HİMÂYE ARAYAN ŞAİRİN SULTANA NİYAZI: II. BAYEZİD DÖNEMİ ŞAİRİ GAYBÎ VE TERBİYET-NÂME’Sİ

Yıl 2018, Sayı: 73, 513 - 556, 29.04.2018

Serkan Türkoğlu

Öz

Osmanlı edebiyatındaki hâmîlik sistemi, başta padişahlar olmak üzere devlette üst düzey görevlerde yer alan kişilerin sanatkârları maddi ve manevi destekleriyle koruma
altına almaları şeklinde uygulanmıştır. Bu uygulama, bir müddet sonra bir gelenek hâline gelmiş ve yüzyıllarca varlığını devam ettirmiştir. Divan şairleri de hem maddi bir gelir
elde etmek hem de toplum içerisinde saygın bir konuma ulaşabilmek amacıyla hâmîlerle yakın temas kurma gayreti içinde olmuşlardır.
Osmanlı padişahlarının şiirle ilgilendikleri, hatta bir kısmının divan tertip edecek kadar çok sayıda şiir kaleme aldığı bilinmektedir. Padişahlar, şiir ve sanata olan ilgilerinin
bir neticesi olarak şairleri ve sanatkârları da himaye etmişlerdir. Kendisi de bir şair olan, Adlî mahlasıyla şiirler kaleme alan II. Bayezid, saltanatı yıllarında birçok âlim, şair ve
sanatkârı himayesi altına almış ve onlara maddi yardımlarda bulunmuştur.

II. Bayezid dönemi şairlerinden olan Gaybî, padişahın himâyesi altına girebilmek, ondan destek görebilmek için Terbiyet-nâme adlı bir eser kaleme almıştır. Hayatı hakkında
kaynaklarda bilgi bulunmayan şairin tespit edilebilen tek eseri, Terbiyet-nâme’dir. Bu çalışmada, öncelikle Osmanlı edebiyatında hâmîlik geleneği ile ilgili birtakım bilgiler sunulmuştur. Ardından, II. Bayezid dönemi şairlerinden olan Gaybî ile ilgili bazı tespitlerde bululnulmuş ve eldeki tek eseri Terbiyet-nâme, şekil ve içerik yönünden ele alınarak eserin transkripsiyonlu metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gaybî, Terbiyet-nâme, II. Bayezid, Himâye, Hâmî.

Kaynakça

• ----------A û . M . 1351-1352). KeĢfü'l-Hafâ, Beyrut C. 1-2.
• --------Ak, C. (2001). ġair padiĢahlar, Ankara: K B Y . ---------Arslan, M. (2001). S - . Türkler, Ankara: Y T Y .
• -----------E . (2009). II. Murad devri air N S D , Osmanlı Araştırmaları, Muammer Kemal Özergin Özel Sayısı, s. 105-118.
• ------------H V (2006). Sefîne-i Evliyâ, hzl. M A -A Y z : K Y .
• ----------H. 2015). ġair ve patron-patrimonyal devlet ve sanat üzerinde sosyolojik bir inceleme, ul: D B Y . H. 1996). Divan edebiyatında edebî muhitler, Ankara: MEB Yay .
• ---------D T. I.. (2006). II. Selim dönemi sonuna kadar Osmanlı edebî hâmîlik geleneği Y D T z , Ankara: B Ü .
• ------------Kemikli, B. (2000). Sunullah Gaybî Dîvânı (Ġnceleme-Metin), Ankara: MEB Yay .
• -------P . 1999). Ansiklopedik divan Ģiiri sözlüğü, : Ö Y .
• ----------Ş S (1999). Kâmûs-ı Türkî, : Ç Y .
• -------T O. K. (2008). MuvaĢĢah (AkrostiĢ) kültür tarihimizde gizli diller ve Ģifreler, : Picus Yay .
• -----------Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî (Divan Ģairlerinin muhtasar biyografileri), Cemal Kurnaz - M T z.) Ankara: B z B Y .
• ---------T S. (2015). Vakanüvis RâĢid’in Sıhhat-âbâd mesnevisi, Ankara: Gece K .
• --------Uz . H. 1964). Osmanlı tarihi, C. I, II, III, Ankara.
• ------Y z M. (2013). Kültürümüzde ayet ve hadisler (Ansiklopedik Sözlük), : Kesit Yay .
• -----------Y H. (2012). Divan es z z : M , Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7(3), s. 2649-2700.