ÖZEL ORTAOKUL SINIFLARINDA KARŞILAŞILAN İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARI

Yıl 2021, Sayı: 88, 99 - 118, 26.12.2021

Bahri Aydın Burcu Ağca Karakaya

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre özel ortaokul sınıflarında karşılaşılan
istenmeyen davranışların neler olduğunu, nedenlerini ve öğretmenlerin hangi tepkileri gösterdiklerini belirlemektir.
Araştırmada nitel yöntem kullanılmıştır.
Araştırmaya bir özel öğretim kurumuna ait ortaokulun iki şubesinde görev yapan 24 öğretmen ve
235 öğrenci katılmıştır. Araştırma verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen
öğretmen ve öğrencilere yönelik üçer sorudan oluşan yarı-yapılandırılmış görüşme formu
kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre özel ortaokul sınıflarında; sınıf kurallarına uyamama, ders dışı işlerle
uğraşma, ders konusu dışında soru sorma, derse dikkati verememe, görevden kaçınma,
sözlü atışma, saygısız davranma, gereksiz espri yapma, dersi kaynatma, bağırma, argo
kelimeler kullanma, arkadaşlarıyla dalga geçme, dersi dinlememe, dikkat dağıtıcı sesler çıkarma
gibi istenmeyen davranışlarla karşılaşılmaktadır. İstenmeyen davranışların
nedenleri; öğrenciden kaynaklanan nedenler (ergenlik döneminin özellikleri, kurallara
uymada sorun yaşama, başarısızlığı gizleme girişimi, dikkat çekme isteği, güçlü hissetme
arzusu, kendini komik göstermek için, eğlenmek için, öğretmeni ve arkadaşlarını sinirlendirmek için,
ders işlemek istememe, dersi önemsememe), öğretmen kaynaklı nedenler
(dersi sıkıcı anlatmaları, istenmeyen davranışlara tepki göstermemeleri, konuyu anlatamamaları)
ve sistem kaynaklı nedenler (ders süre ve sayılarının fazla olması), aileden
kaynaklanan nedenler (ailenin ilgisizliği, yanlış yetiştirme tarzı), okul kaynaklı nedenler
(fiziki ortamla ilgili sorunlar), çevre kaynaklı nedenler (çağın getirdiği rahatlık, olumsuz modeller) olarak belirlenmiştir.
İstenmeyen davranışlara öğretmenlerin; bireysel görüşme, dersi eğlenceli hale getirme,
sınıf kurallarından yararlanma, sorumluluk verme, görmezden gelme, beden dilinden yararlanma, kızma, bağırma, uyarma, masaya vurma,
tehdit etme, kademeli tepki gösterme, bakışı kullanma, okul yöneticisine gönderme, cezalandırma, yerini değiştirme,
dersi eğlenceli hale getirme tepkilerini gösterdikleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul, Öğretmen, Öğrenci, Disiplin, İstenmeyen Davranış.

