PROFESÖRLERİN ÖĞRETİM ÜYESİ YETİŞTİRME SÜRECİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, Sayı: 88, 349 - 368, 26.12.2021

Mualla Aksu Çiğdem Apaydın Gamze Kasalak

Öz

Profesörlerin öğretim üyesi yetiştirme sürecine ilişkin görüşlerini ortaya koymayı amaçlayan
bu nitel araştırma, bütüncül tek durum deseniyle yürütülmüştür. Kolay ulaşılabilir
ve ölçüt örnekleme yöntemleriyle bir devlet üniversitesinin farklı akademik birimlerinde
görev yapan profesör doktor unvanlı 22 gönüllü öğretim üyesi, bu araştırmanın çalışma
grubunu oluşturmaktadır. Yarı yapılandırılmış bir görüşme formu üzerinde yüz yüze yapılan
bireysel görüşmelerle toplanan veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırma
sonucunda, profesörlerin lisansüstü eğitim yapma kararlarında öğretim üyesinin teşviki,
kişisel özelliklerinin uygunluğu, öğretim üyesi olma istekleri, yüksek düzeydeki akademik
performansları, bürokratik çalışma ortamından duydukları rahatsızlık, arkadaş etkisi
ve ülkenin siyasal durumunun etkili olduğu ortaya konmuştur. Katılımcılar, lisansüstü
eğitim hedeflerine ulaşmak için sınavlara katılmış, yurtdışında lisansüstü eğitim almış,
dil kursuna gitmiş, ders çalışmaya çok zaman ayırmış ve/veya burs alma girişimlerinde
bulunmuştur. Geçmişteki lisansüstü eğitime geçiş süreci konusunda adayların yüz yüze
ilişkilerle tanınması, idealist adayların lisansüstü eğitime yönelmesi ve adayın lisansüstü
eğitim yapmaya lisans sürecinde karar vermesi olumlu; jüri üyelerinin tanıdığı öğrencisini
tercih etmesi ise olumsuz olarak değerlendirilmiştir. Katılımcılar, öğretim üyeliği sürecinde
yönetimsel baskılar, araştırma için altyapı/teknik donanım yetersizliklerinin yanı
sıra kadro sıkıntıları ile karşılaşmışlardır. Lisansüstü eğitimden öğretim üyeliğine geçiş
konusunda, doktora mezunlarının üniversitelerde istihdam edilememesi ve başarılı
akademisyen adaylarının üniversitede tutulamaması gibi olumsuzluklara vurgu yapılmıştır.
Son olarak, günümüzdeki öğretim üyesi yetiştirme sürecinde karşılaşılan engeller
akademik, ekonomik, yönetimsel ve yaşamsal engeller bağlamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Profesör, Öğretim Üyesi Yetiştirme, Lisansüstü Eğitim, Akademik Yaşam, Akademik Kariyer.

