Davud Kârisî’nin er-Risâletü’n-Nûriyye ve’l-Mişkâtûl-Kudsiyye Eserinin Tahlil ve Tahkiki

Yıl 2018, Sayı: 74, 151 - 184, 28.09.2018

İlhami Günay

Öz

İslam düşüncesinde alimler, zahiri mana ile yetinme veya onun tevil edilmesi meselesinde ittifak edememişlerdir. Te’vilinin tezahür ettiği alanlardan birisi de işari tefsir
sahasıdır. Bu yüzden ulema, işari tefsir yapmanın üzerinde durmuş ve onun şartlarını belirlemiştir. Bununla birlikte bazı mutasavvıflar ve müfessirler, Kur’ân-ı Kerîm’in ayetlerinde aşırı işari teviller yapmışlardır. Bu yüzden bazı âlimler, bu tevillerde yanlışa düşmemek ve doğrusunu doğrusunu ortaya koymak maksadıyla reddiye kitap ve risaleler
yazmışlardır. Bahse konu çalışmalardan birisi de Nur suresinin otuz beşinci ayetinde yer alan “Allah’ın yer ve göklerin nuru” olduğu ibaresidir. Bazı mutasavvıflar bu ayeti, hakiki manada tevil etmiştir. Davud el-Kârisî ise bu yaklaşımı kabul etmemiş ve onları tenkit etmek üzere Risaletü’n-Nûriyye ve’l-Mişkâti’l-Kudsiyye isimli eserini telif etmiştir. Biz
bu çalışmamızda, onun bu mahtut risalesini tahkik edecek ve kısaca değerlendirmeye tabi tutacağız. Kârisî’nin anılan risalesinin tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Hacı
Mahmud Efendi koleksiyonunda 06383 numarada kayıtlıdır. Biz de çalışmamızda, on varaktan oluşan bu tek mahtut nüshasını esas alacağız. Çalışmamız evvela yazarın hayatını
ve eserlerini tanıtacağız. Devamında, risalenin ismine, nüshanın tanıtımına, telif maksadına, muhtevasına, müellifin tefsirdeki metoduna ve tefsir kaynaklarına kısaca işaret edeceğiz. Tahkik metodumuzu belirttikten sonra risalenin tahkikini yapacak ve kısa bir değerlendirme ile çalışmamızı tamamlayacağız. Bazı araştırmacıların Kârisî’nin diğer
eserleri hakkındaki mülahazalarını, müellifi çok yönlü tanıma maksadıyla zikredeceğiz. Anılan bu çalışmadaki hedefimiz, bir risale çerçevesinde ulemanın tefsir ve tevil yaklaşımını çağımıza taşımaktır.

