ŞEREF HANIM’IN YAZICIOĞLU MEHMED VE AHMED-İ BÎ-CÂN KASİDELERİ

Yıl 2019, Sayı: 77, 77 - 90, 28.02.2019

Erdem Sarıkaya

Öz

Klâsik Türk edebiyatı, XVIII. asırda devletin de içinde bulunduğu şartların bir sonucu olarak değişmeye ve gelenekselleşmiş kuralların bağlayıcılığından kurtulmaya başlar.
Sosyal hayattan alınan ögeler, şiirde kendine daha fazla yer bulur. XIX. asırda da estetik ve edebî kabulleri açısından Klâsik Türk edebiyatı, XVIII. asırdaki görüntüsünü sürdürür.
Mahallileşme üslubu, söyleyiş gücü ve hayal zenginliği bakımından artık eski gücünü koruyamasa da bu dönem şiirinde etkilidir. Günlük hayat sahneleri ve sosyal hayattan alınan tipler şiirin içerisine girer. Mekân algısı değişir. Şeref Hanım, klâsik Türk edebiyatı geleneğinin XIX. asırda Leylâ Hanım ve Âdile Sultan’dan sonra yetiştirdiği üçüncü büyük
kadın şairdir. 1809 yılında doğan Şeref Hanım, İstanbul’da büyümüş ve hayatını orada devam ettirmiştir. Hayatı boyunca, ailesiyle birlikte Gelibolu’ya yaptığı seyahat dışında
İstanbul’dan çıkmamıştır. 1861 yılında İstanbul’da vefat eden Şeref Hanım, yazdığı çok sayıda şiirle hacimli bir divana sahiptir. Onun Yazıcıoğlu Mehmed ve Ahmed-i Bî-cân
övgüsünde kaleme aldığı kasideleri, şiir tekniği açısından olduğu kadar tarihî göndermeleri yönüyle de ayrı bir önem taşır. Çocukluk yıllarında ailesiyle Gelibolu’ya giden ve
Yazıcıoğlu Mehmed ile Ahmed-i Bî-cân’ın kabirlerini ziyaret eden şairenin Yazıcıoğullarına ve Bayramiyye tarikatına beslediği muhabbet, bu şiirlerinde açıkça görülür. Şeref
Hanım’ın kaside nazım şekliyle kaleme aldığı bu şiirleri; tertip özellikleri, vezin kullanımı ve muhteva unsurları açısından daha önce incelenmemiştir. Bu çalışmada, söz konusu
manzumeler, şekil ve muhteva özellikleri açısından karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Edebiyatı, Şeref Hanım, XIX. Asır Türk Edebiyatı, Yazıcıoğlu Mehmed, Ahmed-i Bî-cân, Tasavvuf.

Kaynakça

• Arslan, M. (2002). Şeref Hanım divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Arslan, M. (Nşr.). (2010). Şeref Hanım. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (C. 38), İstan- bul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1998-a). Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediyesi. Eski Türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1998-b). Ahmed-i Bî-cân. Eski Türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları.
• Demirci, M. (Nşr.). (1997-a). Hakikat. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (15). İstanbul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Demirci, M. (Nşr.). (1997-b). Hâl. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (15). İstanbul: Diyâ- net Vakfı Yayınları.
• Demirci, M. (Nşr.). (1998). Himmet. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (18). İstanbul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. (6. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• İpekten, H. (1994). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergâh Yayın- ları.
• Karaman, H., Özbek, A., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M., Gümüş S., Turgut, A. (2006). Kur’ân-ı Kerîm ve açıklamalı meali. Ankara: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Kurnaz, C. ve Çeltik, H. (2010). Divan şiiri şekil bilgisi. Ankara: H Yayınları.
• Morkoç, Y. E. (2016). Şeref Hanım’ın şiirlerinde din ve tasavvuf. Journal of Human Sciences. (13/ 3). 5304-5325.
• Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü (eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı). Ankara: H Yayınları.
• Pala, İ. (2007). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. (15. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Saraç M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi (biçim-ölçü-kafiye). İstanbul: 3F Yayınevi.
• Serdaroğlu, H. M. ve Aydın, A. L. (Çev.). (2011). Yazıcıoğlu Ahmed Bî-cân-Envârü’l- ‘âşıkîn. İstanbul: Çelik Yayınevi.
• Şevki, Y. Y. (Nşr.). (1997). Hakka’l-yakîn. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (15). İstan- bul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (Nşr.). (1988). Ahid. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (1). İstanbul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (Nşr.). (1993). Ârif. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (3). İstanbul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1999). Tasavvuf terimleri sözlüğü. (4. Baskı). İstanbul: Marifet Yayınları.
• Uludağ, S. (Nşr.). (2002). Kerâmet. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (25). İstanbul: Diyânet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (Nşr.). (2007). Niyaz. Diyânet vakfı İslam ansiklopedisi. (33). İstanbul: Diyâ- net Vakfı Yayınları.
• Yıldırım, N. (2006). Fars mitolojisi sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.