İSLAMİ FİNANS İLE FİNANSIN İSLAMİLEŞTİRİLMESİ ARASINDA TÜRKİYE’DE FAİZSİZ FİNANS KURUMLARINA GÜVEN PROBLEMİ

Yıl 2021, Sayı: 88, 159 - 178, 26.12.2021

Hamit Aktürk

Öz

Bu çalışma dört temel varsayım üzerine kurulmuştur. Bunlardan birincisi, faizsiz finans kurumları,
modern çağda dini kaygılar ve zorunlulukların ürettiği modern kurumlardır.
İkincisi ise, söz konusu kurumlar, küresel modern bankacılık ağı içerisinde faizsiz
ve İslam ahlaki prensiplerine bağlı kalmayı kendisine ilke edinen kurumlar olarak bir
yönüyle İslam iktisat ilkelerine atıf yapan diğer yönüyle küresel finans sistemine dâhil
ve entegre olarak çalışan, kendini yenileme refleksine sahip, gelişimini tamamlamamış
kurumlardır. Üçüncüsü ise Türkiye’de iktisadi işlemlerinde dini hassasiyetleri gözeten
dindarlar bu kurumların İslamiliği konusunda bazı tereddütlere sahiptirler. Dördüncü
ön kabul ise, Fukuyama’nın iddia ettiği gibi, güvenin, sosyo kültürel olarak üretilip ekonomiye
de etki eden bir sermaye olduğudur. Bu temel varsayımlardan hareketle çalışma
ana problem olarak, modern çağda dini kaygılarla kurumlaşan bu kurumlara ülkemizde
dindarlar arasında güven kaybı, sebepleri ve çözüm yollarına odaklanmıştır. Türkiye’de
İslami hassasiyetlere sahip dindar Müslümanların söz konusu kurumlara yönelik güven
kaybı öncelikle bu kurumların İslamiliğine ve faizsizliğine yönelik tedirgin bakıştan doğmaktadır.
Bu tedirginliği besleyen ve geliştiren ana unsurlar ise, a. Söz konusu kurumların işleyiş sisteminin
tam olarak bilinmemesi b. Faizli finans kurumları ile aynı oranları
kullanıyor olmaları. c. Bu kurumların adil ve tam İslami bir iktisadi sistemin kurulmasını
engelleyecek yama çözümler olarak görülmesinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu kurumlara
eleştiriler, kurumların bir zaruret olduğunu düşünenlerden, söz konusu kurumların
gerçekten bir İslam iktisadının önünde engel olduğuna inananlara kadar geniş bir yelpazede
değerlendirilebilir. Çalışmada sosyolojinin yöntem ve teknikleri kullanılmıştır. Bu
amaçla bir atölye çalışması yapılmış, on katılımcı üç oturumda konu üzerinde fikirlerini
beyan etmiştir. Örneklem olarak faizsiz finans kurumlarının potansiyel veya gerçek müşterileri
olan ve İslami ilimler konusunda doktora yapmış hoca ve uzmanlar seçilmiştir.
Çalışma sonunda bu kurumlara yönelik bir sonuç ve öneriler listesi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Faizsiz Finans, İslami Finans, İslam İktisadı, Güven, Faizsiz Bankacılık, Sosyal Sermaye.

Kaynakça

• Arslan, H. (2017). Epistemik cemaat bir bilim sosyolojisi denemesi. (5. Basım). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• BDDK ve TKBB. (2014). Katılım bankacılığı ve faizsiz finans çalıştay raporu. BDDK Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. Ankara.
• Bruce, S. (1999). Modernisation relious diversity and rational choice in eastern europe. Religion State and Society, 27(3-4). 265-275.
• Çiftçi, A. (2008). Bilgi-sosyolojik din sosyolojisinde bir kavram durum tanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27, 41-56.
• Deleuze, G. (2004). Foucault. (Çev. B. Yalım ve E. Koyuncu). İstanbul: Norgunk Yayıncılık. (Eserin orijinali 1986’da yayımlandı).
• Eğri, T. (2014). İslam iktisadını yeniden düşünmek. T. Eğri, O. Karasu ve N. Kızılkaya (Editörler). İslam iktisadını yeniden düşünmek. İstanbul: İgiad Yayınları, s. 297- 308’deki bölüm.
• Ertit, V. (2020). Endişeli muhafazakârlar çağı dinden uzaklaşan Türkiye. (6. Basım). İstanbul: Orient Yayınları.
• Faruki, İ. R. (2016). Bilginin İslamileştirilmesi genel çalışma planı ve ilkeler. (Çev. Fehmi Koru). (5. Basım). İstanbul: Risale Yayınları. (Eserin orijinali 1982 yılında yayımlandı)
• Fukuyama, F. (1998). Güven sosyal erdemler ve refahın yaratılması. (Çev. Ahmet Buğdaycı). Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları. (Eserin orijinali 1995 yılında ya- yımlandı)
• Giddens, A. (2020). Modernliğin sonuçları. (Çev. E. Kuşdil). (9. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Eserin orijinali 1992 yılında yayımlandı)
• Göle, N. (2013). İslam’ın yeni kamusal yüzleri bir atölye çalışması. (4. Basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Huntington, S. (2001). Medeniyetler çatışması. (Der. M. Yılmaz). Ankara: Vadi Yayınları. (Eserin orijinali 1993 yılında yayımlandı)
• Kızılkaya, N. (2012). Modern dönemde faizsiz bankacılık ve fıkhi işleyişi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 20, 135- 150.
• Kuhn, T. S. (1995). Bilimsel devrimlerin yapısı. (Çev. N. Kayaş). (4. Basım). İstanbul: Alan Yayıncılık. (Eserin orijinali 1962 yılında yayımlandı)
• Kutub, S. (1997). Yoldaki işaretler. (Çev. A. Keskinsoy). (4. Basım), İstanbul: Pınar Yayınları. (eserin orijinali 1964 yılında yayımlandı)
• Macit, M. (2018). Kore dalgası küresel popüler kültür fenomeni hallyu/Kore dizileri. İstanbul: Bir Yayınları.
• Özdemir, Ş. (2014). İslami bir ekonomi nasıl mümkün olur. T. Eğri, O. Karasu ve N. Kızılkaya (Editörler). İslam iktisadını yeniden düşünmek. İstanbul: İgiad Yayınları, s.145- 178’deki bölüm.
• Özdemir, R. (2018). İslam hukukunda mülkiyet teori ve iktisab. İstanbul: Hiperyayın.
• Özel, İ. (2005). “Müslüman ve bilgi”. Bilgi Bilim ve İslam II. Haz. Sadık Çelenk, Prof. Dr. Ahmet Tabakoğlu. İstanbul: Ensar Neşriyat
• Özel, İ. (1999). Üç mesele teknik medeniyet yabancılaşma. (8. Basım). İstanbul: Şule Yayınları.
• Rahman, F. (1976). İslamiyet ve iktisadi adalet meselesi. (Çev. Yusuf Ziya Kavaklı). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. (eserin orijinali 1970 yılında yayımlandı)
• Serpam Araştırma Raporu. (2013). İslami finans İslami finans kavramı ürünler dünyada ve Türkiye’de gelişimi ve geleceği. https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2. ashx?f=spr_2012[1].pdf
• Shayegan, D. (2020). Yaralı bilinç Müslüman toplumlarda kültürel şizofreni. (6. Basım). (Çev. H. Bayrı). İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin orijinali 1989 yılında yayımlandı)
• Yıldırım, E. (1995). Türkiye’nin modernleşmesi ve İslam. İstanbul: İnsan Yayınları.