İSMET SIFATININ KUR’ÂN YORUMUNA ETKİSİ (HZ. DÂVÛD ÖRNEĞİ)

Yıl 2019, Sayı: 77, 323 - 332, 28.02.2019

Mustafa Şen

Öz

Bu çalışma ismet prensibinin Kur’an yorumuna nasıl etki ettiğini Hz. Dâvûd ve davalılar kıssası örnekliğinde incelemeyi amaçlamaktadır. Kur’an’ın yorumuna etki eden
unsurlardan birisi de İslam düşüncesinde yer alan ‘ismet’ inancıdır. Siyasi zeminde ortaya çıkan ve daha sonra itikadi konular arasına dâhil olan ‘ismet’ sıfatı peygamberlerde
bulunması zorunlu bir özelliktir. Kur’an’da peygamberlerden samimi, seçilmiş, doğru ve her daim Allah’a yönelen gibi üstün vasıflarından bahsedilmektedir. Bununla birlikte
peygamberler hakkında hata yapmama, günah işlememe gibi bir nitelikten söz edilmemektedir. Bunun aksine bazı peygamberlerin işlemiş olduğu hatalardan ve kusurlardan
söz edilmektedir. Ne varki bazı peygamberlerin hata işlediğini gösteren ayetler, kimi müfessirler tarafından ismet kavramı mihverinde yorumlanmaktadır. Bu çalışmada evvelâ
ismet prensibinin keyfiyetiyle ilgili giriş mahiyetinde kısa bir değerlendirme yapılacak daha sonra da ismet sıfatı bağlamında Sâd sûresindeki Hz. Dâvûd’un kıssası ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Peygamber, Dâvûd, Tefsir, İsmet.

