OKUL YÖNETİCİLERİNİN KULLANDIKLARI GÜÇ TÜRLERİ VE ÖRGÜTSEL DEPRESYON: BİR İLİŞKİSEL TARAMA MODELİ

Yıl 2018, Sayı: 76, 109 - 126, 28.12.2018

Esef Hakan Toytok Leyla Uçar

Öz

Örgüt depresyonu, örgüte yayılmış bir hareketsizlik, saplanıp kalmış olma hali, sıklıkla geleceği planlamada yetersiz kalma, örgütteki bireylerin gelecekte ne yapacakları
hakkında bir vizyonlarının olmayışı ve denemekten vazgeçmiş halde olmaları olarak tanımlanmaktadır. Örgüt depresyonu örgüt iklimini olumsuz etkileyen, çalışanların örgütsel
bağlılığını ve motivasyonunu düşüren, örgüt hedeflerine ulaşmada güçlükler yaratan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Örgütlerin hedeflerine ulaşması sürecinde verimliliği, etkinliği ve etkililiğini etkileyen en önemli faktörlerden biri de o örgütün başındaki yönetici veya yöneticilerdir. Bir örgütün verimli ve etkili bir işleyişe sahip olması ve et-
kin olması, örgüt çalışanlarının, örgütsel amaçlar doğrultusunda iyi bir şekilde yönetilmesi ve yönlendirilmesini sağlayabilen yöneticiler sayesinde olmaktadır. Yöneticiler
ise yönetim görevlerini bir takım güç kaynaklarını kullanarak yerine getirmektedirler. Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin okul yöneticilerinin kullandığı güç türlerine iliş-
kin algı düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel depresyon algı düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Nicel verilerin analiz edildiği araştırma yöntemlerinden betimsel ilişkisel
tarama modelindeki bu araştırmanın evrenini Siirt ili merkezindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Bu amaçla okullarda görev yapan
öğretmenlere Örgüt Depresyon Ölçeği ve Güç Türü Ölçeği uygulanmıştır. Araştırmada öğretmenlerin okul yöneticilerinin kullandıkları güç türlerine ilişkin algı düzeyleri ve
örgütsel depresyon algı düzeylerinin cinsiyet, branş, memeleket, okul türü ve hizmet yılı değişkenleri bakımından anlamlı bir fark gösterip göstermediği araştırılmış ve öğretmenlerin yöneticilerinin kullandıkları güç türlerine ilişkin algı düzeylerinin öğretmenlerin örgütsel depresyon algı düzeyleri ile olan ilişkisi incelenmiştir. Araştırma sonucuna göre
cinsiyet ve memleket değişkenlerinde öğretmenlerin ödül gücüne ilişkin algı düzeylerinde, hizmet yılı değişkeninde bağlılık gücü algı düzeylerinde ve okul türü değişkenlerinde
ise karizmatik ve karşılıklı güç algı düzeylerinde anlamlı farklılıklara rastlanmıştır. Ayrıca öğretmenlerin örgütsel depresyon algı düzeylerinde branş, memleket ve okul türü
değişkenlerinde anlamlı farkılıklara rastlanmıştır. Elde edilen verilerin sonuçlarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları güç türlerine ilişkin öğretmen algı düzeyleri ile öğret-
menlerin örgütsel depresyon algı düzeyleri arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra örgütsel depresyon algı seviyeleri ile öğretmenlerin okul yöenticilerinin
kullandıkları zorlayıcı güce ilişkin algıları arasında pozitif yönde ve anlamlı, bağlılık gücü, karşılıklı güç ve uzmanlık gücü arasında ise negatif yönde ve anlamlı bir ilişkiye
rastlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgüt, Depresyon, Örgütsel Depresyonu, Güç, Güç Türleri, Okul Yöneticileri

