GELENEKSEL ANADOLU MOTİFLERİNİN IĞDIR-TUZLUCA TUZ TAŞINA TASARIMSAL ETKİYLE İŞLENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 88, 1 - 16, 26.12.2021

Abdullah Gümüş Cavit Polat Kübra Şahin Çeken

Öz

Tabiatta kolay bulunan bazı hammaddelere hükmetme çabası başlangıçtan günümüze
değin süregelmiştir. İnsanoğlunun bilgi ve birikimlerini ihtiyaç duyduğu alanlarda kullanma
çabası zamanla hammadde işleme kazanımlarını da beraberinde getirmiştir. Her
kazanım yaşamı kolaylaştırma yolunda bir adım olarak görülmüştür. Bu adımlardan biriside tuz taşıdır.
Yer altından işlenerek çıkartılan tuz taşı sağlık ve gıda alanında insanların yaşamlarına olumlu yönde katkı sunmuştur.
Günümüzde gelişen teknolojik imkânlar
sayesinde kayaç tuz taşının kullanım alan çeşitliliği artmıştır. Bu çeşitlilik içerisinde tuz
taşının şekillendirilerek görsel yönüyle kullanılması da bulunmaktadır. Görsel özellik
bakımından işlenmeye en müsait kaya tuzu taşlarından birisi olan Iğdır tuz taşı, parlak
ve dalgalı zemin özelliğiyle üç boyutlu tasarım çalışmalarında kolay işlenebilen, görsel
etkisi zengin bir tür kayaç taştır. Bu bağlamda tuz taşının kimyasal ve şekilsel özellikleri
de göz önünde bulundurularak, yontma tekniğiyle Geleneksel Anadolu motiflerinin taş
yüzeyine uygulaması yapılmış ve olumlu sonuçlar alınmıştır. Çalışma ile Iğdır ili Tuzluca
ilçesi tuz taşının sağlık ve gıda etkisinin yanında görsel yönüyle de kullanılması amacıyla
bazı geleneksel motifler tuz taşına işlenmiş, görsel örneklerin süsleme ve şekil bakımın-
dan değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Iğdır, Kaya Tuzu, Motifler, Tasarım, Yeniden Üretim, Rölyef.

Kaynakça

• Akpınarlı, H. F. ve Arslan, P. (2018). Kuş motifinin özellikleri ve kuş motifli döşeme altı halıları. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 1(3), 273-286.
• Akpınarlı, H. F. ve Özdemir, H. A. (2016). Konya Lâdik halılarındaki motiflerin incelenmesi. İdil Journal Of Art And Language, 5(23), 955-982.
• Akpınarlı, H. F. ve Üner, İ. (2017). İç Anadolu Bölgesi halılarında görülen figüratif sembol ve motifler. Art-e Sanat Dergisi, 10(20), 630-651.
• Ateş, M. (2012). Mitolojiler ve semboller Ana Tanrıça ve doğurganlık. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Ateşok, E. (2014). Karakeçili ilçesinde dokunan kilimlerin geleneksel motif özellikleri. Kalem işi, 2(3), 23-38.
• Deniz, B. (2000). Türk dünyasında halı ve düz dokuma yaygıları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Deniz, B. (2010). Anadolu-Türk halı ve düz dokuma yaygılarında bazı motiflerin isimlendirilmesi. Akdeniz Sanat Dergisi, 3(5).
• Doğan, M. Z. (1974). İngiltere’de tuz üretimi ve tüketimi. Bilimsel Madencilik Dergisi, 13(4), 45-53.
• Er, B. ve Sarıkaya, H. Z. (2012). Bir iletişim aracı olarak el sanatları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 169-177.
• Erbek, G. (1988). Kilim catalogue. İstanbul: Ana Basım AŞ.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten günümüze Anadolu motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergin, Z. (1988). Tuzun üretim teknolojisi ve insan sağlığındaki yeri. Madencilik Dergisi, (1), 9-30.
• Esedova, H. (2011). Türk halklarının kültürel mirasında kompozisyon, geleneğe sadakat ve yenilikçi yaklaşımlar. Arış Dergisi, (5), 44-53.
• Gök, N. ve Kutlu, M. (2005). Hilâl ve ay-yıldız motifi sembol ve ideolojik kullanım. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (31), 267-287.
• Gölbaş, A. ve Başıbüyük Z. (2012). Anadolu kültür oluşumunda tuzun rolü. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 45-54.
• Güçer, L. (2015). XV-XVII. asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda tuz inhisarı ve tuzlaların işletme nizamı. İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, 23(1-2), 97- 134.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2011). Karışık motif çizimleri. Ankara: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı El Sanatları Teknolojisi.
• Ölmez, F. (2011). Dokumalarda Yılan Motifi. Art-e Sanat Dergisi, 3(6), 1-21.
• Ölmez, F. N. (2012). Ölüm olgusunun Türk dokumalarına yansıması, defin. E. G. Naskali. (Ed.), İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Soysaldı, A. ve Çatalkaya Gök, E. (2020). Türk kumaşlarında görülen ay-yıldız motifi. Millî folklor, 16(126), 136-152.
• Şen, S. (2008). Eski Türklerde maden işçiliğine bir bakış. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5(3), 162-172.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Tuz mağaraları – Iğdır. 24 Şubat 2013. Web: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/igdir/gezilecekyer/tuz-magaralari adresin- den alınmıştır.
• Yeşildal, Ü. Y. (2019). Küpe motifinin kültür değişimi kuramları bağlamındaki yolculuğu. Millî Folklor, (124), 189-201.