Kaynakça

• --------Abbas, Fadl Hasan, Kasasü’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dârü’n-Nefâis, Amman 2010.
• -------------Ahfeş, Ebu’l-Hasan, Meâni’l-Kur’an, Mektebetü’l-Hanci, Kahire 1990.
• Ahmed İsa el-Ahmed, Dâvûd ve Süleyman fi’l-ahdi’l-kadim ve’l-Kur’ani’l-kerîm (Basıl- mamış Doktora tezi), Kahire üniversitesi, 1990.
• Alûsî, Şihâbüddîn, Mahmud b. Abdillah, Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415h.
• Ateş, Abdurrahman, “İsrailiyatın odağındaki peygamber: Hz. Davud-Sâd suresi 21- 25.Ayetler Bağlamında yapılan Rivayetlere eleştirel bir yaklaşım-”. Marife, C. X, S. 1, 2010, Bahar, 9-27.
• Bağdadî, Ebû Mansur Abdulkahir, el-Fark beyne’l-frak. Daru’l-Afaki’l-Cedide, Beyrut 1977.
• ------------------------Usûlü’d-dîn. İstanbul 1928.
• Begavî, Muhyissünne Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesûd, Meâlimü’t-Tenzîl, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, Beyrut 1420h.
• Beyzâvî, el-Kâdî Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer, Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t- te’vîl, Thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer‘aşlî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Ara- biyyi, Beyrut 1418h.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammet b. İsmail, el-Câmiu's-sahîh, 2. Baskı. Çağrı Yayınları, İstanbul: 1401/1981.
• Bulut, Mehmet, “İsmet”, DİA, C. XXIII, S.134-136, İstanbul 2001.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekr er-Râzî, Ahkamü’l-Kur’an, İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Bey- rut 1405h.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd, “Asm”. es-Sıhâh tâcü’l-lüga ve sıhâhü’l- Arabiy- ye. Dâru’l-İlmi’l-Melayî, Beyrut 1987.
• Derveze Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-hadîs, Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabî, Kahire 1383h.
• Ebu Hayyân Muhammed b. Yusuf, el-Bahru’l-muhît. Dâru’l-Fikr, Beyrut 1420h.
• Ebüssuûd, b. Muhammed el-İmâdî, Tefsîru Ebissuûd, İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâyâ’l- Kitâbi’l-kerîm, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, y.y, trs.
• Ebû Ubeyde Me‘mer b. el-Müsennâ, Mecazü’l-Kur’an, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 1381h.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed, Kitabu’l-ayn, Dâru ve Mektebu’l-Hilâl, y.y, trs.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyad, Meâni’l-Kur’ân. Dâru’l-Mısriyye. Mısır trs.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Ebû Tâhir Muhammed b. Yakub. Tenvîru’l-mikbâs min tefsiri İbn Abbas, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan, trs. “Asm”. el-Kâmûsu’l-muhît, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2005.
• ------------------Harman, Ömer Faruk, “Dâvûd”, DİA, İstanbul 1997.
• Hâzin, Alaüddin Ali b. Muhammed, Lübâbu’t-te’vîl fî meân’t-tenzîl, Dâru’l-Kütübü’l- İlmiyye, Beyrut 1415h.
• İbnü’l-Arabî, el-Kâdî Muhammed b. Abdillâh Ebû Bekr, Ahkâmu’l-Kur’ân, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, ed-Dâru’t-Tûnisiyye, Tunus 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak, el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitabi’l-azîz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1422h.
• İbn Babeveyh, Şeyh Sadûk Ebû Ca‘fer el-Kummî, el-İ’tikadat fi dini’l-imamiyye, Daru’l- Müfîd, Beyrut 1993.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Es‘ad Muhammed el-Tayyib, Mektebetü Nezzâr Mustafa, Suud 1419h.
• İbn Hazm el-Endelusi, Ebu Muhammed Ali, Kitabu’l-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ehvai ve’n-Ni- hal, Mektebetu’l-Hancî, Kahire trs.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Garîbu’l-Kur’an, Dâru’l-Kütübi’l- İlmî, Mısır 1978.
• İbn Manzûr, Ebü'l-Fadl Muhammed b. Mürekkem, Lisânü'l-Arab, Dârü Sâdır, Beyrût 1414.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah, Tefsîru’l-Kur’ân mine’l-câmi‘ li İbn Vehb, Dâru’l- Garbi’l-İslami, y.y, 2003.
• İbn Ebî Zemîn, Ebû Abdilleh, Tefsîru’l-Kur’ani’l-aziz, el-Faruk el-Hadîse, Kahire 2002. Kadı Abdulcebbar, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Mektebet-ü Vehbe, Kahire 1996.
• Karabacak, Mustafa. “Kur’an Ve Hadisler Bağlamında Hz. Dâvûd’un Örnekliği,” Müte- fekkir, Aksaray, 2018, S. 9, Haziran, s. 187-204.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiʻ li-ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l- kütübi’l-Misriyye, Kahire 1964.
• Kuşeyrî, Abdulkerîm, el- Letâifu’l-İşârât, Thk. İbrahim Besyûnî, Mısır trs. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî, Te’vilâtü ehli’s-sünne, Thk. Mecdi Bâsellûm, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, en-Nüketü ve’l-uyûn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan trs.
• Mevdûdî, Ebû’l-Aʻlâ. Tefhîmü’l-Kur’ân, (Çev. Heyet), İnsan Yayınları, İstanbul 1991.
• Muhammed Ahmed Câdülmevlâ, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Ali Muhammed Be- câvî, Seyyid Şahâte, Kasasu’l-Kur’an, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kubrâ, Mı- sır 1969.
• Mukātil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru Mukātil, Thk. Abdullah Mahmud Şahâte, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut 1423h.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kureyşî, el-Câmiu’s-Sahih, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed, İ‘râbu’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1421h.
• Nesefî, Ebü'l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, Dâru’l- Kelimi’t-Tayyib, Beyrut 1998.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirde Ehl-i Sünnet ve Şia Polemikleri, Ankara Okulu, Ankara, 2012.
• Râgıb, Ebu’l-Kasım Huseyn b. Muhammed el-İsfehânî, “Asm”, el-Müfredât fi garîbi'l- Kur'ân, Dâru’l-Kalem, Beyrut 1998.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer Fahreddîn, Mefâtîhu’l-gayb, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arabiyyi, Beyrut 1470h.
• ---------------------İsmetü’l-enbiyâ, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 1986.
• Sâbûnî, Nûreddin, Mâturîdiyye Akaidi, (Trc. Bekir Topaloğlu), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1979.
• -----------el-Müntekā min ismeti’l-enbiyâ, Dâr İbn Hazm, Beyrut 2014.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, el-Keşfu ve’l-Beyân an Tefsîri’l- Kur’ân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, Beyrut, 2002.
• Sem‘ânî, Ebû Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’ân, Dâru’l-Vatan, Riyad 1997.
• Sevrî, Ebû Abdillâh Sufyân b. Sa‘îd, Tefsîru’s-Sevrî. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1983.
• Sinanoğlu, Mustafa, Kelamcıların İsmet Anlayışının Kur’an Açısından Değerlendirilme- si”, Dini Araştırmalar C. III, S. 8, Eylül-Aralık 2000, s. 163-188.
• Şahin, Necati, Peygamberlik ve İsmet Sıfatı (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya 2006.
• Şeyh el-Müfid Muhammed b. Muhammed b. En-Nu‘man el-Bağdâdî, en-Nüketü’l- i’tikadiyye, Kum 1413h. Tashih-u i’tikadi’l-imamiyye, Kum 1413h.
• ---------Tabâtabâî Muhammed Hüseyn, el-Mîzân fî tefsîri’l Kur’ân, y.y, trs.
• Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr, Câmiʻu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân, Müessesetü’r- Risâle, y.y, 2000.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasan, Mecme‘u‘l-beyân fi tefsîri’l-Ḳur’ân, Dâru’l-Murtezâ, Beyrut, 2006.
• ------------------Tirmizi, Nevâdiru’l-usûl fî ehâdîsi’r-resûl, Dâru’l-Celîl, Beyrut trs.
• Tûsî, Ebu Cafer Muhammed b. Hasan, et-Tibyân fi tefsîri’l-Kur’ân, İhyâi’t-Turâsi’l-‘Ara- bî, Beyrut trs.
• Ünverdi, Veysi. “Mu‘tezile’de Peygamberlerin İsmeti” Din Bilimleri Akademik Araştır- ma Dergisi, C. XV, S.1, 2015, 79-107.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed, el-Vesît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Lübnan trs.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl, Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuhu, Âlemu’l-Kü- tüb, Beyrut 1988.
• --------------------İsmetü’l-enbiyâ, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 1986.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ahmed, e el-Keşşâf, an ḥakâiki gavâmidi’t-tenzîl, Darü’l-kitabi’l-arabî, Beyrut 1407 h.