DEĞERLER EĞİTİMİNE UYGUNLUĞU AÇISINDAN ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİN İNCELENMESİ: BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Yıl 2019, Sayı: 77, 121 - 146, 28.02.2019

Etem Yeşilyurt

Öz

Değerler eğitimiyle ilgili yapılan araştırmaların ortak sonuçları, toplumların değerler konusunda sorunlar yaşadığını ortaya koymaktadır. Pek çok ülkede bu sonuçları
doğrulayan gelişme yaşanmaktadır. Bu bakımdan değerler eğitimi, üzerinde durulması gereken önemli bir konudur. Değerler eğitimiyle ilgili yapılan çalışmaların genellikle bu
konuda ilgili kişi ve birimlerin görev ve sorumlukları, öğretim programlarında değerlerin yeri ve kazanımlarla ilgili olduğu görülmektedir. Öğretim ilke ve yöntemleri üzerine yapılan çalışmaların ise yöntem ve tekniklerin kullanım amacı ve karşılan sorunlar, her hangi bir öğretim yöntem veya tekniğinin bir konuyu öğretmedeki başarısı ve kullanım şekli
üzerinde odaklandığı anlaşılmaktadır. Derleme niteliği taşıyan bu çalışma, teorik bağlamda değerler eğitimine uygunluğu açısından öğretim yöntem ve tekniklerini incelemek
amacıyla yapılmıştır. Bu bağlamda Türkiye’de çeşitli yazarlar tarafından yazılan veya editörlükleri yapılan “Öğretim İlke ve Yöntemleri” adlı ders kitapları incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışmanın sonucunda; anlatım, gezi-gözlem, eğitsel oyun, drama, örnek olay, tartışma, problem çözme, işbirliğine dayalı öğrenme ve proje tabanlı öğrenme yöntem ve
tekniklerinin teorik bağlamda değerler eğitimine uygun olduğu tespit edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar dikkate alınarak birtakım öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Değer, Değerler Eğitimi, Öğretim Yöntemi, Öğretim Tekniği.

Kaynakça

• Akbaba Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler, Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-17.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kade- mede gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniv.
• Akpınar, B. (2011). Eğitim programları ve öğretim, Ankara, Data Yay.
• Albayrak, F. (2015). İlkokul sosyal bilgiler dersinde kazandırılan değerlerle ilgili sınıf öğretmenlerinin görüşleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üni- versitesi.
• Aydın, M. Z. & Akyol Gürler, Ş. (2013). Okulda değerler eğitimi: Yöntemler, etkinlikler, kaynaklar, Ankara, Nobel Yayınları.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve teknik- lerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği), Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126.
• Bağcı, E. (2013). Çocuk edebiyatı ürünleriyle çocuklar için yazılmış eserlerin değerler eğitimi bağlamında karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi.
• Başbay, M. (2007). Eğitimde yeni yönelimler, Özcan D. (Ed.), Proje tabanlı öğrenme (ss, 67-79), Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Bilen, M. (1990). Plandan uygulamaya öğretim, Ankara, Sistem Ofset.
• Bilgin, B. & Selçuk, M. (1995). Din öğretimi özel öğretim yöntemleri, Ankara, Gün Ya- yıncılık.
• Bulut, G. (2010). İlköğretim (6–7–8. sınıf) fen ve teknoloji öğretmenlerinin öğretim yön- tem ve tekniklerini kullanma alışkanlıkları (Hatay ili örneği), Yayımlanmış Yük- sek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi.
• Can, Ö. (2008). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde de- ğerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Coombs-Richardson, R. & Tolson H. (2005). A comparison of values rankings for se- lected American and Australian teachers, Journal of Research in International Education, 4(3), 263-277.
• Çelik, V. & Yeşilyurt, E. (2014). Values education on the basis of education administra- tor, teacher and curricula, Mevlana International Journal of Moral and Values Education, 1(1), 1-19.
