ERGENLERDE OBSESİF KOMPULSİF BELİRTİLERE YÖNELİK BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI MÜDAHALELERİN ARAŞTIRMA EĞİLİMLERİ VE FENOMENOLOJİK ARAŞTIRMA TEMELİNDE İNCELENMESİ (*)

Yıl 2021, Sayı: 88, 389 - 412, 26.12.2021

Mustafa Kerim Şimşek

Öz

Bu araştırmada ergenlerde obsesif kompulsif bozukluk (OKB) belirtilerine yönelik
bilişsel davranışçı müdahaleler olgusunun temel bileşenlerini araştırma eğilimleri ve
olguyu deneyimleyen ergenlerin bakış açısı üzerinden belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaç
kapsamında çalışma iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Sırasıyla durum çalışması
ve fenomenoloji deseni kullanılmıştır. İlk aşamada kabul ölçütleri kapsamında 6 yüksek
lisans ve uzmanlık tezi ile 35 makale veri kaynağı olarak kullanılmıştır. İkinci aşamada
ise veriler ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenen ve olguyu deneyimleyen 10 ergenle
görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Her iki aşamada veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir.
Analizler sonucu araştırmanın birinci basamağında elde edilen sonuçlar “müdahaleye
etki eden faktörler”, “bilişsel ve davranışsal süreçler” ve “bilişsel davranışçı müdahale
yöntemleri” olmak üzere 3 tema altında toplanmıştır. Araştırmanın ikinci basamağında
ise ergenlerde OKB belirtilerine yönelik bilişsel davranışçı müdahaleler olgusunun
“OKB belirtilerine ilişkin değişimlere katkısı”, “Günlük yaşam değişimlerine katkıları”,
“Kişisel hedefleri gerçekleştirmeye ilişkin yeterliliği” ve “OKB belirtilerine ilişkin yeni
öğrenmelere katkıları” olmak üzere dört bileşen etrafında toplandığı görülmüştür. Araştırma sonucunda,
bilişsel davranışçı müdahaleler fenomeninin durum çalışması kapsamında temel bileşenleri tanımlanmış ve fenomenoloji kapsamında yapılan görüşmelerle
de ergenlerde OKB belirtilerini azaltmada ve yaşam işlevselliğini arttırmada etkili bir
müdahale yaklaşımı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Obsesif Kompulsif Belirtiler, Bilişsel Davranışçı Müdahaleler, Ergen, Fenomenoloji, Durum Çalışması.

Kaynakça

• Abramowitz, J. S., & Jacoby, R. J. (2015). Obsessive-compulsive and related disorders: A criticalreview ofthe new diagnostic class. Annual Review of Clinical Psychology, 11,165-186.
• Alvarenga, P. G., Cesar, R. C., Leckman, J. F., Moriyama, T. S., Torres, A. R., Bloch, M. H., ... & Miguel, E. C. (2015). Obsessive- compulsive symptom dimensions in a population-based, cross- sectional sample of school-aged children. Journal of Psychiatric Research, 62, 108-114.
• American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (AACAP) (2012). Practice parameters for the assessment and treatment of children and adolescents with obsessive-compulsive disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 51(1), 98-113.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Mental bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı (DSM-V). (E. Köroğlu, çev.). Ankara: Hekimler Birliği Yayınları. (Çalışmanın orijinali 2013’de yayımlanmıştır.)
• Asnaani, A., Kaczkurkin, A. N., Alpert, E., McLean, C. P., Simpson, H. B., & Foa, E. B. (2017). The effect of treatment on quality of life and functioning in OCD. Comprehensive Psychiatry, 73, 7- 14.
• Aspvall, K., Andersson, E., Melin, K., Norlin, L., Eriksson, V., Vigerland, S., ... & Serlachius, E. (2021). Effect of an internet- delivered stepped-care program vs in-person cognitive behavioral therapy on obsessive-compulsive disorder symptoms in children and adolescents: a randomized clinical trial. JAMA, 325(18), 1863-1873.
• Baki, G. (2018). Obsesif kompulsif bozukluğu olan çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde başa çıkma tutumları ile ilişkili durumlar. (Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 523358)
• Barton, R., & Heyman, I. (2016). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Pediatrics and Child Health, 26(12), 527-533.
