ORDU/AKKUŞ’TA ÇANTI TEKNİĞİNDE YAPILMIŞ CAMİ ÖRNEKLERİ

Yıl 2017, Sayı: 71, 327 - 346, 24.08.2017

Serpil Seyfi

Öz

İnsanlık tarihinin ilk zamanlarından beri yaşamın birçok alanında kullanılan ahşap,
doğal yapısı ve kullanım özelliklerinden dolayı mimari yapılar için önemli bir malzemedir.
Özellikle tasarımda esneklik sağlaması, işçiliğinin kolay olması ve detayların kolayca
çözümlenebilmesinden dolayı Anadolu’da birçok cami’de ahşap malzeme örnekleriyle
karşılaşırız. Bunun da temelinde ahşabın sadece dayanıklı olması değil aynı zamanda hafif olması vardır.
Hafifliği, çekme ve eğilmeye karşı dayanıklılığı nedeniyle büyük
açıklıklar geçilebilmektedir. Böylelikle duvar boşluklarının geçilmesinde, hatıl ve döşeme
kirişlerinde, çıkma ve saçak oluşturulmasında kolaylıkla kullanılabilmektedir. Ormanlık
alanların çok fazla olduğu Akkuş ilçesinde de mimaride ahşap kullanımı oldukça yaygındır.
Orta Karadeniz’in dağlık kesimlerinde bulunan Akkuş ilçesinde Tibaren ve Kalip kavimlerinin
yaşadığı ve ileriki dönemlerde Pont Krallığının buraya egemen olduğu bilinmektedir.
Daha sonra Türklerin Anadolu’ya göç etmeye başlaması ile Danişmentlilerin
hâkimiyeti altına giren Akkuş, XIV. yüzyılda Hacı Emiroğlu beyliğinin himayesinde yaşamıştır.
XIX. yüzyılda Samsun Sancağına bağlı bucaktır. İlk olarak Karakuş olan adıyla
anılan bucağın adı ileriki dönemlerde Akkuş olarak değiştirilmiştir. Farklı medeniyetlerin
burada hüküm sürmesinden dolayı zengin kültürel bir hafızaya sahiptir. Bu çalışmada
gür bitki örtüsüne sahip Ordu’nun Akkuş İlçesine bağlı köylerde bulunan, çantı tekniği ile
yapılmış Akpınar Kasabası Merkez Camisi Ambargürgen Merkez Camii, Karaçal Köyü
Camii ve Çökek Köyü Camileri çantı tekniği perspektifinde değerlendirilmiş ve Doğu ve
Orta Karadeniz Bölgesindeki diğer benzer örneklerle karşılaştırmaları yapılarak sanat
tarihi açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ordu/Akkuş, Karadeniz, Çantı tekniği, Ahşap, Cami.

Kaynakça

• Akan A. E.,(2010), Tarihi ahşap sütunlu camilerin sonlu elemanlar analizi ile taşıyıcı sistem performansının belirlenmesi, SDU İnternational Technologic Science, February, s.42-54.
• Altun, A. (1988). Orta Asya türk sanatı ile Anadolu’da Selçuklu ve beylikler mimarisi. (Ed. S. Bayram.), Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1 (s. 33-44) içinde, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Arseven, C. E., (1997). Çantı maddesi, Sanat Ansiklopedisi, C.1, İstanbul.
• Arseven, C. E., (1954). Türk sanatı tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Aslanapa, O. (1990). Türk sanatı, C.I-II, Ankara: Remzi Kitapevi
• Aslanapa, O. (1984). Türk sanatı, İstanbul: Kervan Yayınları.
• Bayhan, A. A. (2009). Ordu’dan bazı tarihi ahşap (çantı) camiler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/7, s.55-84.
• Bayhan, A. A. (2014). Ordu / Perşembe'den iki ahşap çantı cami örneği, Tüba-Ked, (12), s. 100-107.
• Bayhan, A. A. (2006). Ordu’da yeni tespit edilen ahşap camiler, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 16, s.33-48.
• Bayraktar, M. S. (2005). Samsun ve ilçelerindeki türk mimari eserleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Bozkurt, Y., E, N. ve Ünligil, H., (1995). Odun patolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları.
• Çam, N. (1990). İslam’da babı fıkhı meselelerin ve mezheplerin türk cami mimarisine tesiri. Vakıflar Dergisi, XXI, s, 375-394.
• Can, Y. (1988). Samsun Yöresinde Bulunan Ahşap Camiler. Samsun: Etüt Yayınları.
• Çelik, A. (2002). Akkuş. İstanbul: Küçükler Kitabevi
• Çetin, Y. (2015). Erken dönem İslam cami mimarisinde maksure kubbesi geleneğinin
• Türk cami mimarisindeki toplu mekân anlayışına etkileri üzerine bir değerlen- dirme, International Journal of Social Science, 35, s.116-126.
• Çobancaoğlu, T. (1998). Türkiye’de ahşap evin bölgelere göre yapısal olarak incelenmesi ve restorasyonlarında yöntem önerileri. Yayımlanmamış doktora tezi, MSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cumhuriyetin 50. Yılında Ordu İl Yıllığı (1973), Ankara: Ayyıldız Matbaası. Dolu, Y. B. (2015) Kocaeli ve çevresinde candı (ahşap yığma) teknikle yapılmış camiler. Gazi Akçakoca, Kocaeli Tarihi Sempozyumu, s.1685-1701.
• İslam Ansiklopedisi.(1993), Cami maddesi, C.7, İstanbul.
• Kökten, K. (1963). Anadolu Ünye’de eski, taş devrine (paleolitik) yeni buluntular. AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. XX, s.275-279.
• Kuran, A. (1972). Anadolu’da ahşap sütunlu selçuklu mimarisi, malazgirt armağanı. An- kara: TTK Yayınları.
• Nefes, E. (2012). Samsun/Çarşamba’da çantı tekniğinde inşa edilmiş iki ahşap camii; Ustaca Köyü camii ve Kocakavak Köyü camii. Vakıflar Dergisi, 38, s.155-164.
• Ordu İdari Taksimatı (1936), Ankara: TC Dahiliye Vekaleti, Vilayetler İdaresi Umum Müdürlüğü Yayını.
• Öney, G. (1998). Ankara Arslanhane Camii. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özkan, H. (2012). Geleneksel Erzurum evlerinde kırlangıç örtünün kuruluşu ve son kır- langıç örtü ustası Sırrı Alacakanat. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitü- sü Dergisi, 28, s.19-37.
• Sözen, M. ve Eruzun, C. (1992). Anadolu'da ev ve insan. İstanbul: Creative Yayıncılık.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2012). Sanat Kavram ve terimleri sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Türkiye’de Vakıf Abideleri ve Eski Eserler, (1974), Ankara, s.366-68
• Temel, Z. (2000). Samsun, Terme ve Çarşamba’da bulunan üç ahşap camii. Yayımlanma- mış lisans tezi. Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Uykucu, K. E. (1978). Bölgemiz Karadeniz illeri ve ilçeleri. Ankara: Zafer Matbaası.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1969). Anadolu beylikleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yücel, E. (1985). Türk sanatında ağaç işçiliği. Antika, 6, s.3-11