Kaynakça

• Acar, A., Nemutlu, E., Gürhan, G. & Liman, V. (2004). Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi araştırma görevlilerinin iş memnuniyeti ve bunu etkileyen faktörler. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, (2), 95-106.
• Apaydın, Ç. (2012). The workload of faculty members: The example of educationaş faculties in Turkey. College Student Journal, 46, 203-213.
• Arı, A. (2007). Üniversite öğretim elemanlarının sorunları. Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 65-74.
• Arslan, K. (2002). Üniversiteli gençlerde mesleki tercihler ve girişimcilik eğilimleri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 3(2), 1-11.
• Atasoy, I. ve Ermin, C. (2016). Hemşirelik ve ebelik öğrencilerinin mesleklerine bakış açısının incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 91-83.
• Bennett, P., ve Turner, G. (2014). PRES 2013: Results from the Postgraduate Research Experience Survey. Web: https://s3.eu-west-2.amazonaws.com/assets.creode. advancehe-document- manager/documents/hea/private/resources/pres_2013_ uk_report_1568036617.pdf adresinden 14 Haziran 2021’de alınmıştır.
• Briscoe, C. S. (2002). The Development and validation of an adult students’ career needs questionaire. Unpublish doctora dissertation, University of Tennessee, Knoxvil- le, USA. Web: https://trace.tennessee.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3539&co ntext=utk_graddiss adresinden 16 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Çelebi, N. & Tatık, R. Ş. (2012). Öğretim üyesi yetiştirme programındaki (ÖYP) araştırma görevlilerinin ÖYP’yi Değerlendirmeleri. Yükseköğretim Dergisi, 2(3), 127- 136.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası. Web: https://www.yok.gov.tr/documents/10279/2922270/ adresin- den 10 Eylül 2020’de alınmıştır.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2013). 10. Kalkınma planı 2014-2018. Ankara: DPT Yayınları. Web: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu- Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf adresinden 16 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). 9. Kalkınma planı 2007-2013. Ankara: DPT Yayınları. Web: http://www.metu.edu.tr/system/files/kalkinma.pdf adresinden 16 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Eğitim-Sen. (2009). Türkiye’de üniversite sorunu ve üniversite çalışanları üzerine bir araştırma. Web: http://www.turkegitimsen.org.tr/lib_yayin/94.pdf adresinden 07 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Erkılıç, T. A. (2007). Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim istekliliklerini etkileyen et- menler (Eskişehir örneği). Girne Amerikan University Journal of Social & App- lied Science, 3(5), 46-72.
• Gati, I., Krausz, M. & Osipow, S. H. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43(4), 510–526.
• Gemme, B. (2005). The changing career preferences of doctoral students. Web: https://fi- les.eric.ed.gov/fulltext/ED489889.pdf adresinden 16 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Gemme, B. & Gingras, Y. (2012). Academic careers for graduate students: A strong attractor in a changed environment. Higher Education, 63(6), 667-683.
• Göktolga, Z. G., Bal, S. G., ve Esengün, K. (2006). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğrencilerinin ziraat fakültelerindeki eğitim hakkında görüşlerinin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2, 33-38
• Gümüş, S. ve Gökbel, V. (2012). 2023 için akademisyen yetiştirme çabaları: MEB ve YÖK yurtdışı lisansüstü bursları. Seta Analiz, 56, 1-25. Web: http://file.setav. org/Files/Pdf/20121211114222_meb-ve-yok-yurtdisi-lisansustu-burslari.pdf ad- resinden 07 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Gür, B.S., Çelik, Z. ve Yurdakul, S. (2019). Yükseköğretime bakış 2019: İzleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Güven, Z. Z. & Brewster, M. T. (2013). Öğretim üyesi yetiştirme programı strateji ve uygulamaları: Selçuk Üniversitesi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 99-109.
• Kahraman, L. (2007). Türkiye’de öğretim üyesi yetiştirme politikası bağlamında "35. Madde" uygulaması. Mülkiye Dergisi, 31(256), 187-192
• Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme-lisansüstü öğretimin planlanması. (2. Basım). Ankara: Anı Yayıncılık
• Karakütük, K. ve Özdemir, Y. (2011). Bilim İnsanı Yetiştirme Projesi (BİYEP) ve Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı’nın (ÖYP) değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 26-38.
• Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. (2016). Resmî Gazete. Yayım Tarihi: 20.04.2016. Sayısı: 29690. Numarası:21510.
• Mann,L.,Harmoni,R.&Power,C.(1989).Adolescent decision-making:The development of competence. Journal of Adolescence, 12(3), 265–278.
• Milisen, K., De Busser, T., Kayaert, A., Abraham, I. ve De Casterle, B. D. (2010). The evolving professional nursing selfimage of students in baccalaureate programs: A cross-sectional survey. International Journal of Nursing Studies, 47(6), 688- 98.
• Özdem, G. (2002). Bir üniversite adına diğer bir üniversitede öğrenim gören araştırma görevlilerinin sorunları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Porfeli,E.J., Hartung, P.J. veVondracek, F.W.(2008).Children’s vocational development: A research rationale. The Career Development Quarterly, 57(1), 25-37.
• Sevinç, B. (2001). Türkiye’de lisansüstü eğitim uygulamaları, sorunlar ve uygulamalar. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 25-40.
• Tanrıkulu, D. (2011). Türkiye’de yükseköğretime Web: 2025 yılında yükseköğretim talebi karşılanabilecek mi. SETAAnaliz. Ankara: SETA Yayınları.
• Taş, İ. D., Koçer, E. ve Ulubey, Ö. (2016) Eğitim fakültesi araştırma görevlilerinin öğretim üyesi yetiştirme programına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Yükseköğretim Dergisi, 6(2), 72-83.
• Toplumsal Yapı Araştırma Programı. (TYAP, 2014). Toplumsal yapı araştırmaları programı. Mesleki itibar araştırması. Web: https://tyap.net/mia adresinden 07 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Tosun, A. (2001). Bilim adamı yetiştirme: Lisansüstü eğitim. Ankara: TÜBA Yayıncılık.
• Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM, 2016). Dünya, ülkeler ve gruplar bilimsel yayın sayısı (2010-2015). Web: https://cabim.ulakbim.gov.tr/wp con- tent/uploads/sites/4/2016/07/D%c3%bcnya-%c3%9clkeler-ve-Gruplar-Bilim- sel-Yay%c4%b1n-Say%c4%b1s%c4%b1-2010-2015.pdf adresinden 07 Ekim 2020’de alınmıştır.
• Yalçınkaya, M., Koşar, D. & Altunay, E. (2014). Araştırma görevlilerinin bilim insanı yetiştirme sürecine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 1009- 1034.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Güncelleştirilmiş ve geliştirilmiş 5.baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yükseköğretim Kurumu. (2020). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. 2019-2020 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri. Web: https://istatistik.yok.gov.tr/ adresin- den 03 Kasım 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurumu. (2018). YÖK 100/2000 Projesi- doktora burs programının 4. çağrı döneminde desteklenen üniversiteler ve alanları belli oldu. Web: https://yuzikibinbursu.yok.gov.tr/Sayfalar/HaberDuyuruDetay.aspx?did=1 adresinden 03 Kasım 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurumu. (2014). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. 2013-2014 Öğ- retim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri. Web: https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 03 Kasım 2020’de alınmıştır.
• Yükseköğretim Kurumu. (2007). Türkiye’nin yükseköğretim stratejisi. Ankara: YÖK Yayınları
• Wisker, G. (2007). The postgraduate research handbook: Succeed with your MA, MPhil, EdD and PhD. Red Globe Press: Macmillan International Higher Education.