ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA MİMARBAŞI EL-HAC İBRAHİM AĞA’NIN BAŞ MİMARLIĞI DÖNEMİNDE İSTANBUL’DAKİ İMAR FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Sayı: 73, 1 - 24, 29.04.2018

Mert Ağaoğlu

Öz

Osmanlı mimarlığında şimdiye kadar hakkında yayın yapılmamış bir mimar olan Mimarbaşı El-Hac İbrahim Ağa, Sultan III. Ahmed döneminde dört kez Hassa Baş Mimarlığı vazifesinde bulunmuştur. Mimarbaşı Kayserili Mehmed Ağa ile selef-halef şeklinde bu görevi yürüttüğü arşiv belgelerinden takip edilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nda mimarlık faaliyetlerinin, Sultan III. Ahmed döneminde oldukça yoğun bir şekilde özellikle payitaht İstanbul’da sürdürüldüğü bilinmektedir. Gerçekleştirilen bu faaliyetlerin pek
çoğu Mimarbaşı Kayserili Mehmed Ağa’nın bu makamda bulunduğu yıllarda yapılmış, onun görevde olmadığı yıllarda yapılan eserler ise Mimarbaşı El-Hac İbrahim Ağa’nın
Hassa Baş Mimarı olduğu dönemde inşa edilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda, Hassa Baş Mimarları’nın padişah ve diğer hanedan mensuplarıyla (Valide Sultan, Haseki
Sultan v.s.) üst düzey devlet ricalinin (Sadrazam, Şeyhülislam, Rumeli Kazaskeri, Babüssaade Ağası, Darüssaade Ağası, Kaptan-ı Derya gibi)özellikle payitaht İstanbul’da
inşa ettirdiği eserlerle doğrudan ilgilendiği bilinmektedir. Bu sebepten, Mimarbaşı El-Hac İbrahim Ağa’nın adı geçen makamda olduğu yıllarda başkentte inşa edilen eserlerin
onun tarafından gerçekleştirilmiş olması çok kuvvetli bir ihtimaldir. Bu çalışmada, Hassa Mimarlar Ocağı'nın çalışma biçimi, görev ve yetkileri kısaca ele alınmış, Mimarbaşı El-
Hac İbrahim Ağa'nın görev yaptığı yıllar, onun döneminde yapılan İstanbul'daki eserler mimarî özellikleriyle tanıtılmış ve bunların Osmanlı döneminde geçirdikleri onarımlar ilk
kez Osmanlı arşiv belgeleriyle ve yayınlarla desteklenerek ortaya konulmuştur. Ayrıca, yapıların planlarına ve fotoğraflarına ekler kısmında yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hassa Mimarlar Ocağı, İstanbul, Sultan III. Ahmed, Mimarbaşı, İbrahim Ağa.

