ÖĞRETMENLERİN UZAKTAN EĞİTİME YÖNELİK TUTUM, PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK VE YAŞAM DOYUMU DÜZEYLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Sayı: 89, 101 - 120, 03.03.2022

Mehmet Cahit Marangoz Mithat Elçiçek Ata Pesen Hüsamettin Erdemci

Öz

Bu çalışmanın amacı öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve
yaşam doyumu düzeylerini çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Çalışma nicel
araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama deseni ile yürütülmüştür. Araştırma 2020-2021
eğitim-öğretim yılı içerisinde Türkiye’nin doğusunda bulunan bir il merkezindeki özel ve
resmi eğitim kurumlarında görev yapan 246 öğretmen ile yürütülmüştür. Örnekleme sürecinde
olasılığa dayalı olmayan yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
Veri toplama aracı olarak uzaktan eğitime yönelik tutum ölçeği, kısa psikolojik sağlamlık
ölçeği ve yaşam doyumu ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizi
bağımsız örneklemler t-testi, ANOVA, pearson çarpım momentler korelasyon katsayısı
ve regresyon analizi ile yapılmıştır. Araştırma sonucuna göre öğretmenlerin pandemi döneminde
uzaktan eğitime yönelik tutumları düşük, psikolojik sağlamlık düzeyleri
yüksek ve yaşam doyumu düzeyleri ise orta düzeydedir. Öğretmenlerin uzaktan eğitime
yönelik tutum ile yaşam doyumu düzeylerine ait puanlar cinsiyete göre anlamlı bir fark
göstermezken, psikolojik sağlamlık düzeyleri erkek öğretmenler lehine anlamlı farklılık
göstermektedir. Bununla birlikte okul kademesi değişkeni öğretmenlerin uzaktan eğitime
yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve yaşam doyumu düzeylerinde anlamlı bir farklılığa
neden olmamaktadır. Ayrıca öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutum düzeyleri ile
psikolojik sağlamlık düzeyleri arasında düşük düzeyde, negatif ilişkinin olduğu, uzaktan
eğitime yönelik tutum düzeyleri ile yaşam doyumu düzeyleri arasında düşük düzeyde
pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca psikolojik sağlamlığın
uzaktan eğitime yönelik tutum üzerinde dolaylı etkisinin anlamlı olduğu, dolayısıyla da
yaşam doyumunun psikolojik sağlamlık ile uzaktan eğitime yönelik tutumla ilişkisine aracılık ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uzaktan eğitim, Tutum, Psikolojik sağlamlık, Yaşam doyumu, Öğretmenler.