• Demircioğlu, İ. H. & Tokdemir M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik, Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
• Demirel, Ö. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri, öğretmen sanatı, Ankara, Pegem A Ya- yıncılık.
• Delors, J. (1996). Learning: The treasure within: Report to UNESCO of the International
• Commission on Education for the Twenty-first Century, Paris, Unesco Publica- tions.
• Doğanay, A. (2006) Değerler eğitimi, C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi yapılandırmacı bir yaklaşım içinde (ss. 256-286), Ankara, Pagem AYa- yıncılık.
• Emre, Y. & Yapıcı, A. (2015). Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarının değer yönelimle- ri, Turkish Studies, 10(2), 329-350.
• Ertük, S. (1972). Eğitimde program geliştirme, Ankara, Yelkentepe Ya.
• Fidan, N. & Erden, M. (1998). Eğitime giriş, İstanbul, Alkım Yay.
• Genç, S. Z., Tutkun, T. & Çoruk, A. (2015). Değer ve eğitimi sorunsalı: Sınıf öğret- menlerinin görüşlerine göre durum tespiti, Eğitimde Kuram ve Uygulama,11(2), 374-397.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi, Uluslararası İnsan Bi- limleri Dergisi, 8 (1), 95- 134.
• Gündüz, Y. & Coşkun, Z. S. (2012). Öğrenci algısına göre öğretmen etik değerler ölçe- ğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 111-131.
• Gürkan, T. (2012). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri, Rengin, Z. (Editör), Proje yaklaşımı (ss. 315-343), Ankara, Anı Yayıncılık.
• Helwig, C. C., Ryerson, E. & Prencipe, A. (2008). Children’s, adolescents’, and adults’ judgments and reasoning about different methods of teaching values, Cognitive Development, 23(1), 119-135.
• Kalkan, A., Bedir, G. & Kalkan, Y. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin öğretim yöntem- lerini özgün hale getirme ve kullanma düzeylerine yönelik görüşleri, Uluslara- rası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(30), 136-147.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara, Nobel Yay.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı, Turkish Studies, 6(1), 1439-1454.
• Kenan, S. (2009). Modern eğitimde kaybolan nokta: Değerler eğitimi, Kuram ve Uygula- mada Eğitim Bilimleri, 9(1), 259-295.
• Kılıç, A. & Aktan, O. (2015). İlköğretim okulları için tavsiye edilen 100 temel eserde vurgulanan değerler, İlköğretim Online, 14(1), 243‐275.
• Kılıç, C. (2010). İlköğretim okullarında (devlet–özel) ve dershanelerde görev yapan fen ve teknoloji öğretmenlerinin kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleriyle ilgili öğrenci görüşleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Kıncal, R. Y. (2002). Vatandaşlık bilgisi, Ankara, Mikro Yayınları.
• Köksal Akyol, A. (2003). Drama ve dramanın önemi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 179-190.
• Küçükahmet, L. (2006). Öğretimde planlama ve değerlendirme, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
• Lovat, T. (2007). Values educatıon: the missing link in quality teaching and effective learning. D.N. Aspin and J. D. Chapman (ed.), Values Educatıon and Lifelong Learning (pp. 199-210).
• Lovat, T. J. & Clement, N. D. (2008). The pedagogical imperative of values education, Journal of Beliefs & Values, 29(3), 273-285.
• MEB (2013). Millî Eğitim Bakanlığı ilköğretim kurumları yönetmeliği, http://mev- zuat.meb.gov.tr/html/ilkogrkuryon1%5Cilkogrkuryon_2.html Erişim Tari- hi:12.11.2013.
• MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler 4-5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. An- kara.
• Memişoğlu, H. (2014). İlköğretim 4 ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersin- de değerler eğitimine ilişkin görüşleri, III. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu, Eskişehir.
• Meydan, H. (2012). İlköğretim okullarında değerler ve karakter eğitimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Narvaez, D. & Lapsley, D. K. (2008). Teaching moral character: Two strategies for teach- er education, The Teacher Educator, 43(2), 156-172.