Kaynakça

• Ada, Ş. (2003). Sınıf içi olası sorunlara karşı alınabilecek önlemler. Z. Kaya. (Editör). Sınıf Yönetimi. Ankara: Pegem A yayıncılık, s.198-212’deki makale.
• Akar, İ. (2003). Öğrenci davranışlarını etkileyen etmenler. Z. Kaya. (Editör). Sınıf Yönetimi. Ankara: Pegem A yayıncılık, s.21-41’deki makale.
• Akçadağ, T. (2015). Sorun davranışların yönetimi. H. Kıran ve K. Çelik. (Editörler). Etkili Sınıf Yönetimi Ankara: Anı Yayıncılık, s.255-288’deki makale.
• Aksoy, N. (2000). Sınıf içi disiplin sorunlarını azaltmada izlenebilecek temel yaklaşımlar. Eğitim Araştırmaları, 2, 5-9.
• Alkan, H. B. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin istenmeyen davranışlarla baş etme öntemleri ve okulda şiddet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arıcak, T. (2005). Sınıf içi disiplin. M. Gürsel, H. Sarı ve B. Dilmaç. (Ed). Sınıf Yönetimi. Konya: Eğitim Kitapevi, s.211-238’deki makale.
• Aydın, A. (1998). Sınıf yönetimi. Ankara: Anı yayıncılık.
• Aydın, B. (2001). İlköğretim okullarında sınıf disiplininin sağlanması. Yayımlanmamış doktora tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bay, E., Mert, O. ve Ozan, C. (2011). İlköğretim 6-8. sınıflarda ortaya çıkan istenmeyen öğrenci davranışları ve öğretmenleri davranış yönetim stratejileri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 49-70.
• Borich, G. D. (1996). Effective teaching methods. Columbus, OH: Prentice-Hall. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Charles C. M. (1996). Building classroom discipline. New York: Longman.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2005). Research methods in education. London: Routledge.
• Çelikkol, Y. Y. (2015). Pozitif rehberlik. İstanbul: Nesil yayınları.
• Doğan, S., Uğurlu, C.T., Şöförtakımcı, G., Ay, D. ve Zorlu, H. (2014). Öğretmenlerin sınıf ortamında karşılaştıkları istenmeyen davranışlar ve bu davranışlarla baş etme stratejileri. Turkish Studies, 9(2), 577-602.
• Elban, L. (2009). İlköğretimdeki öğretmenlerin istenmeyen öğrenci davranışlarıyla karşılaşma ve çözüm bulma durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elma, C. (2014). Sınıf içi istenmeyen davranışlar ve yönetimi. T. Argon ve Ş. S. Nartgün. (Editörler). Sınıf Yönetimi. İstanbul: Maya Akademi, s.219-250’deki makale.
• Erdem, A. R. (2012). Sınıf disiplini ve kuralları. R. Sarpkaya. (Editör). Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı yayıncılık, s.81-114’deki makale.
• Erden, M. (2008). Sınıf yönetimi. Ankara: Arkadaş yayınevi.
• Evertson, C., Edmund T. E., Barbara S. C., Murray E.W. (1997). Classroom management for elementary teacher. Washington: Allyn & Bacon.
• Gökyer, N., Doğan, B. (2016). İstenmeyen öğrenci davranışları ve nedenlerine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 93-105.
• Görmez, E. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sınıf içi istenmeyen davranışlarının incelenmesi.
• Hartzell, G. N., Petrie, T. (1992). The principal and discipline: working with school structures, teachers, and students. Clearing House, 65(6), 376-381. Humphreys, T. (1998). Disiplin nedir? Ne değildir? (Çev. B. Çelik,). İstanbul: Epsilon.
• İlgar, L. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi becerileri üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karip, E. (2003). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem A yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. London: Sage. Montague Earl (1987). Fundamental of secondary classroom instruction. Ohio: Macmillan.
• Özdemir, İ. E. (2004). Sınıf ortamında istenmeyen davranışlar. Ş.Ş. Erçetin ve Ç. Özdemir. (Editörler). Sınıf Yönetimi. Ankara: Asil yayıncılık, s.269-295’deki makale.
• Özdaş, F (2013). Ortaokullarda değerler eğitimi ve istenmeyen öğrenci davranışlarına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Taş, A. (2015). Sınıf yönetimini etkileyen etmenler. H. Kıran ve K. Çelik. (Editörler). Etkili Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı yayıncılık, 1-21’deki makale.
• Tezcan, M. (1996). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Feryal matbaası.
• Tofur, S., G. Altıntaş. (2019). Yönetiminde disiplin ve disiplin modelleri. M. Koçyiğit (Editör). Sınıf Yönetimi. Konya: Eğitim yayınevi, s.81-102’deki makale.
• Topses, G. (2000). Öğrenci davranışlarını etkileyen Psikolojik etmenler ve sorunlar. L. Küçükahmet. (Editör). Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel yayınları, s.1-23’deki makale.
• Ünal, S. & Ada, S. (2000). Sınıf yönetimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Matbaası.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ. ve Nurullah, A. (2019). Liselerde istenmeyen öğrenci davranışlarını konu edinen çalışmaların meta sentez yöntemiyle incelenmesi. İlköğretim Online, 18(4), 1574-1608.
• Yiğit, B. (2009). Sınıfta disiplin sağlama kuram ve uygulama M. Durdu K. (Edt.), İlköğretimde Sınıf Yönetimi. Ankara: Kök yayıncılık, s.110-130’daki makale.