Belâğat ilminin önemli konuları arasında sayılan fasıl ve vasılın tanımı ilk olarak
‘Abdulkâhir el-Curcânî tarafından yapılmış ve genel kuralları tespit edilmiş, daha sonra
da es-Sekkâkî ve el-Kazvînî gibi takipçileri tarafından genişletilmiştir. Tespit edilen kurallara
göre, iki cümle arasında lâfzen ve manen sıkı bağlantı veya tam aykırılık yahut
cümleler birbirine bağlandığında yanlış anlamaya yol açacak bir durum olması hâlinde
fasıl meydana gelir. Cümleler arasında lâfzen ve manen uyum olması yahut iki cümle
hakkında aynı hüküm verilmek istenmesi durumunda ise vasıl durumu meydana gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Belâğat, Fasıl, Vasıl, Genel Kurallar, “Vâv”ın Kullanımı.

Kaynakça

• ‘Abbâs Hasan, en-Nahvu’l-vâfî, C. I-IV, 4. Baskı, Mısır, 1966. Ahmed Matlûb, Mu’cemu’l-mustalahâti’l-belâğiyye ve tatavvurihâ, 2. Baskı, Beyrut, 1996.
• el-‘Alâî, Salâhaddîn Halîl b. Keykeldî (ö. 761/1360), el-Fusûlu’l-mufîde fi’l-vâvi’l- mezîde, Nşr. Hasan Mûsâ eş-Şâ’ir, Ürdün, 1410/1990.
• el-‘Alevî, Yahyâ b. Hamza el-Yemenî (ö. 705/1306), Kitâbu’t-tırâz, Nşr. ‘Absusselâm Şâhîn, Beyrut, 1415/1995.
• ‘Alî Rizâ, el-Merci‘ fi’l-luğati’l-‘arabiyye; sarfihâ ve nahvihâ, C. I-III, 4. Baskı, Beyrut, trs.
• el-‘Askerî, Ebû Hilâl Hasab b. Abdillâh b. Sehl (ö. 395/1005), Kitâbu’s-sinâ‘ateyn; el- kitâbetu ve’ş-şi‘ru, Nşr. ‘Alî Muhammed el-Câvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İb- râhîm, Kahire, 1371/1952.
• el-Câhiz, ‘Amr b. Bahr (ö. 255/ 869) el-Beyân ve’t-tebyîn, Nşr. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, C. I-IV, 7. Baskı, Kahire, 1418/1998.
• el-Curcânî, ‘Abdulkâhir Ebû Bekr b. ‘Abdirrahmân (ö. 471/1079), Delâilu’l-i‘câz, Nşr. Muhammed Rıdvân ed-Dâye - Fâyiz ed-Dâye, Dimaşk, 2007.
• Deliçay, Tahsin-Koç, Sadık, “Arap Dilinde Harf-i Ta‘rif”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bi- limler Dergisi, Elâzığ, 2002, C. 12, Sayı 2, s. 191-210.
• Dirâz, Sabbâh ‘Ubeyd, Esrâru’l-fasl ve’l-vasl, Mısır, 1406/1986. Durmuş, İsmail, “Fasıl”, DİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi), Ankara, 1995, C. 12, s. 206.
• _____ , “Vasıl”, DİA, İstanbul, 2012, C. 42, s. 537 - 539. Elmalı, Hüseyin, “Ebû Temmâm”, DİA, Ankara, 1994, C. 10, s. 241 - 243.
• el-Galâyînî, Mustafâ (ö.1364/1944), Câmi‘u’d-durûsi’l-‘arabiyye, C. I-III, Nşr. Şerîf el- Ensârî, 10. Baskı, Beyrut, 1966.
• Habenneke, Abdurrahmân Hasan, el-Belâğatu’l-‘arabiyye; ususuhâ ve ‘ulûmuhâ ve funû- nuhâ, C. I-II, Dimaşk, 1416/1996.
• el-Hâşimî, Ahmed b. İbrâhîm b. Mustafâ (ö. 1362/1943), Cevâhiru’l-belâğa, İstanbul, 1984.