• Neslitürk, S. & Çeliköz, N. (2015). Okul öncesi değerler ölçeği aile ve öğretmen for- munun geçerlik ve güvenirlik çalışması, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (24),19-42.
• Ocak, G. (2011). Öğretim ilke ve yöntemleri, G. Ocak (Editör), Yöntem ve teknikler, (ss. 237-336), Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Önder, A. (2012). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri, Rengin, Z. (Editör), Okul öncesinde eğitici drama uygulamalarının önemi ve uygulama ilkeleri (ss. 155- 186), Ankara, Anı Yayıncılık.
• Özmen, C,, Er, H. & Gürgil, F. (2012). İlköğretim branş öğretmenlerinin değerler eğiti- mine ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma, M.K. Üniv. Sosyal Bil. Ens. Dergisi, (17), 297-311.
• Sansar, S. B. (2010). Okul öncesi öğretmenlerin fen öğretimine yönelik tutumları ile fen etkinliklerinde kullandıkları yöntemler arsındaki ilişkinin incelenmesi, Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Saracaloğlu, A. S. & Bahar, H. H. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri, İstanbul, Lisans Yay.
• Saracaloğlu, A. S. & Karasakaloğlu, N. (2011). Türkçe öğretmenlerinin öğretimde kul- landıkları yöntem ve tekniklere ilişkin görüşleri, İlköğretim Online, 10(3), 951- 960.
• Schwartz, S. H., Melech, G., Lehmann, A., Burgesss, S., Harrıs, M. & Owens, V. (2001). Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a dıfferent method of measurement, Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(5), 519-542.
• Sel, R. (1995). Okulöncesi çocuklarına oyunlar-rondlar, İstanbul, Ya-Pa Yay.
• Slavin, R. E. (1988). Cooperative learning and student achievement, Educational Leader- ship, 46(2), 31-33.
• Sönmez, V. (2007). Program geliştirmede öğretmen elkitabı, Ankara, Anı Yayıncılık.
• Sönmez, V. (2008). Öğretim ilke ve yöntemleri, Ankara, Anı Yay.
• Sünbül, A. M. (2011). Öğretim ilke ve yöntemleri, Konya, Eğitim Yay.
• Tan, Ş. (2006). Öğretimi planlama ve değerlendirme, Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Taşpınar, M. (2012). Kuramdan uygulamaya öğretim yöntemleri, Ankara, Elhan Kitap Yayın Dağıtım.
• TDK (2013). Değer, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=combts &arama=kelime &guid=TDK.GTS.521de3ecbb88d3.912442 10, Erişim Tarihi: 28.08.2013
• TDK (2015). Problem, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid= TDK. GTS.561ba5b2eae026.77688039, Erişim Tarihi: 12.10.2015
• Telford, R. & Masson, R. (2005). The congruence of quality values in higher education, Quality Assurance in Education, 13(2), 107-119.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education, Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.
• Tuğrul, B. (2012). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri, Rengin, Z. (Editör), Oyun temelli öğrenme, (ss. 187-220), Ankara, Anı Ya.
• Uçar, S. (2009). Sosyal bilgiler programındaki değerlerle ilgili kazanımlara yönelik öğ- retmen görüşlerinin değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Ünv.
• Uşun, S. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri, Asuman, S. S. & Hüseyin Hüsnü, B. (Edi- tör), Öğretim Yöntem ve Teknikleri, (ss.137-183), İstanbul, Lisans Yayıncılık.
• Uyanık Balat, G. (2012). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri, Rengin, Z. (Editör), Okul öncesi eğitimde anlatım, tartışma, soru cevap, örnek olay, gezi, gözlem ve gösteri öğretim yöntemleri (ss. 255-284), Ankara, Anı Yayıncılık.
• Veugelers, W. (2000). Different ways of teaching values, Educational Review, 52(1), 37- 46.
