5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDAKİ “ÇEVRE SORUNLARI” KONULU ETKİNLİKLERİN DİSİPLİNLERARASI ÖĞRETİM YAKLAŞIMI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 88, 451 - 466, 26.12.2021

Samet Karakuş Ayşegül Şeyihoğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı, 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki “Çevre Sorunları”
konulu etkinlikleri disiplinlerarası öğretim yaklaşımı doğrultusunda incelemektir.
Araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi
yoluyla çözümlenmiştir. Veriler A1 ve A2 kodlu 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları
incelenmesi ile elde edilmiştir. Her iki kitapta toplamda 16 adet “çevre sorunları” konulu
etkinlik tespit edilmiştir. Etkinliklerin kitaplardaki tüm etkinliklere oranı A1 kodlu kitapta
%9,01, A2 kodlu ders kitabında %3,54 olarak tespit edilmiştir Bu etkinliklerin Türkçe,
Fen Bilimleri, Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersleriyle ilişkili oldukları saptanmıştır.
“Çevre sorunları” konulu etkinlikler toplamda farklı on altı Türkçe, altı Fen Bilimleri,
bir Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersi ile ilişkilendirilmiştir. “Çevre sorunları” konulu
etkinliklerle ilişkili olduğu saptanan kazanımların o dersteki tüm kazanımlar içerisindeki
oranı %1 ile %11 arasında değişmektedir. Sosyal bilgiler ders kitaplarındaki
“Çevre Sorunları” konulu etkinliklerin beşinci sınıf zorunlu dersler (yabancı dil hariç) kapsamında
disiplinlerarası anlayışa göre yetersiz kaldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler Öğretimi, Disiplinlerarası Öğretim Yaklaşımı, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları, Çevre Sorunları.

Kaynakça

• Akınoğlu, O. & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 60, 5-29.
• Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
• Aytar, A. ve Özsevgeç, T. (2019). Disiplinler arası fen öğretiminin 7. sınıf öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınma konusundaki gelişimlerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 324-357.
• Buhan, B. (2006). Okul öncesinde görev yapan öğretmenlerin çevre bilinci ve bu okullardaki çevre eğitiminin araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul;
• Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bundursan, E. D., & Cooper, J. G. (1997). An environmental education partnership for utah secondary schools: A plant species ınventory for the box death hollow wilderness area. The American Biology Teacher, 59(6), 332-336.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? htt- ps://yunus.hacettepe.edu.tr/~serten/makaleler/cevre.pdf. adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Evirgen, Ö.F, Özkan, J. ve Öztürk, S. (2017). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5 ders kitabı. Ankara: MEB yayınları
• Felice,A. Giordan & C. Souchon (1985). Interdisciplinary approachesin environmental Education.UNESCO UNEP International Environmental Education Programme, Environmental Education Series 14. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/ pf0000063334 adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Focht, W. & Abramsonn, C. I. (2009). The Case for Interdisciplinary Environmental Education and Research. American Journal of Environmental Sciences, 5(2), 124-129
• Güven, E. ve Hamalosmanoğlu, M. (2012). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders ki- tabındaki çevre içerikli etkinliklerin disiplinlerarası yaklaşım yönünden ince- lenmesi. Journal of European Education, 2(1). http://www.eu-journal.org/index. php/JEE/article/view/177/163 adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiş- tir.
• Hamalosmanoğlu, M. ve Güven, E. (2012). İlköğretim 7. sınıf çevre eğitiminin disiplin- lerarası yaklaşım açısından incelenmesi. Journal of European Education, 2(2). http://www.eu-journal.org/index.php/JEE/article/view/182/168 adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Hamalosmanoğlu, M. ve Güven, E. (2014). Disiplinlerarası yaklaşıma dayalı çevre eğitiminin öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarına ve davranışlarına etkisi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11(4), 47-62.
• Harut, S.B. (2017). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5 ders kitabı. Ankara: ATA yayıncılık.
• Kabaş, D. (2004). Kadınların çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeyleri ve çevre eğitimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara; Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karakuş, M., Dolapçıoğlu, S., Gürkan, B., Karaduman, B. ve Bolat, Y. (2012). Uygulama örnekleriyle disiplinlerarası öğretim. II. Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi, Bolu, Türkiye.
• Kopnina, H. (2013). An exploratory case study of dutch children's attitudes toward consumption: ımplications for environmental education. The Journal of Environmental Education, 44(2), 128-144.
• MEB. (2018a). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4 %B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRA MI%20.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018b). Fen bilimleri dersi öğretim programı (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L %C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROG RAMI2018.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018c). Matematik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.sınıflar). Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201813017165445-MATEMAT%C4% B0K%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%202018v.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018ç). Beden eğitimi ve spor dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018120201950145-BEDEN% 20EGITIMI%20VE%20SPOR%20OGRETIM%20PROGRAM%202018.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018d). Müzik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.sınıflar).Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018129173048695-1-8%20M%C3%B Czik%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%2020180123.pdf 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018e). Görsel sanatlar dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018121111026326- GORSEL%20SANATLAR.pdf 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018f). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programı (5 ve 6. sınıflar). Ankara. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018124103559587-Bil i%C5%9Fim%20Teknolojileri%20ve%20Yaz%C4%B1l%C4%B1m%205- 6.%20S%C4%B1n%C4%B1flar.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• MEB. (2018g). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=318 adresin- den 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Pearce, J. M. & Russill, C. (2005). Interdisciplinary Environmental Education: Communicating and Applying Energy Efficiency for Sustainability. Applied Environmental Education and Communication, 4, 65-72.
• Rioux, L., & Pasquier, D. (2013). A longitudinal study of the ımpact of an environmental action. Environmental Education Research, 19(5), 694-707.
• Semerjian,A.,El Fadel, M.,Zurayk ,R.&Nuwayhid,I.(2004).InterdisciplinaryApproach to Environmental Education. Journal of Professional Issues in Engineering Education and Practice, 130(3), 173-181
• Skelly, S. M., Zajicek, J. M. (1998). Theeffect of an interdisciplinary garden program in the environmental attitudes of elementary school students. Hortechnology, 8(4),579–583.
• Şimşekli, Y. (2004). Çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik çevre eğitimi etkinliklerine ilköğretim okullarının duyarlılığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 83–92.
• Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim. 34 (151), 89-103.
• TTKB. (2015). Ortaokul çevre eğitimi dersi öğretim programı. Ankara. https://kirikkale. meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/27110659_evreeitimiretimprogram.pdf adresinden 24 Haziran 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Uğurlu, Ö. & Demirer, Y. (2008). Disiplinlerarası çevre eğitimi üzerine ulusal ve uluslararası örnekler: Bilimsel faaliyet, siyasi karar verme süreci ve eğitim. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 6(23), 94–111.
• Ürey, M., Çepni, S. & Kaymakçı, S. (2015). Fen temelli ve disiplinlerarası okul bahçesi programının bazı sosyal bilgiler öğretim programı kazanımları üzerine etkisinin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1) , 7-30. DOI: 10.19171/uuefd.37602
• Yurttaş, A., Erdaş-Kartal, E. & Çağlar, A. (2021). Investigation of Environmental Related Course Gains at the First Level of Primary Education inTerms ofInterdisciplinary Approach. Kastamonu Eğitim Dergisi, Vol. 29, No:2, 306-325 doi: 10.24106/ kefdergi.699761
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.