HADİS USÛLÜNDE MAKLÛB HADİS

Yıl 2014, Sayı: 60, 1 - 14, 31.08.2014

Recep Aslan

Öz

Muhaddisler rivâyetlerin doğru bir şekilde aktarılması ve anlaşılması için büyük çaba
göstermişlerdir. Bu rivayetlerin doğruluk derecelerini tespit etmek üzere bugüne kadar
pek çok çalışma yapılmış, rivayetlerdeki illet, idrâc, kalb vb. kusurlar tespit edilmeye
çalışılmıştır. Rivayetlerin sıhhat derecelerinin daha iyi bilinmesi ve metinleri daha doğru
anlaşılması için yapılması gereken çalışmalardan biri de maklûb rivayetleri incelemektir.
Maklûb rivâyet, hadislerin hem senedini hem de metnini ilgilendiren bir kavramdır. Bu
makalede hadis metodolojisine göre maklûb rivâyet, maklûb rivâyetin çeşitleri ve hükmü
incelenmektedir. Ayrıca muhaddislerin maklûb rivâyete başvurmalarının nedenleri ve bununla
ilgili örnekler de sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Maklûb, Kalb, Rivâyet, Sened, Metin.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (2001). Müsned. (Thk. Şuayb Arnaût v.dğr.), Beyrut: Müessesetû’r- Risâle.
• Aydınlı, Abdullah (2009a). Hadis ıstılahları sözlüğü. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• _______ (2009b). Hadis tespit yöntemi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Aynî, Bedruddîn Mahmud b. Ahmed (2001). Umdetü’l-kârî şerhu sahîhi’l-buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Babanzâde Ahmed Naim (2010). Hadis usûlü ve ıstılahları. (Neş. Hasan Karayiğit). İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil (1980). el-Câmiu’s-sahîh. Kahire: el- Matbaatu’s-Selefiyye.
• _______ (t.y.). et-Târihu’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Cezâirî, Tâhir b. Sâlih (1995). Tevcîhu’n-nazar ilâ usûli’l-eser. (Thk. Abdülfettâh Ebû Gudde). Halep: Mektebu’l-Metbûâti’l-İslâmiyye.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman (2000). es-Sunen. (Thk. Hüseyin Selîm Esed). Riyâd: Dâru’l-Muğnî.
• Doğanay, Süleyman (2009). Hadis rivayetinde râvi tasarrufları ve doğurduğu problemler. İstanbul: İsam Yayınları.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘as es-Sicistânî (1999). es-Sunen. Riyâd: Beytu Efkâru’d- Devliyye.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ahmed b. Ali b. Müsennâ (1987). Müsned. (Thk. Hüseyin Selîm Esed). Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs.
• Ertürk, Mustafa (2003). “Maklûb” md, DİA. Ankara: T.D.V. Yayınları, XXVII, 447-448.
• _______ (2005). Metin tenkidi (gayb ve fiten hadisleri örneği). Ankara: Fecr Yayınları.
• Hatîb, Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Bağdâdî (2001). Târihu Medîneti’s-selâm ( Târihu Bağdâd). (Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf). Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr (1994). Mecmeu’z-Zevâid ve menbeu’l-fevâid. (Nşr. Abdullah Muhammed ed-Dervîş). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Itr, Nûruddîn (1992). Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs, Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed ‘Abdurrahmân b. Ebî Hâtim er-Râzî (2006). Kitâbu’lilel. (Thk. Sa‘d b. Abdillah el-Humeyd, Hâlid b. Abdirrahman el-Cureysî). Riyad.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah (2006). el-Musannef, (Thk. Muhammed ‘Avvâme). Beyrut: Dâru Kurtuba.
• İbn Hacer, Şihâbuddin Ahmed b. Ali el-Askalânî (1853). el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• _______ (t.y.). Tehzîbu’t-tehzîb. Beyrut: Müessesetû’r-Risâle.
