GÜNEY KIBRIS’TA YAŞAYAN KIBRISLI TÜRKLERİN ANA DİLDE EĞİTİM HAKLARININ İÇ HUKUK VE ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ(*)

Yıl 2021, Sayı: 88, 53 - 70, 26.12.2021

Ali Dayıoğlu

Öz

Kıbrıs’la ilgili olarak bugüne kadar yapılan çalışmalarda Kıbrıs sorunu neredeyse
tüm yönleriyle ele alınmış olmakla birlikte, Güney Kıbrıs’ta yaşayan Kıbrıslı Türkler ile
1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası uyarınca Kıbrıs Türk toplumunun parçası olarak
kabul edilen Müslüman Romanların (Gurbetlerin) Türkçe eğitim görme haklarıyla ilgili
bir çalışma yapılmamıştır. Konu, yalnızca, çeşitli uluslararası örgütlerin ve sivil toplum
kuruluşlarının raporlarında yer almıştır. Oysa ana dilde eğitim en temel insan haklarının
başında gelmektedir. Bundan dolayı, Kıbrıs Türk toplumunun Türkçe eğitim veren okullar
kurma, yönetme ve denetleme hakkına sahip olduğu Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nda
açıkça belirtilmiştir. Güney Kıbrıs’ta yaşayan Kıbrıslı Türklerin eğitim hakları Kıbrıs
Cumhuriyeti’nin taraf olduğu uluslararası antlaşmalarda da tanınmıştır. Üstelik, güneyde
yaşayan Kıbrıslı Türkler için bir Türk ilkokulu açılacağı yönünde Kıbrıs Rum liderliği tarafından geçmişte
taahhütte de bulunmuştur Bunlara rağmen Kıbrıs Cumhuriyeti adına hareket eden Güney Kıbrıs Rum Yönetimi
(GKRY), Eylül 2021 itibarıyla bu hakkın kullanılmasını önlemekte, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’nı ihlal etmekte, bağlı
bulunduğu uluslararası belgelere ve konuyla ilgili standartlara aykırı davranmaktadır.
Güney Kıbrıs’ta yaşayan Kıbrıslı Türkler bakımından son derece önemli olan bu konuyu derinlemesine
inceleyebilmek için önce Kıbrıs Cumhuriyeti iç hukukunda ve Kıbrıs
Cumhuriyeti’nin taraf olduğu uluslararası belgelerde ana dilde eğitim hakkıyla ilgili düzenlemeler
ele alınacaktır. Ardından, birincil kaynaklardan yararlanılarak konuyla ilgili
yaşanan gelişmeler ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yükümlülükleri aktarılacaktır. Son olarak
da, bu hakkın elde edilebilmesi için nelerin yapılabileceği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Cumhuriyeti (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi), Uluslararası Hukuk, Kıbrıslı Türkler, Gurbetler, Ana Dilde Eğitim Hakkı.

Kaynakça

• Cansu, A. & Sarıca, Y.K. Türk okulu istiyoruz. (20 Mart 2005). Kıbrıs, s.7.
• Council of Europe,Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities. (2019). Pursuant to article 25, paragraph 2 of the Framework Convention for the Protection of National Minorities – received on 1 February 2019”, fifth report submitted by Cyprus, ACFC/SR/V(2019)003. https://rm.coe.int/5th-sr-cyprus-en/16809247e9 adresinden 5 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• Council of Europe. (2012). European Charter for Regional or Minority Languages, application of the charter in Cyprus, 3rd monitoring cycle, ECRML (2012)2. Strasbourg. http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/report/ EvaluationReports/CyprusECRML3_en.pdf adresinden 22 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• Council of Europe. (2006). Second report submitted by Cyprus pursuant to article 25, paragraph 1 of the Framework Convention for the Protection of National Minorities, ACFC/SR/II (2006) 006, Strasbourg. https://rm.coe.int/168008b60f adresinden 21 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• Cumhurbaşkanı Talat: Limasol’da Türk okulu açılmalı, aksi halde konuyu uluslararası platforma taşıyacağız. (21 Eylül 2005). Kıbrıs, s.4.
• Çok ciddi anayasal ihlaller var. (15 Aralık 2005). Yenidüzen, s.10.
• Dayıoğlu, A. (2014). Kuzey Kıbrıs’ın ‘ötekileri’: Rumlar, Marunîler, Romanlar, Aleviler, Kürtler, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ensari, A. (2014). Ana dil eğitimi ve ana dil ile eğitimin (Bingöl’deki öğretmen, yönetici, öğrenci, veli görüşlerine göre) incelenmesi. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 1(1), 103-124.
• European Court of Human Rights. (2001). Case of Cyprus v. Turkey, (application no. 25781/94), judgment, Strasbourg. https://www.asylumlawdatabase.eu/sites/ default/files/aldfiles/CYPRUS%20v.%20TURKEY%20%282001%29.pdf adresinden 29 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• European Court of Human Rights. (1968). Case ‘relating to certain aspects of the laws on the use of languages in education in Belgium’ v. Belgium (Merits), (application no. 1474/62; 1677/62; 1691/62; 1769/63; 1994/63 and 2126/64), judgment, Strasbourg. https://www.stradalex.com/nl/sl_src_publ_jur_int/document/echr_ 1474-62_001-57525 adresinden 25 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• Gök, F. (2012). Eğitim hakkı bağlamında anadilde eğitim. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 10(37), 10-20.
• Güney’de gündem; Limasol’a Türk okulu. (12 Ocak 2005). Yenidüzen, s.5.
• Güney’deki okullarda 77 Kıbrıslı Türk öğrenci eğitim görüyor!. (24 Kasım 2004). Yeni- düzen, s.5.
• İnceoğlu, S. (2013). Eğitimde anadilin yeri: Uluslararası belgeler ve yeni anayasa. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan. 19(2), 151-164.
• Kabaran, Z. Limasol’a okul istiyoruz!... (1 Ekim 2004). Yenidüzen, s.5
• Kıbrıs Yüksek Mahkemesi, Temyiz yargılama yetkisi (2005). Dava no. 1614/2005. Kıbrıslı Türk öğrencilerle ilgili tedbirler. (22 Nisan 2005). Kıbrıs, s.7.
• Kyle, K. (1997). Cyprus: In search of peace. London: Minority Rights Group International.
• Limasol’daki Türk okuluna atama. (5 Eylül 2005). Kıbrıs. s.8.
• Limasol’a Türk okulu açmak için girişimler sürüyor. (15 Eylül 2004). Kıbrıs, s.9
• Okul krizi. (11 Eylül 2005). Yenidüzen, s.6.
• Rum temyiz mahkemesi KTÖS’ün müfredat ve eğitim davasını reddetti. (15 Nisan 2011). Kıbrıs Postası, https://www.kibrispostasi.com/c58-GUNEY_KIBRIS/n51558- Rum-Temyiz-Mahkemesi-KToSun-mufredat-ve-egitim-davasini-reddetti adresinden 7 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• Serdar Denktaş, Limasol’da... (25 Eylül 2004). Yenidüzen, s.7.
• Sürmeli, H. (2015). Anadilinde eğitim hakkı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Talat: Limasol’da Türk okulu açma Kıbrıs Türk toplumunun işidir. (18 Mart 2005). Kıbrıs, s.9.
• The European Commission against Racism and Intolerance. (2005). Third report on Cyprus (adopted on 16 December). https://rm.coe.int/third-report-on-cyprus/ 16808b5635 adresinden 31 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• The statute laws of Cyprus: Elementary education, chapter 166 of the laws. (1959). London: C. F. Roworth Limited.
• Türk ilkokulu ‘dikenli’ konu. (9 Ocak 2005). Yenidüzen, s.7.
• United Nations, Committee on Economic, Social and Cultural Rights. (2015). Consideration of reports submitted by states parties under articles 16 and 17 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, sixth periodic reports of states parties due in 2014, Cyprus, E/C.12/CYP/6. https:// www.refworld.org/publisher,CESCR,,CYP,5881edfe4,0.html adresinden 3 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• United Nations, Committee on the Elimination of Racial Discrimination. (2016). Consideration of reports submitted by states parties under article 9 of the convention, twenty-third and twenty-forth periodic reports of states parties due in 2016, Cyprus, CERD/C/CYP/2-24. https://www.refworld.org/country,,CERD ,STATEPARTIESREP,CYP,4562d8b62,59787a5e4,0.html adresinden 4 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• United Nations,Committee on theRights oftheChild.(2012).Concluding observations on the combined third and fourth periodic report of Cyprus, adopted by the committee at its sixtieth session (29 May–15 June 2012), CRC/C/CYP/CO/3-4. http://www. childcom.org.cy/ccr/ccr.nsf/all/7FBA10897E849ABEC225836700349A74/ $file/Concluding%20observations%20on%20the%20combined%20third%20 and%20fourth%20periodic%20report%20of%20Cyprus%20CRC%202012. pdf?openelement adresinden 3 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• United Nations Economic and Social Council. (2005). Commission on Human Rights, questions of the violation of human rights and fundamental freedoms in any part of the world, including the question of human rights in Cyprus, E/CN. 4/2005/30. https://digitallibrary.un.org/record/543503?ln=en adresinden 31 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• United Nations Human Rights Committee. (2015). Concluding observatons on the fourth periodic report of Cyprus, CCPR/C/CYP/CO/4.https://www.ecoi.net/en/file/ local/1282555/1930_1432816132_g1508627.pdf adresinden 3 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• United Nations Security Council. (1995). Report of the Secretary-General on the United Nations operation in Cyprus (for the period from 16 June to 10 December 1995), S/1995/1020 (10 December). https://www.cyprusun.org/?p=2764 adresinden 30 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• United Nations Security Council. (2005). Report of the Secretary-General on the United Nations operation in Cyprus (for the period from 21 May to 24 November 2005), S/2005/743 (29 November). https://www.cyprusun.org/?p=2954 adresinden 31 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• United Nations Security Council. (2008). Report of the Secretary-General on the United Nations operation in Cyprus, S/2008/353 (2 June). https://www.cyprusun.org/ ?p=3026 adresinden 2 Ağustos 2021’de alınmıştır.
• U. S. Department of State. (2020). 2020 country reports on human rights practices: Cyprus. https://www.state.gov/reports/2020-country-reports-on-human-rights- practices/cyprus/ adresinden 27 Temmuz 2021’de alınmıştır.
• Ülker, Ö.A. ‘Evet’in ardından bir tarihi adım daha!... (14 Eylül 2004). Yenidüzen. s.11- 12.