• Barua, N., Singh, S., Agarwal, V., & Arya, A. (2020). Executive functions, metacognitive beliefs, and thought control strategies in adolescents with obsessive compulsive disorder. International Journal of Research and Analytical Reviews (IJRAR), 7(1), 672-680.
• Berg, C. Z., Whitaker, A., Davies, M., Flament, M. F., & Rapoport, J.
• L. (1988). The survey form of the Leyton Obsessional Inventory-Child Version: norms from an epidemiological study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 27(6), 759-763.
• Berman, N. C., Shaw, A. M., Curley, E. E., & Wilhelm, S. (2018). Emotion regulation and obsessive-compulsive phenomena in youth. Journal of Obsessive-compulsive and Related Disorders, 19, 44-49.
• Bloch, M. H., & Storch, E.A. (2015).Assessment and management oftreatment-refractory obsessive-compulsive disorder in children. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 54(4), 251-262.
• Borda, T., Neziroglu, F., Taboas, W., McKay, D., & Frenkiel, L. (2017). Overvalued ideation in adolescents with obsessive- compulsive disorder. Psychiatry Research, 255, 66-71.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Brown, H. M., Lester, K. J., Jassi, A., Heyman, I., & Krebs, G. (2015). Paediatric obsessive-compulsive disorder and depressive symptoms: Clinical correlates and CBT treatment outcomes. Journal of Abnormal Child Psychology, 43(5), 933- 942.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. (Geliştirilmiş 15. Baskı). Ankara: PegemA Yayınları.
• Collins, L. M., & Coles, M. E. (2018). A preliminary investigation of pathways to inflated responsibility beliefs in children with obsessive compulsive disorder. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 46(3), 374.
• Coluccia, A., Ferretti, F., Fagiolini, A., & Pozza, A. (2017). Quality of life in children and adolescents with obsessive–compulsive disorder: a systematic review and meta- analysis. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 13, 597- 608.
• Conelea, C. A., Selles, R. R., Benito, K. G., Walther, M. M., Machan, J. T., Garcia, A. M., ... & Freeman, J. B. (2017). Secondary outcomes from the pediatric obsessive compulsive disorder treatment study II. Journal of Psychiatric Research, 92, 94-100.
• Creswell, J.W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S.B. Demir, çev. ed.). Ankara: Siyasal Kitabevi (Çalışmanın orijinali 2013’te yayımlanmıştır.)
• Creswell, J.W., & Plano Clark, V.L. (2018). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi (Y. Dede & S.B. Demir, çev. ed. ). Ankara: Anı Yayıncılık (Çalışmanın orijinali 2011’de yayımlanmıştır.)
• De Caluwé, E., & De Clercq, B. (2015). Obsessive–compulsive symptoms in children and adolescents: symptomatology, impairment and quality of life. European Child & Adolescent Psychiatry, 24(11), 1389-1398.
• Derman, O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim.Adolesan Sağlığı II Sempozyum Dizisi, 63, 19-21. http://www.ctf.edu.tr/Stek/pdfs/63/6302.pdf adresinden edinilmiştir.
• Douglass, H. M., Moffitt, T. E., Dar, R., McGee, R., & Silva, P.(1995). Obsessive- compulsive disorder in a birth cohort of 18-year- olds: Prevalence and predictors. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 34, 1424- 1431.
• Dönder Şen, F. (2018). Obsesif kompulsif bozukluk tanılı gençlerde sosyal becerilerin değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 508121)
• Farrell, L. J., Oar, E. L., Waters, A. M., McConnell, H., Tiralongo, E., Garbharran, V., & Ollendick, T. (2016). Brief intensive CBT for pediatric OCD with E-therapy maintenance. Journal of Anxiety Disorders, 42, 85-94.
• Farrell, L., Waters, A., Milliner, E., & Ollendick, T. (2012). Comorbidity and treatment response in pediatric obsessive- compulsive disorder: a pilot study of group cognitive-behavioral treatment. Psychiatry Research, 199(2), 115-123.
• Fink, J., Pflugradt, E., Stierle, C., & Exner, C. (2018). Changing disgust through imagery rescripting and cognitive reappraisal in contamination-based obsessive- compulsive disorder. Journal of Anxiety Disorders, 54, 36-48.
• Fischer-Terworth, C. (2013). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents: Impact on academic and psychosocial functioning in the school setting. Life Span and Disability, 16(2), 127-55.
• Fraenkel,J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). New York: McGram-Hill Companies.
• Franklin, M. E., Kratz, H. E., Freeman, J. B., Ivarsson, T., Heyman, I., Sookman, D., ... & March, J. (2015). Cognitive-behavioral therapy for pediatric obsessive- compulsive disorder:Empiricalreview and clinicalrecommendations. Psychiatry Research, 227(1), 78-92.
• Franklin, M. E., Sapyta, J., Freeman, J. B., Khanna, M., Compton, S., Almirall, D., ... & Foa, E. B. (2011). Cognitive behavior therapy augmentation of pharmacotherapy in pediatric obsessive- compulsive disorder: the Pediatric OCD Treatment Study II (POTS II) randomized controlled trial. Jama, 306(11), 1224- 1232.
• Freeman, J. B., Choate-Summers, M. L., Moore, P. S., Garcia, A. M., Sapyta, J. J., Leonard, H. L., & Franklin, M. E. (2007). Cognitive behavioral treatment for young children with obsessive-compulsive disorder. Biological Psychiatry, 61(3), 337-343.
• Garcia, A. M., Sapyta, J. J., Moore, P. S., Freeman, J. B., Franklin, M. E., March, J. S., & Foa, E. B. (2010). Predictors and moderators of treatment outcome in the Pediatric Obsessive Compulsive Treatment Study (POTS I). Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 49(10), 1024-1033.
• Gillett, C. B., Bilek, E. L., Hanna, G. L., & Fitzgerald, K. D. (2018). Intolerance of uncertainty in youth with obsessive-compulsive disorder and generalized anxiety disorder: A transdiagnostic construct with implications for phenomenology and treatment. Clinical Psychology Review, 60, 100-108.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Felsefe-yöntem- analiz (3.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hays, P. A. (2004). Case study research. In K. de Marrais and S. D. Lappan (Eds.), Foundations for research: Methods of Inquiry in Education and the Social Sciences (pp. 217-234). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Hirschtritt, M. E., Bloch, M. H., & Mathews, C. A. (2017). Obsessive- compulsive disorder: advances in diagnosis and treatment. Jama, 317(13), 1358-1367.
• Højgaard, D. R., Schneider, S. C., La Buissonnière-Ariza, V., Kay, B., Riemann, B. C., Jacobi, D., ... & McIngvale, E. (2019). Predictors of treatment outcome for youth receiving intensive residential treatment for obsessive-compulsive disorder (OCD). Cognitive Behaviour Therapy, 49(4), 294-306.
• Iniesta-Sepúlveda, M.,Rosa-Alcázar,A.I., Sánchez-Meca,J.,Rosa-Alcázar, Á.,&Parada- Navas, J.L. (2017). Cognitive-behavioral high parental ınvolvement treatments for pediatric obsessive- compulsive disorder:Ameta-analysis. Journal of Anxiety Disorders, 49, 53-64.
• Irak, M. (2012). Üstbiliş Ölçeği Çocuk ve Ergen Formunun Türkçe standardizasyonu, kaygı ve obsesif-kompülsif belirtilerle ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(1), 47-54.
• İnce, C. (2016). Obsesif kompulsif bozukluğu olan çocuk-ergenlerde öfke düzeyi ve depresyon ilişkisi. (Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 462576).
• Kandemir, G. (2020). Obsesif kompulsif bozukluk tanısı konulan ergen hastalarda tedavi yanıtına etkili bazı faktörler: üstbilişler, obsesif inançlar, duygu düzenleme güçlükleri ve ailenin duygu dışavurumu. (Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 622150)
• Keeley, M. L., Geffken, G. R., Ricketts, E., McNamara, J. P., & Storch, E. A. (2011). The therapeutic alliance in the cognitive behavioral treatment of pediatric obsessive– compulsive disorder. Journal of Anxiety Disorders, 25(7), 855-863.
• Kircanski, K., Wu, M., & Piacentini, J. (2014). Reduction of subjective distress in CBT for childhood OCD: Nature of change, predictors, and relation to treatment outcome. Journal of Anxiety Disorders, 28(2), 125-132.
• Koşe, Ç. (2010). Obsesif kompulsif bozukluğu olan çocuklara uygulanmış olan bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve kombinasyonunun etkililiklerinin karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden Edinilmiştir. (Tez No. 278764).
• LeCompte,M.D.,&Goetz,J. P.(1982). Problems ofreliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 52(1), 31-60.
