TAŞLICALI YAHYA BEY DİVANINDA SU

Yıl 2018, Sayı: 74, 217 - 237, 28.09.2018

Mehmet Göktaş

Öz

Dil ile ifade edilebilen her şey edebiyatın konusunu teşkil eder. Klasik edebiyatımız çok zengin bir kaynak ve kavram dünyasına sahiptir. Su, hayatın kaynağı ve hayatın
devamı için vazgeçilmez bir unsur olmanın yanında bütün yönleriyle, sadece bizim değil tüm dünya edebiyatlarının da temel ilham kaynakları arasındadır. 16. asır Osmanlı
Devleti’nin padişahı Kanuni Sultan Süleyman tarafından İstanbul’da Kırkçeşme adı verilen sular büyük emek ve masrafla getirilmiş ve kesretle akıtılmıştır. Bu durum, dönemin
diğer şairlerinden farklı olarak Taşlıcalı Yahya Bey’e zengin bir ilham kaynağı olmuştur. Dolayısıyla Taşlıcalı Yahya Bey Divanı’nda geniş bir kullanım alanı bulan su, bu sebeple incelemeye konu edilmiştir. Dolayısıyla Taşlıcalı Yahya Divanı’nda su kavramının incelenmesi bu araştırmanın temel amacı olarak belirlenmiş ve bu amaç doğrultusunda
su kavramının divanda ne kadar ve ne şekilde kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Tarama yöntemiyle doküman incelemesi yapılarak toplanan veriler içerik analiziyle değerlendirilmiş ve su ile ilgili beyitler metin şerhi geleneğine uygun olarak tasnif edilerek açıklanmıştır. Çalışma sonucunda Taşlıcalı Yahya Bey Divanı’nda su kavramının gerek
teşbihi gerekse mecazi anlamda zengin bir kullanıma sahip olduğu, suya dayalı anlatımla devrin sultanının övüldüğü, eserde suyun hayatın kaynağı olması bakımından ele alındığı
ve klasik Türk edebiyatı geleneği içinde su kavramıyla anlatılmak istenen tevazu, saflık, akıcılık, temizlik gibi maddi ve manevi özelliklerin dile getirildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçların gerek kültür, gerekse dil alanında çalışan araştırmacılara kaynak oluşturacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyat, Taşlıcalı Yahya Bey, Divan, Su, Sembol.

Kaynakça

• Akkuş, Metin, Nef’î Divanı’nda Tipler ve Kişilikler, Erzurum, 1996. Batislam, Dilek, “Divan Şiirinde Su ve Suyla İlgili Unsurlar” (43-63) Geleneksel Türk
• Sanatında ve Edebiyatımızda Su, (Ed. Nurettin Demir), Ankara Büyükşehir Be- lediyesi ASKİ Yay., Ankara, trz.
• Çavuşoğlu, Mehmet, Yahyâ Bey Divan Tenkitli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi Yayınları, İstanbul, 1977.
• Çolak, Faruk, Yerle İlgili Bazı Atasözleri ve Deyimlerin Mitolojik Bağlantısı. http://www. tubar.com.tr/TUBAR%20DOSYA/pdf/2010GUZ/olak_faruk_171-181.pdf (ET. 12. 04. 2018)
• Emecen, Feridun, “Süleyman I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. XXXVIII, s. 62-74. TDV Yayınları, İstanbul, 2010.
• Karabey, Turgut, Türk Edebiyatında Tarih Düşürme, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Ankara, 2015.
• Kaya, Bayram Ali, “Taşlıcalı Yahya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXX: 156-157. TDV Yayınları, İstanbul, 2010.
• Kemikli, Bilal, Şiir ve Hikmet, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı Akçağ Yayınları, Anka- ra, 2000.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, c. I-II, Akçağ Yayınları, Ankara, 1989.
• Sefercioğlu, M. Nejat. Nev’î Dîvânı’nın Tahlili. Ankara: Akçağ Yayınları. 2001.
• Şentürk, Lütfi ve Yazıcı Seyfettin, İslam İlmihali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014.
• Şentürk, Ahmet Atilla, Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden; Sûfi yahut Zahid Hakkın- da, Enderun Yayınları, İstanbul, 1996.
• Tolasa, Harun, Ahmed Paşa’nın Şiir Dünyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1973.
• Turan, Şerafettin, “Kemalpaşazâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi c. XXV, s. 238-240. TDV yayınları, İstanbul, 2010.
• Uludağ, Süleyman, “Mürîd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXXII, s. 47- 49, TDV Yayınları. İstanbul, 2006.
• Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul, 1995.