KUR’ÂN METNİNİN DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2014, Sayı: 59, 133 - 158, 20.05.2014

A. Cüneyt Eren

Öz

Yazılı bir metin incelenirken hem yapı özellikleri hem de o yapıyı oluşturan ve tanım
olarak ‘üslûb’ denilen malzemelerin anlatım özellikleri birlikte değerlendirilmelidir.
Kur’ân, dil ve o dilin kullanım üslûbu ile bütün mu’ciz bir kelamdır. Bu çalışmamızda
Kur’ân metninin dil yönü ele alınmıştır.
Kur’ân, Allah kelâmı olup Arapça nazil olmuştur. Son derece sade ve bir o kadar
da anlaşılır bir yapıdadır. Şifahi yapısı ile genel olarak konuşma
dilini kullanır. Mevcut
edebî türlerden farklı olan Kur’ân metni üzerinde
nazil olduğu dönemin dil ve soysa kültürel
özelliklerini barındırır. Bu itibarla dili dünyevidir. Kur’ân dili mu’ciz olup harflerin,
sükûn, hareke, med ve kasırlarıyla oluşan fonetik yapısıyla okuyan veya dinleyene ahenkli
bir tesir verir. Kur’ân dilinin öne çıkan bir diğer özelliği de İslam dininin öğretileri
ve
davet ettiği değerleri için ayrı birer termonoloji geliştirmiş olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Dil, îcâz, i’câz, hakikat, mecâz, fonetik