• _______ (1971). Hadîs ıstılahları hakkında Nuhbetu’l-Fiker şerhi. (Çev. Talat Koçyiğit). Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• _______ (1994). en-Nüket ‘alâ kitâbi İbni’s-salâh. (Thk. Rebî b. Hâdî Umeyr). Riyad: Dâru’r-Râyye.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Bustî (1993). Sahîh-i İbn Hıbbân. (Thk. Şuayb Arnaût). Beyrut: Müessesetû’r-Risâle.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk es-Sülemî (1980). Sahîhu İbn Huzeyme. (Thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî). Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd (t.y.). es-Sunen, (Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî). Beyrut: Dâru’l-Fikîr.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d el-Basrî (2001). Kitabu’t-tabakâti’l-kebîr. (Thk. Alî Muhammed Ömer). Kahire: Mektebetu Hâncî.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman (1998). Ulûmu’l-hadîs (Thk. Nûreddîn Itr). Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri (1999). İslâm düşüncesinde hadis metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Koçyiğit, Talat (1992). Hadis terimleri sözlüğü. Ankara: Rehber Yayıncılık.
• Mâlik b. Enes (2003). el-Muvatta‘. (Thk. Ebû Usame Selîm b. ‘İyd). Amman.
• Mizzî, Ebu’l-Haccac Yusuf b. Abdirrahmân (1992). Tehzibu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. (Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf). Beyrut: Müessesetû’r-Risâle.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (2006). Sahîhu müslim. Riyâd: Dâru Tayyibe.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (2001). es-Sunen. (Thk. Hasan Abdu’l-Menâim Şelbî). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şerefüddîn eş-Şafiî (1929). Sahîhu Müslim bi şerhi’nnevevî. Kahire: el-Matbaatu Mısrıyye.
• Râmehürmuzî, Hasan b. Abdirrahman (1771). el-Muhaddisu’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî. (Thk. M. Accâc el-Hâtib). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Salih, Subhî (2010). Hadis ilimleri ve hadis ıstılahları (Çev. M. Yaşar Kandemir). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Sehâvî, Şemsuddîn Muhammed (t.y.). Fethu’l-muğîs şerhu elfiyyeti’l-hadîs. (Thk. Mecdî Fethî Seyyid, Mustafâ Şettât). Kahire: el-Mektebetu’t-Tevfikiyye.
• Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (1999). Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîbi’nnevâvî. (Thk. A. Ömer Haşim). Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî.
• Şakir, Ahmed Muhammed (1995). el-Bâ‘isu’l-hasîs şerhu ihtisâri ulûmi’l-hadîs. Riyad: Mektebetu’l-Maarif.
• Şahyar, Ayşe Esra (2011). Zayıf hadis rivayeti. İstanbul: Akdem Yayınları.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb (1983). el-Mu‘cemü’l-Kebîr, (Thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî). Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• _______ (1995). el-Mu‘cemu’l-evsât. (Thk. Târık b. İvazullah, Abdulmuhsin b. İbrahim). Kahire: Dâru’l-Haremeyn.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed (1994). Şerhu meâni’l-asâr. (Thk. Muhammed Zuhrî en-Neccâr, Muhammed Seyyid Câdu’l-Hak). Beyrut: Âlemu’l-Kütûb.
• Tayâlisî, Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârûd (1999). Müsnedü Ebî Dâvûd et-tayâlisî. (Thk. Muhammed b. Abdilmuhsin et-Turkî). İmbabe: Dâru Hicr.
• Tirmizî, Ebû îsâ Muhammed b. Îsâ (t.y.). es-Sunen. (Thk. Ahmed Muhammed Şakir). Beyrut: Dâru İhyâu’t-Turasi’l-Arabîyye.
• Uğur, Mücteba (1992). Ansiklopedik hadis terimleri sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yücel, Ahmet (2011). Hadis usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman (1985). Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ. (Thk. Şuayb Arnaût v.dğr.). Beyrut: Müessesetû’r-Risâle.