• Willemse, M. Lunenberg, M. & Korthagen, F. (2005). Values in education: A challenge for teacher educators, Teaching and Teacher Education, 21(2), 205-217.
• Willemse, M., Lunenberg, M., & Korthagen F. (2005). Values in education: A challenge for teacher educators, Teaching and Teacher Education, 21(2), 205-217.
• Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi: Eğitimde yeni ufuklar, Ankara, Akçağ Yayınları.
• Yapıcı, M. (2008). Okulun sorumluluk üstlenmediği sorunlar, Üniversite ve Toplum Der- gisi, 8(1), ?-?., http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=355, Erişim Ta- rihi: 19.10.2015.
• Yaşar, O. & Şeremet, M. (2010). Yükseköğretim coğrafya eğitiminde kullanılan öğretim yöntemleri ve materyallerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 675-702.
• Yaşar, Ş. & Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9)1-23.
• Yaşar, Ş., Kasa, B. & Gürdoğan Bayır, Ö. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının görüşle- rine göre değerlerin ulusal ve evrensel olarak sınıflandırılması, Turkish Studies, 10(3), 581-600.
• Yaşar, Ş., Kasa, B. & Gürdoğan Bayır, Ö. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının görüşle- rine göre değerlerin ulusal ve evrensel olarak sınıflandırılması, Turkish Studies, 10(3), 581-600.
• Yavuz, S. (2006). Proje tabanlı öğrenme modelinin kimya eğitimi öğrencilerinin çevre bilgisi ile çevreye karşı tutumlarına olan etkisinin değerlendirilmesi, Yayımlan- mamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yeganeh, H. & May, D. (2011). Cultural values and gender gap: A cross-national analysis, Gender in Management, 26(2), 106-121
• Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2), 65- 84.
• Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-84.
• Yeşilyurt, E. & Çelik, V. (2014). Values education on the basis of education administra- tor, teacher and curricula, Mevlana International Journal of Moral and Values Education, 1(1), 1-19.
• Yeşilyurt, E. & Kılıç, M. (2014). Ortaokul öğrencilerinin algılarına göre öğretmenlerin etik değerlere uyma düzeylerinin değerlendirilmesi, EKEV Akademi Dergisi, 18(60), 471-486.
• Yeşilyurt, E. & Kurt, İ. (2012). Değerleri kazandırmasındaki etkililik açısından resmî ve örtük program ile okul dışı etmenlerin öğrenci görüşleri doğrultusunda değerlen- dirilmesi, Turkish Studies, 7(4), 3253-3272.
• Yeşilyurt, E. (2007). Yeni ilköğretim programları temel niteliklerinin öğretim yöntem ve tekniklerine göre değerlendirilmesi, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Der- gisi, 5(3) 164-167.
• Yeşilyurt, E. (2009). İşbirliğine dayalı öğrenmenin öğrenci davranışları üzerindeki etki- sine ilişkin öğrenci görüşleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 161-178.
• Yeşilyurt, E. (2010). Öğretmen adayları niteliklerinin işbirliğine dayalı öğrenme yönte- mine uygunluğunun değerlendirilmesi, Dicle Ünv. Z. G. Eğitim Fak. Dergisi, (14), 25-37.
• Yeşilyurt, E. (2013a). İlköğretim okulu öğrencilerinin bilimsel epistemolojik inançları, The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 6(1), 1587-1609.
• Yeşilyurt, E. (2013b). Öğretmenlerin öğretim yöntemlerini kullanma amaçları ve karşı- laştıkları sorunlar, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 163-188.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Yiğittir, S. & Öcal A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi ko- nusundaki görüşleri, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20), 117-124.
• Zembat, R. (2012). Okul öncesinde özel öğretim yöntemleri, Ankara, Anı Yayıncılık.
• Zengin, H. K. (2002). Eğitsel oyunlar ve ilköğretim DKAB dersinde kullanımı, Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.