el-GAZÂLÎ’NİN ESERLE RİNDE KULL ANDIĞI İLMÎ VE EDEBÎ ÜSLÛP

Yıl 2014, Sayı: 59, 233 - 246, 20.05.2014

Ramazan Kazan

Öz

Üslûp, yazarın fikirlerini, duygularını, düşüncelerini ifade ederken ortaya koyduğu
kişisel anlatış biçimidir. Arap edebiyatında üslûp, genel olarak ilmî, edebî ve hitabet olarak
üç kısma ayrılmıştır. Ayrıca üslûbun fesahat, açıklık, tabiîlik, ahenk gibi vasıfları da
bulunmaktadır.
el-Gazâlî de telif ettiği eserlerinde değişik üslûp şekillerine başvurmuştur. O fıkıh
metodolojisine dair yazdığı el-Mustasfâ adlı kitabı başta olmak üzere, felsefe ve kelâma
dair eserlerinde ilmî bir üslûp kullanırken, İhyâ adlı eserini, fıkıh ile tasavvuf ve ahlakı
mezc ederek, ilmî ve edebî üslûpla yazmıştır. O, bu tür üslubuyla Kınalızâde Ali Efendi,
er-Râfii ve en-Nevevî gibi pek çok ilim adamını etkilemiştir. Bu makalede el-Gazâlî’nin
bazı eserlerinde kullandığı ilmî ve edebî üslûbunu örnekleriyle ele alıp incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

el-Gazâlî, üslûp, ilmî üslûp, edebî üslûp. The

Kaynakça

• A. Halâf, (1973). İslâm hukuk felsefesi. Ter. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. (Eserin Orijinal adı İlmu Usûl’i-Fıkh olup 1954 yılında Mısır’da neşredilmiştir.)
• Aktaş, Ş. (1993). Edebiyatta üslûp ve problemleri. Ankara: Akçağ Yayınları. Algül, H. (t.y), Kınalızâde Ali efendi’nin Ahlâk-I Âlâî adlı eserinin girişi. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Ali Cârim ve Mustafa Emîn(1959). el-Belâğatu’l-vâzıha. Mısır: Dâru’l-Meârif. Apaydın, Y. (1998). “Bir İslâm hukukçusu olarak Gazâlî” Ebû Hâmid Muhammed el- Gazâlî Sempozyumu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Bağçeci, M. (1988), “Gazâlî’nin kelâm ilmine verdiği önem ve kelâm metodu”, Ebû Hâmid Muhammed el-Gazâlî Sempozyumu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Bayraktar, M. (1988). İslâm felsefesine giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fak. Yay.
• Çelikel, B. (2008). Gazâlî ve eğitim. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınlar.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Mûsâ el-Kefevî (1993). el-Külliyât mu‘cem fi’l-mustalahâti ve’lfurûki’l- luğaviyye. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd (1984). Tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-arabîyye. Tah: Ahmed Abdulgafur. Beyrut: Dâru’l-İlmi ve’l- Melâyîn.
• el-Curcânî Abdülkâhir (1994), Delâilü’l-‘icâz. Tah: Muhammed Abduh. Beyrut: Dâru’l- Mârife.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakûb (1987). el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Medresetu’r-Risâle.
• el-Gazâlî (1972). el-İktisâd fi’i-İtikâd. Tah: Agah Çubukçu-Hüseyin Atay, Ankara: Nur Matbası.
• el-Gazâli (1975). İhyâu ulûmi’d-dîn, Ter: Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları.
• el-Gazâli (1978). et-Tibru’l-mesbûk fî nasîhati’l-mulûk. Kahire: Mektebetu’l-Kulliyyeti’l- Ezheriyye
• el-Gazâli (1985). Eyyuhe’l-veled. Kahire: Tah: Ali Muhyiddin Ali el-Karadaâğî. Daru’lİtisâm.
• el-Gazâlî (1988). Kitâbu’l-erbeî‘n fî usûli’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• el-Gazâlî (2006). el-Mustasfâ. Ter. Yunus Apaydın. İstanbul: Klasik Yayınları.
• el-Gazâli (t.y.) İhyâu ulûmi’d-dîn. Mısır: Mektebetu ve Matbatu Muhammed Ali.
• el-Gazâlî (t.y.). el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’l-Erkâm.
• el-Hâşimi, Ahmed (t.y.). Cevâhiru’l-Belâğa. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• ez-Zerkânî, Muhammed Abdulazim (1943). Menâhilu’l-irfân fî ulûmîl-Kur’ân. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem(1994). Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbnu’l-Esîr Ziyâuddin Nasrullah (1962). el-Meselü’s-sâir. Tah: Ahmed Hûfî. Kahire: Dâru Nahdati Mısır.
• İrfan Abdulhamîd Fettâh (1981). el-İmâmu’l-Gazâlî. Bağdat: Mecelletu’l-Mecmei‘lİlmî’l- İrâkî.
• Kantemir, E. (1997). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kazan R. (2013). Edebî üslûp açısından hadis metinleri, Ankara: Nobel yayın Dağıtım. Kınalızâde Ali Efendi (t.y.). Ahlâk-ı âlâî. Haz: Hüseyin Algül. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Kırca, C. (1988). “Dinî ilimleri ihya hareketi içinde Gazâlî’nin yeri,” Ebû Hâmid Muhammed el-Gazâlî Sempozyumu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Mecdî Vehbe ve Kâmil Muhendis (1979). Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-Arabîyye fi’l-luğati ve’l-edeb. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
• Oktay, A.S. (2005). Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Âlâî. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Sad Maslûh (1980). el-Uslûb. Kahire: Dâru’l-Buhûsi’l-İlmiyye.
• Tâhiru’l-Mevlevî (1973). Edebiyat lûgati. İstanbul: Enderun.
• Uğur, A. (1988), “İmam Gazâlî’nin yaşadığı devir” Ebû Hâmid Muhammed el-Gazâlî Sempozyumu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Yetiş, K. (1996). Tâlim-i Edebiyat’ın retorik ve edebiyat nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Yıldız, C. (1991). Üslûp ve üslûp inceleme metotları. İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE.