1953 TARİHLİ KÖY ENSTİTÜLERİ VE ÖĞRETMEN OKULLARI PROGRAMINDA SOSYAL BİLGİLER

Yıl 2021, Sayı: 88, 179 - 198, 26.12.2021

Hasan Bozkaya

Öz

Bu çalışmanın amacı, 17 Nisan 1940 tarih ve 3803 sayılı ‘Köy Enstitüleri Kanunu’
ile kurulmuş olan ve 27 Ocak 1954 tarih 6234 sayılı ‘Köy Enstitüleri ile Öğretmen Okullarının
Birleştirilmesi Hakkında Kanun’ ile resmen kapatılan, köy enstitülerinde 1953
yılında üçüncü program olarak yayımlanan Köy Enstitüleri ve Öğretmen Okulları Programı
çerçevesinde ‘sosyal bilgiler’ derslerinin belli ölçütlere göre incelenmesidir. İlk defa
bu program ile kullanılan ‘sosyal bilgiler’ teriminin, bu programda nasıl ele alındığı
belirlenen ölçütlere göre incelenmiştir. Bu çerçevede Programda yer alan haftalık ders
dağıtım cetveli, genel amaçlar, açıklamalar, işlenecek ünite ve konular ile kullanılacak
ders araçları ölçüt olarak kullanılmıştır. Bu amaçla çalışma nitel araştırma yöntemlerinden
tarihsel araştırma modeline uygun olarak tasarlanmıştır. Veriler doküman incelemesi
tekniği ile toplanmıştır. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde, çalışmanın amaçlarına
uygun olarak belirlenen ölçütlere göre betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. Bu kapsamda
1953 yılında yayımlanan Köy Enstitüleri ve Öğretmen Okulları Programı belirle-
nen ölçütlere göre incelenmiş ve programda yer alan haftalık ders dağıtım cetveli, genel
amaçlar, açıklamalar, işlenecek ünite ve konular ile kullanılacak ders araçları tablolar
halinde sunulmuştur. Sonuç olarak sosyal bilgiler teriminin Türkiye’de ilk defa kullanıldığı
programın Köy Enstitüleri ve Öğretmen Okulları Programı olduğu, sosyal bilgilerin
Köy Enstitülerinin birinci devresinde bir öğretmen tarafından ve tarih, coğrafya ile
yurttaşlık bilgisi konularını kapsayacak şekilde yer aldığı, ikinci devrede ise sosyal bilgiler
adı altında tarih ve coğrafya derslerinin bağımsız dersler olarak yer aldığı ve branş
öğretmenleri tarafından okutulacağı şekilde planlandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Öğretmen Okulları, Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi, Sosyal Bilgiler.

Kaynakça

• Apaydın, T., Aydoğan, M., & Altunya, N. (2000). Dünyaya örnek bir eğitim uygulaması köy enstitüleri. İstanbul: Tüses Yayınları.
• Arman, H. (1969). Piramidin tabanı (Cilt 1). Ankara: İş Matbaacılık
• Başaran, M. (2010). Özgürleşme eylemi köy enstitüleri. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Bolay, S. (1994). Pozitivizmin ve pragmatizmin Türk milli eğitimine etkileri. Türkiye I. Eğitim Felsefesi Kongresi (s. 271-281). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018).
• Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çepni, S. (2009). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Yazarın Kendi Yayını
• Çetin, A. (2016). An analysis metaphor used by high school students to describe physics, physics lesson and physics teacher. European J. of Physics Education, 7(2), 1- 20.
• Çüçen, K. (1996). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e eğitim ve insan anlayışlarının felsefi temelleri. Türkiye 2. Eğitim Felsefesi Kongresi (s. 61-73). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• Dewey, J. (1939). Türkiye maarifi hakkında rapor. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Doğan, A. (2004). Sosyal bilgiler eğitiminin genel amaçları ne olmalıdır? Tebliğler: I.Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi. (15-17 Mayıs 2003 İzmir). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ersöz, T. (2011). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler öğretmen kılavuz kitabı. Ankara: Pasifik Yayınları.
• Gardner, W., Demirtaş, A., & Doğanay, A. (1997). Sosyal bilimler öğretimi (Cilt 2). Ankara: YÖK/Dünya Bankası.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
• Karabağ, G. (2009). Köy enstitülerinde tarih eğitimi. Gazi Eğitim Dergisi 5, 1505-1529.
• Kirby, F. (2010). Türkiye'de köy enstitüleri. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Maykut, P. & Morehouse, R. (2005). Beginning qualitative research. London: The Palmer Press.
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2005). Sosyal bilgiler 6-7. sınıf öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Milli Eğitim Vekaleti (MEV). (1953). Öğretmen okulları ve köy enstitüleri programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Ortaş, İ. (2005). Ülkemizin kaçırdığı en büyük eğitim projesi: köy enstitüleri. Pivolka, 4(17), 3-5. https://www.elyadal.org/pivolka/17/PiVOLKA_17_01.pdf adresinden 05 Ekim 2020 tarihinde alındı.
• Özgen, B. (2002). Çağdaş eğitim ve köy enstitüleri. İzmir: Final Matbaacılık.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Resmi Gazete (RG). (1940, Nisan 22). Köy enstitüleri kanunu. (4491), Kanun No: 3803. Ankara.
• Resmi Gazete (RG). (1954, Şubat 4). Köy enstitüleri ile ilköğretmen okullarının birleştirilmesi hakkında Kanun (Kanun no:6234). (8625). Ankara.
• Safran, M. (2015). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (4. baskı). (B. Tay, & A. Öcal, Dü) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Sönmez, V. (1997). Sosyal bilgiler öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler programının amaçları, ilkeleri ve temel özellikleri. G. Can, Ş. Yaşar, E. Sözer, & G. Can (Ed.) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimi. Eskişehir: Andolu Üniversitesi Yayınları, s. 17-42’deki bölüm.
• Tarman, B., & Acun, İ. (2010). Sosyal bilgiler eğitimi ve yeni bir sosyal bilgiler hareketi. Journal of Social Studies Education Research, 1(1), 1-16.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.