ŞER’İYYE SİCİLLERİNE GÖRE XVIII. YÜZYILDA DİYARBAKIR’da İKAMET EDEN AŞİRETLERDEKİ PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ

Yıl 2019, Sayı: 77, 241 - 252, 28.02.2019

İbrahim Özgül

Öz

Bu çalışmada Diyarbakır vilayeti sınırları içinde dönemin meskûn aşiretlerin kendi içlerinde ve diğer aşiretlerle yaşamış oldukları bireysel, sosyal ve ekonomik sorunların
çözümünde izledikleri yol ve yöntemler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada Diyarbakır Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesince transkripsiyonu yapılan Şeriyye Sicil
ve Ahkâm defterleri ve konu ile alakalı diğer kaynaklardan yararlanılmıştır. Aşiretlerin yapıları gereği aşiret reisi ve ileri gelenlerinin sorun çözmedeki fonksiyonlarına değinilmiştir. Aşiret içinde çözülemeyen bireysel ve sosyal sorunlarla ilgili mercilere yapılan şikâyetler ve bu konularda verilen hükümlere değinilerek devletin adalet hususundaki
hassasiyetine vurgu yapılmıştır. Ayrıca aşiretlerin sınır güvenliği, devletin asker ihtiyacını karşılama da ifa ettiği görevler ve bölgede devlet otoritesinin tesisindeki üstlendikleri
rolleri belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Diyarbakır, Aşiret, Hüküm, Şeriyye Sicilleri

Kaynakça

• A- Yayımlanmış Arşiv Kaynakları: İzgöer, A. Z. (Ed.) (2013). Divan-ı Hümayun Sicilleri Diyarbekir Şer’yye Sicilleri-Âmid
• Mahkemesi -1- Numaralı Defter. Diyarbakır: Diyarbakır Dicle Üniversitesi İla- hiyat Yayınları.
• İzgöer, A. Z. (Ed.) (2013). Divan-ı Hümayun Sicilleri Diyarbekir Şer’yye Sicilleri-Âmid
• Mahkemesi -2- Numaralı Defter. Diyarbakır: Diyarbakır Dicle Üniversitesi İla- hiyat Yayınları.
• İzgöer, A. Z. (Ed.) (2014). Divan-ı Hümayun Sicilleri Diyarbekir Şer’yye Sicilleri-Âmid
• Mahkemesi -4- Numaralı Defter. Diyarbakır: Diyarbakır Dicle Üniversitesi İla- hiyat Yayınları.
• İzgöer, A. Z. (2015). Divan-ı Hümayun Sicilleri Diyarbekir Şer’yye Sicilleri-Âmid Mah- kemesi -7- Numaralı Defter. Diyarbakır: Diyarbakır Dicle Üniversitesi İlahiyat Yayınları.
• İzgöer, A. Z. (Ed.) (2016).Divan-ı Hümayun sicilleri Diyarbekir Ahkâm Defterleri -1- numaralı defter: (H. 1155-1167 / M. 1742-1754. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları
• B- Araştırma Eserleri Arslan, R. (2010). Osmanlı devletinin aşiretlere bakış açısı ve Adıyaman ili aşiretleri üze- rine bir araştırma (1840-1890) Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi. 1. 27-37.
• Aydın, M. A. (2003). Osmanlı Devletinde mahkeme. (C. 27, s. 341-344). İstanbul : TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Aydın, M. A. (1991). Avarız. (C. 4, s.108-109). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Eroğlu, N.(2011). II. Meşrutiyetin başlarında Bingöl ve çevresinde aşiret alayları ile ilgili yaşanan sorunlar ve yeni düzenlemeler. Arşiv vesikalarına Bingöl kolokyumu. Ankara: Bingöl Belediyesi Yayınları, s. 101-129’daki makale.
• Durç, A. S. (2009). Türkiye’de aşiret ve siyaset ilişkisi: Metinana Aşireti örneği. Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Halaçoğlu, Y.(1991). Aşiret .(C. 4, s.9). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
• Halaçoğlu, Y.(2003). XVI-XVII, Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. ve Donald, Q. (2001). Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik ve sosyal tarihi C. 2: Faroghi, Suraiya, geçim, ekonomik kriz ve canlanma. İstanbul: Eren Ya- yınları
• İnalcık, H. (1996). Osmanlı İmparatorluğu toplum ve ekonomi. İstanbul: Eren Yayınları.
• İnalcık, H. (2005). Osmanlı’da devlet, hukuk, adalet. İstanbul: Eren Yayınları,
• İşbilir, Ö.(2007). Nüzül. (C. 33, s. 311-312). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi. Karataş, Y. ve Kul, E. (2012). XIX. yüzyılın sonlarında Bayezid Sancağındaki aşiretler ve iskân politikası. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 48. 343-364
• Öğmen, Mesut. (2011). Aşiret yapılanması ile Bingöl ve civarında bulunan aşiretler. Ar- şiv vesikalarına Bingöl kolokyumu. Ankara: Bingöl Belediyesi Yayınları, s. 85- 101’deki makale.
• Ökten, Ş. (2009). Aşiret, akrabalık ve sosyal dayanışma: Geleneksel hayatı yönetme biçi- mi. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi. 5. 18.
• Uğur, Y.(2010). Şeriyye Sicilleri.( C. 39, s. 8-11). İstanbul : TDV İslâm Ansiklopedisi.