Kaynakça

• Abbâs F. H., (1991). İ’câzu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Amman: Dâru’l-Furkan.
• Abdurrahman H. M., (1416), el-Belâgatu’l-Arabiyye, Beyrut: Dâru’l-kalem.
• Ahmed. H. A, (1995). Gender Patterns in The Qur’an: A Sociolinguistic Approach, The
• American Journal of Islamic Social Sciences, Vol. 12; Num. 3; 309-319.
• Ahmed, İ. H. (1406). Tavdîhu’l-makâsid ve tashîhu’l-kavâid, (Thk. Züheyr Şâvûş), Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmi.
• Akkâvî İ. F., (1992). el-Mu’cemu’l-mufassal fî ulûmi’l-belâga, Beyrut.
• Bâzmûl, M. S., (1996) el-Kırâât ve eseruhâ fî’t-tefsîr ve’l-ahkâm, Riyadh: Dâru’l-Hicre. Bedevî, T., (1988). Mu΄cemü΄l-belâğati΄l-Arabiyye, (III. Baskı) Cidde.
• -----------------Beheşti, M. H., (1989) Kur’ân’ı Anlama Metotu, Ankara.
• Bilmen, Ö. N., (bt.). Hukuki İslâmiyye ve İstılahâtı Fikhiyye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yayınları.
• ---------------Buhari M. İ., (1987). el-Câmiu’s-sahîh, Kahire: Dâru’ş-şa’b.
• Candan, A. (2004). Kuran okunurken zihne takılan ayetler, İstanbul: Elest Yayınları.
• -----------------------Curcânî A. (1995). Delâilu’l-i’câz, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi.
• Cürcânî, S. M., (1938). et-Ta’rîfât, Mısır, Çağıl, N. (2005). Kur’ân’ın Belâgat ve Fonetik Yapısı, Ankara: İlahiyât Yay.
• Dorman, H. G. (1948). Towards Understanding Islam, New York, Durmuş. İ. (2000). Arap dili ve belâğat ilminde iki ifade biçimi: itnâb ve îcâz (ı) (Kur’ân metninin anlaşılmasındaki rolü üzerine bir deneme), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1. Sayı.
• Ebû Abdillah M. (bt.). Silsiletu’t-tefsîr, Durûsun Savtiyye (http://www. islamweb.net) Ebû Muhammed A. H. (1980). el-İhkâm fî Usûli’l-ahkâm, Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l- Cedîde.
• Eren. C., Erbaş, M. (2013). Kur’ân ilimleri ve tefsir ıstilahları, İzmir: Ebru Yayınları. Eren, C., Uzunoğlu, V. (2006). Arap Edebiyatında edebî sanatlar belâgat, İstanbul: Sütûn Yayınları.
• Eren, Ş. (1988). Kur’ân’ı anlamada farkli yaklaşimlar, İstanbul. Ergin, M. (1962). Türk dil bilgisi, İstanbul.
• -------------------------------Fîruzâbâdî M. (1987). el-Kâmusu’l-muhît, Beyrut.
• Gökkır, N. (2009). Tefsir usulünde “ lafız-mana” ilişkisinin tespiti ve bağlam bilgisinin önemi, Ankara: Kur’an ve Tefsir Akademisi.
• Hâdi, A. M. (1986). el-Hurûfu’l-Âmile fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Beyrut. Hamidullah, M. (2000). Aziz Kur’an, (çev: Abdülaziz Hatip, Mahmut Kanık), İstanbul: Beyan Yay.
• Hamilton G. A. R., (1953). Mohammedanism, London. Hattâbî, M. (1991). Me‘âlimü’s-Sünen, Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd (neşr. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed), Beyrut.
• Hayyat, M. H, (2008). el-Meratu’l-Muslime ve Kadâyâ’l-Asr, Beyrut: Dâru’l-Fikr. Hikmet, A. (1999). Belağat Terimleri Ansiklopedisi, İzmir: Nil yayınları.
• Isfahânî, R., (1974). Mukaddime Câmi‘i’t-Tefâsîr, Kuveyt: Dâru’d-Da‘ve. İbn Cinnî O., (1952). el-Hasâis, Mısır.
• ---------------------İbn Haldûn, (1988). Mukaddime, Beyrut.
• İbn Hişâm, A., (bt.), Şerhu şuzûzi’z-zeheb fî marifeti kelami’l-Arab, Suriye: eş-Şeriketu’l- Muttahide li’t-Tevzî’.
• ---------------İbn Manzur C., (1990). Lisanu’l-Arab, Beyrut.
• İbnu’l-Kayyim C, (1955). İ‘lâmü’l-müvakkıîn, (Thk. Muhyiddin A.), Mısır. İbnü’l-Cezerî, M. (1980). Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• --------------Kara, N. (1995). Kur’ân sünnet bütünlüğü, Erzurum.
• Kazvîni M. A., el-Îdâh fî ulûmi’l-belâga, (Thk. Hifâci, M.) III. Bsk. Beyrut: Dâru’l-Cîl. Kurtubî, M., (1964). el-câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an, 10 c. (20 cüz), 2. bs., Kahire: Daru’l- Kütübi’l-Mısriyye.
• Kuşçu A., (2002). Risâle fî’l-istiâre, (thk. Yıldız Musa, bir dilci olarak ali kuşçu ve risâlefi’l-istiâre’si,) Ankara.
• -----------------------Kutub S., (1992).et-Tasvîru’l-fennî fi’l-Kur’ân, Kahire.
• Matlûb M. A., (1996). Mu΄cemu΄l-Mustalahati’l-Belâğiyye ve Tetâvviruha, Beyrut. Merâgi A. (b.t), Ulûmu’l-Belâga, el-beyân, el-meânî, el-bedî’, Beyrut: Dârü’l-Kalem . Meydânî, A. H., (1996). el-Belâğatu’l-’Arabiyye usûsüha ve ulûmuha ve fünûnüha, I-II, 1. Baskı, Dımaşk.
• Mu’tezili, M. (1403) el-Mu’temed fî usûli’l-fıkh, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye. Muhammed b. A. Ö., (b.t) el-Îdâh fî Ulûmi’l-Belâga, (Thk. Muhammed Abdulmunim Hafâcî), III. Bsk. Beyrut: Dâru’l-Cîl, Muhammed S. İ., (1985). eş-Şamil, mu’cem fi ulûmi’l-luğati’l-Arabiyye ve mustalahatihâ, Beyrut: Daru’l-avde.
• Müsâid M. A., (2006). Eseru’t-tatavvuri’l-fikri fî’t-tefsîr fi’l-asri’l-abbasî, (Çev. Çelik Muhammed, gelişme döneminde tefsîr, İzmir: Yeni Akademi Yayınları. Necmuddin, S. A. (1987). Şerhu muhtasarı’r-ravda, Beyrut: Müessesetu’r- Risale.
• -------------------------------------------------Nesefî A. M. (bt.). Tefsîru’n-nesefî, Beyrut.
• ----------------------------Nevfel, A. (1988). el-İ’câzu adedu’l-Kur’ân-ı Kerîm, Kahire.
• ---------------------------Nu’mani A. R., (1983). Kâmusu’l-Kur’ân, Beyrut.
• ---------------------------Nursi S. (1995). İşârâtu’l-icâz, İstanbul.
• Râfiî M. S. (2004). İ’câzu’l-Kur’ân, Beyrut: Müessesetu’l-kutubi’s-sekâfiyye. Rummânî, (1968). en-Nuketu fî i’câzi’l-Kur’ân, (Selâsü Resâil fi’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye ve’n-Nakdi’l-Edebî), li’Rummânî ve’l-Hattâbî ve Abdi’l-Kâhiri’l-Cürcânî, Mısır.
• ---------------------------------Sâbûnî M. A., (1981). Safvetu’t-tefâsîr, Beyrût.
• Saraç M. Y. (2000). İstanbul: Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, Sebt H. O. (1426). Kavâidu’t-tefsîr cem’an ve dirâseten, Riyadh: Dâru İbn Afvân.
• ----------------------------Sekkâkî E.B M, (1983). Miftâhü΄l-ulûm, Beyrut.
• Suyûtî C. (1951). el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, Daru’ş-şuruk, Kahire. Şahin, G. (2005). Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanmasında çokanlamlılık sorunu,İstanbul.
• Şeybâni, M. H. (1421). Musned Ahmed, Beyrut: Müessesetu’r- risâle.
• Tabâne B, (1988). Mu΄cemü΄l-belâğati΄l-Arabiyye, III. Baskı, Cidde. Tâhiru’l-Mevlevî, (1994). Edebiyat lügatı, İstanbul.
• Temiz, B. (1998). Kur’ân-ı Kerîm terbiyesinde mükâfât-ceza metodu (tebşîr ve inzâr kavramları), İzmir.
• Uzunoğlu, V. (2011). Arapça, fiil cümlesi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları.
• -----------------------------------Yazır, E. H. (bt.). Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul.
• Yıldırım, S. (1996). Hz. Peygamberin Kur’ân Tefsîri, Yeni Ümit Dini İilimler ve Kültür Dergisi, 34 (9).
• Yıldız, M. (2007). Son mesaj- Kur’an-ı Kerim’in Türkçe meali, İstanbul: İşrak Yayınları.
• http://tefhimat. blogspot.com.tr/ Yücel, A. (1996). Hadis istılahlarının doğuşu ve gelişimi, İstanbul. Zebîdî M. (bt.). Tâcu’l-arûs, Lübnan: Daru’l-Hidaye.