Kaynakça

• Abdalla, I. A. (1987). Predictors of the effectiveness of supervisory social power. Human Relations, 40(11), 721-739.
• Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2012). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1833-1852.
• Aslanargun, E. (2009). İlköğretim ve lise müdürlerinin okul yönetimde kullandığı güç türleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aslanargun, E., ve Eriş, H. M. (2013). Öğretim elemanlarının sınıf yönetiminde kullandıkları güç türleri ölçeğinin geliştirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 207-220.
• Aşan, Ö., ve Aydın, E. M. (2006). Örgütsel davranış. İstanbul: Arıkan Yayınları.
• Atmaca, T. (2014). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baba, V. V., Galperin, B. L. ve Lituchy, T. R. (1999). Occupational mental health: A study of work-related depression among nurses in the Caribbean. International Journal of Nursing Studies, 36(2), 163-169.
• Bağcı, Z., ve Bursalı, Y. M. (2011). Yöneticilerin güç kaynaklarının çalışanların örgüte bağlılıkları üzerine etkisi: Çalışanların algılamalarına bağımlı akademik bir inceleme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 9-21.
• Bakan, İ., ve Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik türleri ve güç kaynaklarına ilişkin mevcut- gelecek durum karşılaştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(2), 73-84.
• Bakan, İ., Taşlıyan, M., Taş, F. ve Aka, N. (2014). Örgüt depresyonu ve iş tatmini arasındaki ilişki; bir üniversitedeki akademisyenler üzerinde alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(01), 295-315.
• Bilchik, G. S.(2000). Organizational depression. Hv & HN: Hospitals ve Health Networks. 74 (2), 34-38.
• Boyatzis, R.E. (1971). Leadership: The effective use of power. Management of Personnel Quarterly, 10(3), 21-25.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2014). SPSS ile nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cohen, L. D., ve Cohen, I. (1993). Finite-element methods for active contour models and balloons for 2-D and 3-D images. IEEE Transactions on Pattern Analysis and Machine Intelligence, 15(11), 1131-1147.
• Dökmen, Ü. (2014). Organizasyonlarda psikolojik kontratlar ve örgüt depresyonu. https:// www.myenocta.com/7-24/ContentShow One.asp?CType = &ContentID=198 adresinden 10 Nisan 2017'de alınmıştır.
• Eraslan, L. (2004). Liderlik olgusunun tarihsel evrimi, temel kavramlar ve yeni liderlik paradigmasının analizi. Millî Eğitim Dergisi, (162).http://dhgm.meb.gov.tr/ yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/162/eraslan.htm adresinden 24 Haziran 2018' alınmıştır.
• French, J. R., ve Raven, B. (2004). The bases of social power. Modern Classics of Leadership, 2, 309-326.
• Heifetz, R. A., ve Linsky, M. (2002). Leadership on the line. http://campaign.mla. ac.il/noa/success/hadamkmotag/leadership.pdf adresinden 14 Eylül 2018'de alınmıştır.
• Hoy, W. K., ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi (Çev. Edt: S. Turan). Ankara: Nobel.
• Kaya,A.,Balay,R., ve Göçen,A.(2012). Öğretmenlerin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine ilişkin bilme, uygulama ve eğitim ihtiyacı düzeyleri. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1303-5134.
• Korkmaz, A. G. G., ve Abaan, S. (2005). Servis sorumlu hemşirelerinin liderlik güç tipi algılamaları ve tercihleri. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 12(2), 026-042.
• Krueger, D. (2002). A Leader's three Rs: Reading, reflecting, and relationships. http:// eric.ed.gov/?id=ED461784 veritabanından 04 Ağustos 2018'de alınmıştır.
• Liu, S. M., ve Liao, J. Q. (2013). Transformational leadership and speaking up: Power distance and structural distance as moderators. Social Behavior and Personality: An International Journal, 41(10), 1747-1756.
• Medina, F. J., Munduate, L. ve Guerra, J. M. (2008). Power and conflict in cooperative and competitive contexts. European Journal of Work and Organizational Psychology, 17(3), 349-362.
• Mintzberg, H., ve Mintzberg, H. (1983). Power in and around organizations (Vol. 142). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Munduate, L., ve Bennebroek, K. M. (2003). Power dynamics and organisational change: An introduction. Applied Psychology, 52(1), 1-13.
• Özaslan, G. (2006). Eğitim yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, K., Karataş, İ. H., Çağlar, Ç. ve Polat, M. (2014). Eğitim fakültesi yöneticilerinin güç kullanma biçimlerinin örgüt kültürüne etkisi: bir durum çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri,14(2), 545-569.
• Petrova, E. (2015). Leadership and power in large social groups. Land Forces Academy Review, 20(1), 82.
• Ragins, B. R. (1989). Power and gender congruency effects in evaluations of male and female managers. Journal of Management, 15(1), 65-76.
• Rahim, M. A. , Antonioni, D. ve Psenicka, C. (2001). A sturctural equations model of leader power subordinates’ styles of handling conflict and job performance. International Journal of Conflict Management, 12(3), 191-211.
• Rahim, M. A. (2004, June). Leader power, followers' conflict management strategies, and propensity to leave a job: A cross-cultural study. In IACM 17th Annual Conference Paper.
• Sağır, M. (2015). Öğretmenlerin örgütsel depresyon ve mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Journal of Education, 4(3), 29-42.
• Salzwedel,D.(2002).Leadershipandpower:people reacttopowerinthreeways. Executive Excellence, 19(6), 5-5.
• Schumacher, S. (2012). Oower: how to use it wisely. Rock Products , 115(5), 32-33. Sezer, S. (2010). Bilişsel davranışçı yaklaşımla bütünleştirilen hobiterapi uygulamasının bir eğitim kurumunun örgüt depresyonu üzerindeki etkisi. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 13(23), 36-50.
• Sezer, S. (2011). Örgüt depresyonu ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik niteliklerinin belirlenmesi. İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(1), 39- 50.
• Tahaoğlu,F.,veGedikoğlu,T.(2009).İlköğretimokulumüdürlerininliderlikrolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 274-298.
• Uğurlu, C. T. ve Demir, A. (2016). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kıllandıkları güç kaynakları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(56), 98-119.
• Uğurlu, Z., Kıral, E., & Aksoy, İ. G. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin görüşlerine göre öğretmenlerin sosyalleşmesinde kullandıkları örgütsel sosyalleşme strateji ve taktikleri. In 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications’ da sunuldu, Antalya. http://www. iconte. org/FileUpload/ ks59689/File/129. pdf (2013, Ocak 4).
• Yılmaz, K., ve Altınkurt, Y. (2012). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 385-402.
• Zafer, D. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.