Kaynakça

• Afyoncu, F.(2001). XVII. yüzyılda hassa mimarlar ocağı. Türkler,12. 161-172.
• Ahunbay, Z. (1993). Ankaravî Mehmed efendi medresesi. D.B.İ.A.1. 275.
• Belge, M.(2008). Osmanlıda kurumlar ve kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya- yınları.
• Budak, A. (2006).18.yüzyıl tarihi yarımada kütüphane yapıları koruma sorunları ve önerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Can, S. (2010).Bilinmeyen aktörleri ve olayları ile son dönem Osmanlı mimarlığı. İstan- bul: Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Cantay, G. (1994). Simkeşhane. D.B.İ.A.6. 561.
• Çeçen, K.(1992). Büyük bent. D.İ.A. 6. 506-507.
• Çobanoğlu, A. V. (2002). Osmanlı’da başmimarlar. Türk Dünyası Kültür Atlası: Osmanlı Dönemi,4. 250-326.
• Dündar, A. (1999). Osmanlı mimarisinde şehir mimarları. Osmanlı,10. 227-235.
• Erdoğan, M. (1962).Lale devri baş mimarı Kayserili Mehmed Ağa. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Eyice, S. (1989). Ahmed III kütüphanesi. D.İ.A. 2. 40-41.
• Faroqhi, S.(2014). Osmanlı kültürü ve gündelik yaşam. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayın- ları.
• Güler, S. (1998). Onsekizinci yüzyılda hassa mimarlar teşkilatı.18. yüzyılda Osmanlı kül- tür ortamı.(145-150). İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayınları.
• Güneş, G. A. (2014). Hassa mimarlar ocağı ve Mimar Sinan. Tarih okulu dergisi, XVII. 375-391.
• Hersek, C. (1990). Osmanlı İmparatorluğunda mimarlar ve yapı esnafı. İslamî araştırma- lar dergisi. 4. (1), 42-48.
• Hut, D. (2010).İstanbul’un 100 su yapısı. İstanbul: İBB Kültür Aş Yayınları.
• Jorga, N. (2005).Osmanlı imparatorluğu tarihi4. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Kafesçioğlu, Ç. (2004). Ortaçağ ve modernite arasında: hassa mimarlar ocağı ve Osmanlı mimarı. Mimar, 13, 96-98.
• Köşklü, Z. (1999). 17. ve 18. yüzyıl Osmanlı medreselerinin tipolojisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuran, A. (2000). Ayazma camisi inşaat defterine göre yapıda kullanılan bezeme ve tef- rişat malzemeleri. Celal Esad Arseven anısına sanat tarihi semineri bildirile- ri.(234-240). İstanbul: MSÜ Yayınları.
• Kütükoğlu, M. (2000).XX. asra erişen İstanbul medreseleri.
• Madran, E. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda onarım esnafı (16-18. yüzyıllar).mimarlı- ğın 7 yüzyılı uluslarüstü bir miras.(327-335).İstanbul: YEM Yayınları.
• Metin, N. Y. (2015). Osmanlılarda mimarlık eğitimi. Prof. Dr. Selçuk Mülayim armağanı: sanat tarihi araştırmaları.(363-396). İstanbul: Lale Yayıncılık.
• Mülayim, S. (2005). Mimari. D.İ.A.30. 91-95.
• Orgun, Z. (1938). Hassa mimarları. Arkitekt. 12. 333-342.
• Orhonlu, C. (2002). Şehir mimarları. Türkler,10. 979-1003.
• Ortaylı, İ. (1976). Tarihsel evrimi içinde mimarlar. Mimarlık.3. 56-58.
• Sakaoğlu, N. (1994).Hassa mimarları ocağı. D.B.İ.A. 4. 12-13.
• Sarıdikmen, G. (2010).İstanbul’un 100 çeşmesi ve sebili. İstanbul: İBB Kültür AŞ Ya- yınları.
• Sertoğlu, M. (2015).Osmanlı tarih lügati. İstanbul: Kurtuba Kitap.
• Sönmez, Z. (1999). Osmanlı mimarisinin gelişiminde hassa mimarlar ocağı’nn yeri ör- gütlenme biçimi ve faaliyetleri. Osmanlı,10. 185-188.
• Şahin, S.(2008).Değişim sürecinde Osmanlı mimarlığı III. Ahmet ve I. Mahmut dönemi
• 1703-1754.Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İTÜ Fen Bilimleri Enstitü- sü.
• Şenyurt, O. (2011).Osmanlı mimarlık örgütlenmesinde değişim ve dönüşüm. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Tanman, M.B. (1994).Çorlulu Ali Paşa külliyesi. D.B.İ.A. 2. 527-529.
• Tanyeli, U. (1997). Hassa mimarları ocağı. Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi,2. 764-765.
• Turan, Ş.(2005). Mimarbaşı. D.İ.A. 30. 90-91.
• Tuztaşı, U. Aşkın, İ. Y. (2011). Klasik dönemden batılılaşmaya Osmanlı mimarlığında idealleştirme olgusu ve Batı mimarlığıyla olan mukayesesi. Osmanlı araştırma- ları.38. 213-235.
• Uzunçarşılı, İ. H.(1988). Osmanlı Devletinin saray teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları.
• Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda mimarlık kurumunun evrimi ve Tanzimat Dönemi mi- marlık ortamı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: MSGSÜ Sosyal Bilim- ler Enstitüsü.
• Yılmaz, R. (1999). Ali Paşa (Damat, Şehit, Silahdar).Yaşamları ve yapıtlarıyla Osmanlı- lar ansiklopedisi. 1. 225-226.