• Irmak, Mustafa, Arap belâgatında haber-inşâ meselesi, Rize, 2012.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn ‘Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. ‘Abdillâh el-Ensârî (ö. 761/1360),
• Muğni’l-lebîb ‘an kutubi’l-e‘ârîb, C. I-II, Nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdul- hamîd, Kahire, trs.
• _____, Şerhu şuzûri’z-zeheb, Nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, y.y., trs. İbnu’l-Kayyim el-Cevziyye, (ö. 751/1350), el-Fevâid, Nşr. Muhammed ‘Azîz Şems, Mekke, 1429/2008.
• İbnu’l-Mu’tezz ‘Abdullâh (ö. 399/1009), el-Bedî’, Nşr. ‘İrfân Mataracî, Beyrut, 1433/2012.
• İbnu’n-Nâzim, Bedreddîn Muhammed b. İbn Mâlik (ö. 686/1287), Şerhu ibni’n-nâzim ‘alâ elfiyyeti ibn mâlik, Nşr. Muhammed Bâsil ‘Uyûnu’s-Sûd, Beyrut, 1420/2000.
• İmîl Bedî‘ Ya‘kûb, el-Mu‘cemu’l-mufassal fî şevâhidi’l-luğati’l-‘Arabiyye, C. I-XIV, Beyrut, 1417/1996.
• Kabâve, Fahruddîn, İ‘râbu’l-cumel ve eşbâhu’l-cumel, 5. Baskı, Halep, 1409/1989. Kalkîle, ‘Abduh ‘Abdul’azîz, el-Belâğatu’l-istilâhiyye, 3. Baskı, Kahire, 1412/1992,
• el-Muberred, Ebu'l-'Abbâs Muhammed b. Yezîd (ö. 258/872), el-Muktadab, C. I-IV, Nşr. Muhammed 'Abdulhâlık 'Udayme, Beyrut, trs.
• el-Murâdî, el-Huseyn b. Kâsim (ö. 749/1348), el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-me’ânî, Nşr. Fahreddîn Kabâve - Muhammed Nedîm Fâdıl, Beyrut, 1413/1992.
• Radiyyuddîn, Muhammed b. Hasan el-Esterâbâdî (ö.686/1287), Şerhu’l-kâfiye, C. I-II, İstanbul, 1310/1892.
• es-Sa‘îdî, ‘Abdulmute’âl, Buğyetu’l-îdâh li telhîsi’l-miftâh, C. I-IV, Kahire, 1420/1999.
• _____, el-Belâğatu’l-‘âliye, ‘ilmu’l-me‘ânî, Nşr. ‘Abdulkâdir Huseyn, 2. Baskı, Kahire, 1411/1991.
• Sa‘leb, Ebu’l-‘Abbâs (ö. 291/904), Kavâ‘idu’ş-şi‘r, Nşr. Ramazan ‘Abduttevvâb, 2. Bas- kı, Kahire, 1995.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya’kûb Yûsuf b. Ebî Bekr (ö. 626/1229), Miftâhu’l-‘ulûm, Nşr. Na’îm Zerzûr, 2. Baskı, Beyrut, 1407/1987.
• Sevinç, R. Resul, Arapçada cümle yapısı, 2. Baskı,, İstanbul, 2013.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Osmân (ö. 180/796), el-Kitâb, C. I-V, Nşr. ‘Abdusselâm
• Muhammed Hârûn, 3. Baskı, Kahire, 1408/1988. es-Subkî, Bahâeddîn, ‘Arûsu’l-efrâh fî şerhi telhisi’l-miftâh, C. I-II, Beyrut, 1423/2003
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsim Mahmûd b. ‘Omer (ö. 538/1144), el-Keşşâf ‘an hakâ’iki’t- tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl, Nşr. ‘Âdil Ahmed Mu’avvad- Alî Mu- hammed Mu‘avvad, C. I-VI, Riyad, 1418/1998.
• ez-Zevzenî, Huseyn b. Ahmed b. Huseyn (ö. 486/1093), Şerhu’l-mu‘allakâti’s-seb‘, Bey- rut, 1382/1963.