• Leonard, R. C., Franklin, M. E., Wetterneck, C. T., Riemann, B. C., Simpson, H. B., Kinnear, K., ... & Lake, P. M. (2015). Residential treatment outcomes for adolescents with obsessive- compulsive disorder. Psychotherapy Research, 26(6), 727-736.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Los Angeles: SAGE. Marino-Carper,T.,Negy,C.,Burns,G.,&Lunt,R.A.(2010).The effectS of psychoeducation on thought-action fusion, thought suppression, and responsibility. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41(3), 289-296.
• McKenzie, M. L., Donovan, C. L., Mathieu, S. L., Hyland, W. J., & Farrell, L. J. (2020). Variability in emotion regulation in paediatric obsessive-compulsive disorder: Associations with symptom presentation and response to treatment. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 24, 100502.
• Melin, K., Skarphedinsson, G., Thomsen, P. H., Weidle, B., Torp, N. C., Valderhaug, R., ... & Ivarsson, T. (2020). Treatment gains are sustainable in pediatric obsessive- compulsive disorder: three-year follow-up from the NordLOTS. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 59(2), 244-253.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (3. Basım) (S. Turan, çev. ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık (Çalışmanın orijinali 2013’te yayımlanmıştır.)
• National Collaborating Centre for Mental Health (NICE). (2005). Obsessive-compulsive disorder: core interventions in the treatment of obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder. London: British Psychological Society and the Royal Collage of Psychiatrists.
• Negreiros, J., Belschner, L., Selles, R. R., Lin, S., & Stewart, S. E. (2018). Academic skills in pediatric obsessive-compulsive disorder: A preliminary study. Annals of clinical psychiatry: official journal of the American Academy of Clinical Psychiatrists, 30(3), 185-195.
• Öst, L. G., Riise, E. N., Wergeland, G. J., Hansen, B., & Kvale, G. (2016). Cognitive behavioral and pharmacological treatments of OCD in children: A systematic review and meta-analysis. Journal of Anxiety Disorders, 43, 58-69.
• Öztürk, M.O., & Uluşahin, A. (2011). Ruh sağlığı ve bozuklukları Cilt-I. (Yenilenmiş 11.Baskı) Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Palermo, S.D., Bloch, M.H., Craiglow, B., Landeros-Weisenberger, A., Dombrowski, P.A., Panza, K., ... & Leckman, J.F. (2011). Predictors of early adulthood quality of life in children with obsessive-compulsive disorder. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 46(4), 291-297.
• Pediatric Obsessive-Compulsive Disorder Treatment Study (POTS) Team (2004). Cognitive-behavioral therapy, sertraline, and their combination for children and adolescents with obsessive- compulsive disorder: The pediatric obsessive- compulsive disorder treatment study (POTS) randomized controlled trial. JAMA, 292, 1969-1976.
• Piacentini, J., Bergman, L., Keller, M., & MacCracken, J. (2003). Functional impairment in children and adolescents with obsessive compulsive disorder. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 13(1), 61-69.
• Piacentini, J., Bergman, R.L., Chang, S., Langley, A., Peris, T., Wood, J.J., & McCracken, J. (2011). Controlled comparison of family cognitive behavioral therapy and psychoeducation/relaxation training for child obsessive-compulsive disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 50(11), 1149-1161.
• Pinto, A., Dargani, N., Wheaton, M. G., Cervoni, C., Rees, C. S., & Egan, S. J. (2017). Perfectionism in obsessive-compulsive disorder and related disorders: What should treating clinicians know?. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 12, 102-108.
• Pişgin, İ., & Özen, D.Ş. (2010). Çocukluktan erişkinliğe obsesif kompulsif bozuklukta hatalı değerlendirme ve inanç alanları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(1), 117-131.
• Politis, S., Magklara, K., Petrikis, P., Michalis, G., Simos, G., & Skapinakis, P. (2017). Epidemiology and comorbidity of obsessive–compulsive disorder in late adolescence: a cross- sectional study in senior high schools in Greece. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 21(3), 188-194.
• Riise, E. N., Kvale, G., Öst, L. G., Skjold, S. H., & Hansen, B. (2018). Concentrated exposure and response prevention for adolescents with obsessive-compulsive disorder: A replication study. Journal of obsessive-compulsive and related disorders, 19, 15-22.