Kaynakça

• Ağır, F. (2007). Uzaktan eğitime karşı tutum ölçeği geliştirmeye yönelik geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Education Sciences, 3(2), 128-139.
• Akbulut, M., Sahin, U. & Esen, A. C. (2020). More than a virus: How covıd 19 ınfected education in Turkey?. Journal of Social Science Education, 19(0), 30-42.
• Alakoç, Z. (2001). Genel olarak uzaktan öğretim ve konuya öğretim üyelerinin bakış açıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(0), 403-413.
• Alpago, H. & Alpago, D. O. (2020). Korona virüs ve sosyoekonomik sonuçlar. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 99-114.
• Altay, B. ve Avcı, İ. A. (2009). Huzurevinde yaşayan yaşlılarda öz bakım gücü ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Dicle Tıp Dergisi, 36(4), 275-282.
• Altınok, M. (2021). Lise öğrencilerinin dijital bağımlılık ve yaşam doyumunun incelenmesi. TEBD, 19(1), 262- 291.
• Altuntaş, S. & Genç, H. (2020). Mutluluğun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık: Öğretmen örnekleminin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4),936-948.
• Ateş, A. & Altun, E. (2008), Bilgisayar öğretmeni adaylarının uzaktan eğitime yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 125-145
• Avşaroğlu, S., Deniz. M. E. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişliğin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Aydemir, A. (2021). Uzaktan eğitim sürecinde öğretmen ile öğrenci-veli iletişimi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin deneyimleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 813-827.
• Balci, Y. & Çetin, G. (2020). Covıd-19 pandemi sürecinin Türkiye'de istihdama etkileri ve kamu açısından alınması gereken tedbirler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 40-58.
• Baron. M. & Kenny. D. A. (1988). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual. strategic and statistical considerations.
• Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. Baş, Ş. A. (2019). Evde yaşayan yaşlıların aktif yaşlanma ve yaşam kalitesi yönünden değerlendirilmesi: Nazilli örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Block, J, Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70(2), 349-361.
• Bozkurt, A. (2017). Türkiye’de uzaktan eğitimin dünü, bugünü ve yarını. Açık öğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 85-124.
• Bozkurt, A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) pandemisi sırasında ilköğretim öğrencilerinin uzaktan eğitime yönelik imge ve algıları: Bir metafor analizi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1-23.
• Bulut, M. B., & Yıldız, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin yaşam doyumlarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 397-412.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cantez, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin mutluluk, psikolojik sağlamlık ve öz yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 4(2) , 61-76.
• Dağlı, A, Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Elçiçek, M. (2021a). Tendencies in Turkey-based academic studies on distance education during the covid-19 pandemic. Journal of Educational Technology and Online Learning, 4(3), 406-417.
• Elçiçek, M. (2021b). An ınvestigation into the technology ıntegration levels of pre-service teachers in compulsory distance education (covıd-19 pandemic). International Online Journal of Education and Teaching, 8(3), 2060-2080.
• Erdemir, N., Bakırcı, H. & Eyduran, E. (2009). Öğretmen adaylarının eğitimde teknolojiyi kullanabilme özgüvenlerinin tespiti. Journal of Turkish Science Education, 6(3), 99-108.
• Horzum, M. B., Albayrak, E. & Ayvaz, A. (2012). Sınıf öğretmenlerinin hizmet içi eğitimde uzaktan eğitime yönelik inançları. Ege Eğitim Dergisi, 13(1), 56–72.
• Hoşoğlu, R., Fırıncı Kodaz, A., Yılmaz Bingöl, T. & Vural Batık, M. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik sağlamlık. OPUS International Journal of Society Researches, 8(14), 217-239.
• Kapıkıran, Ş. & Yağcı, U. (2012). Ergenlerin yalnızlık ve yaşam doyumu: çalgı çalma ve müzik topluluğuna katılmanın aracı ve farklılaştırıcı rolü. İlköğretim Online, 11(3), 738-747.
• Karaca, İ., Karaca, N., Karamustafaoğlu, N. & Özcan, M. (2021). Öğretmenlerin uzaktan eğitimin yararına ilişkin algılarının incelenmesi. Humanistic Perspective, 3(1), 209-224.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Kaya, A., Balay, R., & Göçen, A. (2012). Öğretmenlerin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine ilişkin bilme, uygulama ve eğitim ihtiyacı düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1303-5134.
• Kımter, N. (2020). Covid-19 günlerinde bireylerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı), 574-605.
• Koca, A. ve Tutal, O. (2021). Covid 19 salgını sürecinde değişen dinamikler üzerinden yeni kamusal alan olasılıkları. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(2), 360-377.
• Kocayi̇ği̇t, A. & Uşun, S. (2020). Milli eğitim bakanlığına bağlı okullarda görev yapan öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutumları (Burdur ili örneği). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 285-299.
• Koçak, R. ve İçmenoğlu, E. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumlarını yordayıcı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 73-85.
• Kurnaz, A., Kaynar, H., Barışık, C. Ş. & Doğrukök, B. (2020). Öğretmenlerin uzaktan eğitime ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 293-322.
• Moçoşoğlu, B. & Kaya, A. (2020). Koronavirüs hastalığı (covıd-19) sebebiyle uygulanan uzaktan eğitime yönelik öğretmen tutumlarının incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi, 2(1), 15-43.
• Özkul, R. & Cömert, M. (2018). Ortaokul öğretmenlerinde yaşam doyum düzeyi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 707-724.
• Peker, A., Cengiz, S. & Yıldız, M. N. (2021). Yaşam doyumu ve öznel zindeliğin covıd- 19 korkusu ile problemli internet kullanımı arasındaki aracılık ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 24(2), 199-206.
• Sabancı, Y. & Çekiç A. (2019). Psikolojik sağlamlık ve yaşamda mevcut anlamın lise öğrencilerinin yaşam doyumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Turkish Studies, 14(3), 833 - 844.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194–200.
• Stewart, M., Reid, G. J. & Mangham, C. (1997). Fostering children's resilience. Journal of Pediatric Nursing, 12(1), 21-31.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Telman, N. & Ünsal, P. (2004). Çalışan memnuniyeti. (1. Baskı). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Tutal, V. & Efe, M. (2020). Bireylerin psikolojik sağlamlık ve covid-19 korkularının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Journal of International Social Research, 13(74), 318-325.
• Ulucan, H., Kılınç, M., Kaya, K. & Türkçapar, Ü. (2011). Beden eğitimi spor yükseko- kullarında öğrenimlerine devam eden öğrencilerin umutsuzluk ve yaşam doyum düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13(3), 349-356.
• UNESCO. (2020). https://en.unesco.org/covid19/educationresponse adresinden 05 Haziran 2021 tarihinde alınmıştır.
• Upoalkpajor, J. L. N. & Upoalkpajor, C. B. (2020). The impact of covıd-19 on education in Ghana. Asian journal of education and social studies, 9(1), 23-33.
• Usta, E. & Korkmaz, Ö. (2010). Öğretmen adaylarının bilgisayar yeterlikleri ve teknoloji kullanımına ilişkin algıları ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1335-1349.
• Uysal, M. & Karagöz, A. E. (2021). Aday öğretmenlerin covid-19 pandemi sürecinde yürütülen uzaktan eğitim uygulamalarına ilişkin tutumlarının incelenmesi: Atatürk akademisi örneği. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(4), 1274- 1290.
• Ülkü, S. (2018). İlkokullardan görev yapan öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutumları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Veletsianos, G. (Ed.). (2010). Emerging technologies in distance education. Athabasca University Press.
• Yıldız, S. (2016). Pedogojik formasyon eğitimi alan öğrencilerin uzaktan eğitime yönelik tutumları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 301-329.
• Yolcu, H. H. (2020). Koronavirüs (covid-19) pandemi sürecinde sınıf öğretmeni adayla- rının uzaktan eğitim deneyimleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(4), 237-250.