YUKARI PERİ SUYU HAVZASININ JEOLOJİSİ

Yıl 2017, Sayı: 72, 309 - 336, 25.12.2017

Sevda Bayram

Öz

Yukarı Peri SuyuHavzası’nın jeolojik oluşumu ve gelişimi şüphesiz havzayı içine alan yörenin, Doğu Anadolu’nun hatta Türkiye’nin jeolojik gelişiminden ayrı düşünülemez. Doğru sonuçlara ulaşabilmek için Türkiye arazisinin oluşum ve gelişim süreci çalışma sahası ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Bu kapsamda genel bir ifade kullanmak gerekirse Türkiye arazisi üçüncü jeolojik zaman sonları ve dördüncü jeolojik zaman başlarında günümüzdeki görünümüne ulaşmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ülke arazisinin önemli bir kısmı Tersiyer’de Tetis Denizi’nin suları altındaydı ve kuzeyde Lavrasya, güneyde Arap Plakasının etkisi ile kuzey-güney yönlü sıkışma tektoniğinin etkisi altında oluşumunu sürdürüyordu. Alt Kretase sonunda paleozoik kütleleri çevreleyen ayrıca farklı bölgelerde bağımsız bazı kara parçalarının oluştukları anlaşılmaktadır. Özellikle alt mesozoik yaşlı kara parçaları Paleozoik arazilere çeşitli yönlerden bağlanmışlardır. Doğu Anadou’nun jeolojik evriminde ilk en eski birimleri metamorfitler olduğunu göstermektedir. jeolojik birimler denizel ve karasal ortamda oluşmuş fasiyesler ile temsil edilmektedir. Yukarı Peri suyu Havzasının jeolojik oluşumu ve gelişimi Doğu Anadolu’nun geçirdiği jeolojik süreç ile tam bir uyum gösterir. Havza bölgenin batı yarısını oluşturan yukarı Fırat yöresinde geniş bir yer tutar.

Anahtar Kelimeler

Peri Çayı, Tektonik, Volkanizma, Faylar, Havza.

Kaynakça

• Altınlı, E. (1966). Doğu ve Güneydoğu Anadolunun jeolojisi. Ankara. M.T.A. Enstitüsü Dergisi, 66, 35-74 .
• Ardos, M. (1984). Türkiye ovalarının jeomorfolojisi. İstanbul. Acar Matbaacılık Tesis- leri.
• Ardos, M.(1979). Türkiye jeomorfolojisinde neotektonik. İstanbul. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no: 113.
• Arpat, E. ve Şaroğlu, F., (1972). Doğu Anadolu fayı ile ilgili bazı gözlemler ve düşünce- ler. MTA Dergisi, 78, 44-50.
• Arpat, E. ve Şaroğlu, F., (1975). Türkiye'de bazı önemli genç tektonik olaylar. Türkiye Jeoloji Bülteni, 18,1,91-101.
• Atalay, İ. (1978). Erzurum Ovası ve çevresinin jeolojisi ve jeomorfolojisi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Atalay, İ.(1982). Türkiye jeomorfolojisine giriş. İzmir: Ege üniversitesi Edebiyat Fakül- tesi Yayınları, no: 9.
• Baykal, F. (1947). Şerafettin ve Çötela Dağları Üzerine Jeolojik Görüşler. İstanbul. İ.Ü. Fen Fak. Mecm.,15, 134-152.
• Ercan, T. ve Diğerleri. (1990). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Neojen-Kuvaterner vol- kanitlerine ilişkin yeni jeokimyasal, radyometrik ve izotopik verilerin yorumu. MTA Dergisi, 110, 143-164.
• Ercan, T., and Asutay, J., (1992). Malatya-Elazığ-Tunceli-Bingöl-Diyarbakır dolayların- daki Neojen-Kuvaterner yaşlı volkanitlerin petrolojisi. Suat Erk Sempozyumu Bildirileri, 291-302.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları no:572. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no: 15.
• Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. (Genişletilmiş 5. Baskı), İstanbul: Der Yayınevi.
• Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II. (Genişletilmiş 2. Baskı), İstanbul: Der Yayınevi. Herece, E. ve Akay, E. (1992). Karlıova-Çelikhan arasında Doğu Anadolu fayı. Ankara, Türkiye 9. Petrol Kongresi, Bildiriler, 361-372.
• Kalafat, D. ve Diğ. (2003). 27 Ocak Pülümür (Tunceli) ve 1 Mayıs 2003 Sancak (Bin- göl) depremleri. TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Türkiye 15. Jeofizik Kurultayı ve Sergisi Bildiri Özetleri Kitabı s.24-25, Dokuz Eylül Üniversitesi S.E.Merkezi Salonları , 20-24 Ekim 2003 .
• Pamir, H.N. ve Baykal, F. (1943). Bingöl Mıntakasının jeolojik yapısı. İstanbul. İst. Üniv. Fen Fak. Mecm., seri B, 4(8),315-318.
• Polat, S. , Elmastaş, N. (bt.). Tekman, Kiğı, Hamzan termal su kaynakları. Doğu Coğrafya Dergisi, 14, s: 235-250.
• Seymen, İ., ve Aydın A. ( 1972). Bingöl Deprem fayı ve bunun Kuzey Anadolu Fay Zonu ile ilişkisi. MTA. Dergisi, 79, 1-8.
• Şaroğlu, F. (1985). Doğu Anadolu’nun Neotektonik dönemde jeolojik ve yapısal evrimi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Ens- titüsü.
• Şaroğlu, F., vd. (1981). Doğu Anadolunun jeolojik gelişimine etki eden öğeler: Jeomorfo- loji, tektonik, volkanizma ilişkileri. T.J.K. Bülteni 24, 39 – 50.
• Şaroğlu, F. ve Yılmaz,Y., (1984). Doğu Anadolu’nun Neotektoniği ile ilgili mağmatizma- sı. Ketin Sempozyumu Bildirileri, 149 – 162.