Anahtar Kelimeler

Davud Kârisî, Mişkat, Nuriyye, Risale, Tahkik

Kaynakça

• Aba, Veli, “Kitâb-u sharh-i usûli’l-hadis’l-Kaaris ve mukaaranetuhuu beyne shruuh-i usuuli’l-hadisi’l-muteqaddime”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Ahmad b. Hanbal, Musnad, biduuni’t-taarih.
• Akbinar, Jamiil, “Daawuud Kaarisi” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, al-Mu- callad 9, Istanbul: 1994.
• Al-Acluni, Ismael b. Mohammad, Kashfu’l-khafa wa muzili’l-İlbaas, Maktabatu’l-ilmi’l- hadis, Dimashq: 1421.
• al-Bagdaadi, Ismael Basha, Hadiyatu’l-aarifiin asmaai’l-muallifiin wa aasaari’l-musan- nifiin, Istanbul: 1955.
• al-Bagdaadi, Ismael Basha, Izaahu’l-maknuun fi’z-zayl ala kashfi’z-zunuun an esamiil- kutub wa’l-funuun, Istanbul: 1945.
• al-Bukharii, Mohammad b. Ismaael, Sahihu’l-Bukhaari, Daar-u İbn Kehsir, Dimaskq, Beirut: 2002.
• al-Hajjac, Abu’l-Husayn Muslim, Sahih-u Muslim, Daaru’l-kutubi’l-Ilmiyyah, Beirut: 1991. al-Kazviini, Mohammad b. Yazid, Sunan-i İbn Maaceh, Maktabatu’l-maarif, ar-Riyadh: 1417.
• al-Makki,as-Shayh Majid, “Daawuud al-Kaarisi wa lamahaatun an cuhudihi fi’t-tafseer,
• al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Amiinah, Ozturk, “Tahliilu’r-risaalati’l-murshidah li Daawuud al-Kaarisi wa tadqi- iq-u fahm- i asrihi’l-i’tiqaadii wa’l-ilmii fii daw-i risaalatihii haazihii”, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• As-Sicistaani, Abu Daawuud Suleiman b. al-ash’as, Sunan-i Abi Daawuud, Maktabatu’l- maarif, ar-Riyadh: 1424.
• at-Tirmizi, Mohammad b. Isa, Sunan’i-Tirmizi, Maktabatu’l-maarif, ar-Riyadh: 1417. Bekolcay, Najla, Utcman, Abdullah, “Ashraf Ogli Ruumii” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, al-Mucallad, 11, Istanbul: 1995.
• Bektash, Mohammad Yahya, Kahraman Abdullah, Ihsan Baala, Zaki Kocak, Ayhan Hira, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Bursali, Mohammed Taher, Osmanli Muellifleri, Istanbul: 1333.
• Cagirici, Mustafa, “ad-Daruuriyyaat” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, al- Mu- callad, 44, Istanbul: 2013.
• Calab, Khalil, “Fahm-u’t-tasawwufi li Daawuud al-Kaarisi fi siyaaq-i risaalatihi’n- Naqş- habandiyyah”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Calık, Bunyamin, “Hayat-u Dawuudü’l-Kaarisi wa aasaruhu wa shahsiyyatuhu’l-ilmiy- yat-i wa huviyyetuhu’l-hukuukiyyah”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Ka- arisi, Kars: 2017.
• Calik, Bunyamin, Ruhaddin Yaziciogli, “Risaalat-u mantıq al-musammaatu’l-Isaagu- ci cadid wa’d-durri’l-farid li Daawuud al-Kaarisi tarifan wa nasaharaha mu- haqqiqan”, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Dogan, Husain, “Daawuud al-Kaarisi wa afkaruhu’l-i’tiqaadiyyah”, al-Mu’temeru’d-dav- li li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Gunay, Ilhami, “Tahlilu’r-risalati’n-nuriyyah wa’l-misqati’l-qutsisah li Daawuud al- Kaarisi min dav’i ilmi’t-tafser”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, 2017.
• Hira, Ayhan, “al-Alaqatu bayna’n-niyyah wa’l-ibaadah fii risalati’l-maw’izati’l-hasana wa’n- nasihatu’l-aziimah li Daawuud al-Kaarisi”, al-Mu’temeru’d-davli li Da- awuud al- Kaarisi, Kars: 2017.
• Ibnu’l-Jawzi Shaabuddin Mohammad b. Mohammad, Sharh-u tayyibetu’n-nashr fi’l- kiraati’l-ashr, Daaru’l-Kutubi’l-Ilmiyyah, Beirut: 2000.
• Kahhale, Omar Rıda, Mu’cemu’l-muallfin..., Beirut: 1993.
• Kara, Omar, “İsham-i Daawuud al-Kaarisi fi niqash-i kiraat-i harfi’d-daad: al-Fathiyyah fi bayani’d-daad al-qat’iyyah”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, 2017.
• Katib Chelebi Mustafa b. Abdillah Haj-i Khalife, Kashfü’z-zunun, al-muhaqqıq: Moham- mad Shrafuddin, Dar-u ihyaai’t-turasi’l-Arabi, biduuni’t-tarih.
• Kutlay, Khalil Ibrahim, “Fahm-u Daawuud al-Kaarisi usuli’l-hadis bisiyaak-i kitaabihi sharh-i risaalatin fi usuli’l-hadis”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, 2017.
• Kutluay, Ibrahim, “Manhaj-u wa masadiru Daawuud al-Kaarisi wa afkaaruhu’l-mutaallu- katu bi’s-sunnati fi kitaab-i usuli’l-hadis li’l-Birkiwii”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Ozdemir, Yilmaz, Nasim Sonmez, Alaauddin Gultekin, Fatih Kilic, Mahmoud Ustun, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Tezcan, Tugrul, “Taqyiimu shar-i basmalah li Daawuud al-Kaarisi min chet-i fahmi’t-taf- seer”, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Tezcan, Tugrul, İlyas Canikli, Albarslan Kart, Ahmad Yildirim, İbrahim Kutlay, Ahmad Amen Seyhan, Abdullah Taha Imamoglu, al-Mu’temeru’d-davli li Daawuud al- Kaarisi, Kars: 2017.
• Yayla, Mustafa, “Abu Saiid al-Khadimi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, al- Mucallad 15, Istanbul: 1997.
• Yaziciogli, Ruhaddin, Bunyamin Calik, Murad Demirkol, Habib Sanar, Fatih Kalin, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, Kars: 2017.
• Yetik, Orhan, “Ismael Rusuhi Ankarawi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, al- mucallad 3, Istanbul: 1991.
• Yurdagur, Metin, Rasul Ozturk, Vecihi Sonmez, Emine Ozturk, Husein Dogan, al- Mu’temeru’d-davli li Daawuud al-Kaarisi, 2017.
• Zirikli, Hayruddin, al-A’laam..., Daaru’l-ilm-i li’l-malayiin, Beirut: 1984.