VAHDET BİLİNCİNİN KUR’AN’DAKİ TEMELLERİ

Yıl 2014, Sayı: 58, 21 - 40, 20.03.2014

Yasin Pişgin

Öz

Kur’an, Allah’ın varlığını, birliğini ve eşsizliğini insanlara bildirmek için indirilmiş
olan ilâhî kelâmdır. “Tevhid” olarak isimlendirebileceğimiz bu hedefi itibariyle Kur’an;
insanları, eşsiz ulûhiyetin yegâne sahibinin Allah olduğuna iman etmeye davet eden bir
“tevhid çağrısı”dır. Vahiy aracılığıyla inşa edilen tevhid, hem kozmolojik bakımdan kâinatta
hem de beşerî yönden kişisel ve toplumsal yapıda birlik, bütünlük ve düzenin esasını
teşkil eder. Adına “vahdet” diyebileceğimiz bu birlik hâli en genel anlamda, eşyanın
tamamını kuşatan ve Allah’ın vahdaniyetini sembolize eden nizamın genel adıdır. Bu itibarla
Kur’an’da tevhid, vahdet ve vahiy mefhumları sadece beşerî dünyaya değil, yerde
ve göklerde bulunan varlıkların tamamına atfedilir. Allah’ın pek çok âyette insan tefekkürünü
sürekli olarak, kâinatta bulunan düzen üzerine odaklaması, onun kalbinde tevhid
esasına dayalı tahkîkî bir iman ve buna bağlı olarak kişisel ve toplumsal düzlemde bir
vahdet bilinci oluşturmaya yöneliktir. Biz bu çalışmamızda vahdet bilincinin Kur’an’daki
temellerini incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Vahdet, tevhid, vahdaniyet, iman, ibadet.

Kaynakça

• Âlusî, Şihâbuddîn, (Ö. 1290). (1415). Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Âzîm ve’sseb’i’l- mesânî, Tah: Ali Abdulbârî Atıyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Beğâvî, Ebû Muhammed, (Ö. 510). (1420). Meâlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân, Tah: Abdurrezzâk Mehdî, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy.
• Coşkun, İ. (2000). İslam düşüncesi açısından inanç-sanat ilişkisi üzerine bir deneme. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 1-38.
• Çelik, Y. (2005). Hz. Peygamber döneminde müslüman-ehl-i kitap arasında kurulan sosyal ilişkiler. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 23, 129-144.
• Gökçe, M. C. (1988). İslam kardeşliğinin temelleri. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4, 22-28.
• İbn Abbâs, Abdullah, (Ö. 68). (t.y.). Tenvîru’l-Mikbâs min Tefsîri Abdillah ibn Abbâs, Derleyen: Mecduddîn Fîrûzâbâdî (ö. 817). Lübnân: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, (Ö. 1398). (1984). Tahrîru’l-ma’ne’s-sedîd ve tenvîru’lakli’l- cedîd min tefsîri’l-Kitâbi’l-Mecîd, Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak ibn Gâlib, (Ö. 542). (1413/1993). el-Muharreru’l- Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, (Nşr: Abdusselam Abduşşâfî Muhammed), Beyrut:
• İbn Manzûr, Cemâluddîn, (Ö. 711). (1414). Lisânu’l-Arab, Beyrût: Dâru Sâdır.
• İbn Münzir, Ebû Bekir, (Ö. 319). (1423/2002). Kitâbu tefsîri’l-Kur’ân, Tah: Sa’d b. Muhammed es-Sa’d, Medîne: Dâru’l-Mâsir.
• İbn Müsenna, Ma’mer, (Ö. 209). (1381). Mecâzu’l-Kur’ân, Tah: Muhammed Fuâd Sezgin, Kâhire: Mektebetü’l-Hânece.
• İbn Sa’d, Muhammed, (Ö. 845). (1989). es-Sîretü’n-Nebeviyye, Mısır.
• Kavravânî, Ebu Muhammed, (Ö. 437). (1429/2008). el-Hidâye ilâ Bulûğu’n-Nihâye, Tah: Mecmûatu Resâili Câmiiyye bi Küllyeti’d-Dirâseti’l-Ülyâ ve’l-Bahsi’l-İlmî Camiatu’ş-Şârika, y.y.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, (Ö. 671). (1384/1964). el-Câmî’ li ahkâmi’l- Kur’ân, Tah: Ahmed el- Berdûnî-İbrâhîm Atfîş, Kâhire: Dâru’l-Kütübü’l-Mısrıyye.
• Kuşeyrî, Abdulkerim b. Havâzin, (Ö. 465). (t.y.). Letâifu’l-İşârât, (III. Baskı), Tah: İbrâhîm el-Beysûnî, Mısır: el-Heyetu’l-Mısriyyetu’l-Âmme li’l-Küttâb.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasen, (Ö. 450). (t.y.). en-Nüket ve’l-uyûn, Tah: Seyyid İbn Abdulmaksûd İbn Abdirrahîm, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Râzî, Fahruddîn, (Ö. 606). (1420). Mefâtîhu’l-ğayb, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy. Râzî, İbn Ebî Hâtim, (Ö. 327). (1419). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Tah: Es’ad Muhammed Tayyib, Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, Suûd.
• Seyyid Kutub, (Ö. 1385). (1412). Fî zilâli’l-Kur’ân, Beyrût-Kâhire: Dâru’ş-Şurûk.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr, (Ö. 310). (1420/2000). Câmiu’l Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, Tah: Ahmed Muhammed Şâkir, y.y. Müssesetü’r-Risâle.
• Yeşilyurt, T. (2001). Seküler dünyada iman toplulukları. (Modern İnsan İçin İmanın Anlamı). İslâmiyât. 4(3), 119-132.
• Yıldırım, A. (2005). İslâmî iman objelerinin bölünmezliği. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 24, 15-48.
• Zeydân, A. (1994). İslam hukukuna göre zimmîler. (Çev. Hasan Güleç), Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, 431-440.