• Rizvi, M., Smilansky, H., Porth, R., Myers, N., Geller, D., Small, B. J., ... & Storch, E. A. (2020). The moderating effect of age on the associations of cognitive and metacognitive beliefs with pediatric OCD symptoms. Cognitive Behaviour Therapy, 1-17.
• Rosa-Alcázar, A. I., Sánchez-Meca, J., Rosa-Alcázar, Á., Iniesta- Sepúlveda, M., Olivares-Rodríguez, J., & Parada-Navas, J. L. (2015). Psychological treatment of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents: A meta-analysis. The Spanish Journal of Psychology, 18, 1-22.
• Santrock, J.W. (2017). Ergenlik (D.M. Siyez, çev. ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık (Çalışmanın orijinali 2012’de yayımlanmıştır.)
• Seçer,İ.(2014).Obsesif kompulsif bozukluk ölçeği çocuk formunun türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 355-367.
• Shams, G., Foroughi, E., Esmaili, Y., Amini, H., & Ebrahimkhani, N. (2011). Prevalence rates of obsessive-compulsive symptoms and psychiatric comorbidity among adolescents in Iran. Acta Medica Iranica, 49(10), 680-687. Retrieved from https://acta.tums.ac.ir/index.php/acta/article/view/3818/3793
• Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Storch, E. A., De Nadai, A. S., Jacob, M. L., Lewin, A. B., Muroff, J., Eisen, J., ... & Murphy, T. K. (2014). Phenomenology and correlates of insight in pediatric obsessive-compulsive disorder. Comprehensive Psychiatry, 55(3), 613-620.
• Şafak, Y. (2012). Obsesif kompulsif bozuklukta bilişsel davranışçı grup psikoterapisinin etkinliğinin değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No.606656)
• Şafak, Y., Karadere, M. E., Özdel, K., Özcan, T., Türkçapar, M. H., Kuru, E., & Yücens, B. (2014). Obsesif kompülsif bozuklukta bilişsel davranışçı grup psikoterapisinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 25, 225-233.
• Torp, N. C., & Skarphedinsson, G. (2017). Early responders and remitters to exposure- based CBT for pediatric OCD. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 12, 71-77.
• Torp, N. C., Dahl, K., Skarphedinsson, G., Thomsen, P. H., Valderhaug, R., Weidle, B., ... & Wentzel-Larsen, T. (2015). Effectiveness of cognitive behavior treatment for pediatric obsessive-compulsive disorder: Acute outcomes from the Nordic Long-term OCD Treatment Study (NordLOTS). Behaviour Research and Therapy, 64, 15-23.
• Uhre, C. F., Uhre, V. F., Lønfeldt, N. N., Pretzmann, L., Vangkilde, S., Plessen, K. J., ... & Pagsberg, A. K. (2020). Systematic review and meta-analysis: Cognitive- behavioral therapy for obsessive- compulsive disorder in children and adolescents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 59(1), 64- 77.
• Valderhaug, R., & Ivarsson, T. (2005). Functional impairment in clinical samples of Norwegian and Swedish children and adolescents with obsessive-compulsive disorder. European Child & Adolescent Psychiatry, 14(3),164-173.
• Varela, J.J., Zimmerman, Z.A., Ryan, A.M., Stoddard, S.A., Heinze, J.E., & Alfaro, J. (2017). Life satisfaction, school satisfaction, and school violence: A mediation analysis for Chilean adolescent victims and perpetrators, Child Indicators Research, 1-19.
• Vivan, A. D. S., Rodrigues, L., Wendt, G., Bicca, M. G., Braga, D. T., & Cordioli, A. V. (2014). Obsessive-compulsive symptoms and obsessive-compulsive disorder in adolescents: a population- based study. Brazilian Journal of Psychiatry, 36(2), 111-118.
• Wilson, C., & Hall, M. (2012). Thought control strategies in adolescents: Links with OCD symptoms and meta-cognitive beliefs. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 40(4), 438.
• Wolters, L. H., Prins, P. J., Garst, G. J. A., Hogendoorn, S. M., Boer,
• F., Vervoort, L., & de Haan, E. (2019). Mediating mechanisms in cognitive behavioral therapy for childhood OCD: The role of dysfunctional beliefs. Child Psychiatry & Human Development, 50(2), 173-185.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zohar, A. H. (1999). The epidemiology of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 8(3), 445-446.