TÜRKİYE’DE DİNDARLIĞIN TESPİTİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR VE TAHKİKÎ DİNDARLIĞIN ÖLÇÜLMESİYLE İLGİLİ ÖNERİLER

Yıl 2014, Sayı: 60, 125 - 140, 31.08.2014

Erol Erkan

Öz

Din sosyolojinin önemli problemlerinden biri, dinin, toplumun değişik katmanlarda
nasıl algılandığı ve hangi düzeyde yaşandığının ölçülmesidir. Bu amaçla birtakım tipolojiler
ve ölçekler geliştirilmeye çalışılmıştır. Ancak dindarlık ile ilgili genel-geçer bir ölçek
geliştirmenin ve tipoloji ortaya koymanın zorluğu ortadır. Ayrıca her türlü tanım ve tasnif
girişiminde, toplumsal gerçeklikteki olgusal çeşitlilik ve farklılıkların sınırlı kategorik
yapılar içinde kaybolma/yok sayılma riskleri de bulunmaktadır. Bu gibi problemler, araştırmacıları,
dini hayatın gerçeğe en yakın şekliyle tespit ve anlaşılması için bu alanda
farklı bakış açılarıyla yeni çalışmalar ortaya koymaları ve katkı sunmaları hususunda
motive etmektedir. Bu makalede Türkiye’de dindarlığın tespiti için yapılan çalışmalar
hakkında bilgiler sunulmakta ve ayrıca Türkiye’de genel olarak dindarlığın özelde ise
tahkikî dindarlığın tespiti ile ilgili teorik önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din, Dindarlık, Dindarlık Tipolojisi, Dindarlık Ölçeği, Tahkikî Dindarlık.

Kaynakça

• Arslan, M. (2002). Türk popüler dindarlığı üzerine sosyolojik bir araştırma: çorum örneği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, EÜ SBE Kayseri)
• Arslan, M. (2003). Popüler dindarlık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi III, (1. Sayı), s. 97-116.
• Bilgin. V. (2003). Popüler kültür ve din: dindarlığın değişen yüzü, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 12(1), 193-214.
• Çelik, C. (2005). Dindarlık tipolojilerine metodolojik bir yaklaşım, İslâmîyat 8(2), 71- 90.
• Çoştu, Y. (2009). Dine normatif ve popüler yaklaşım (bir dini yönelim ölçeği denemesi), Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), s. 119-139.
• Demerath, N.J (1976). Religion and Social Class in America, Sociology of Religion, edit: Roland Robertson, New York
• Fırat, E. (1977). Üniversite öğrencilerinde Allah inancı ve din duygusu: din psikolojisi açısından bir değerlendirme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Ankara.
• Gellner, E. (1994). Postmodernizm, İslâm ve us, (çev. Bülent Peker), Ankara: Ümit Yayıncılık Glock, C. Y. (1998). Dindarlığın boyutları üzerine, (çev. M. Emin Köktaş) içinde: Din Sosyolojisi, Der: Yasin Aktay-M. Emin Köktaş, Ankara: Vadi Yayınları, s. 252- 274.
• Günay, Ü. (1999). Erzurum kenti ve çevresinde dini hayat, Erzurum: Erzurum kitaplığı Günay, Ü. (2001). Türk dünyasının din önderleri tipolojisi, Avrasya Etüdleri, No: 21 Günay, Ü. (2006). Dindarlığın sosyolojisi içinde: Dindarlığın sosyo-psikolojisi (editörler: Ünver Günay-Celaleddin Çelik), Adana: Karahan Kitabevi, s. 1-59.
• Hodgson, M.G.S. (1993). İslâm’ın serüveni-bir dünya medeniyetinde tarih ve bilinç I (çev. Metin Karabaşoğlu), İstanbul: İz Yayınları.
• Johnstone, Ronald L. (1992). Religion in society, New Jersey.
• Karaşahin, H. (2008). Din sosyolojisinde dindarlığın ölçülmesi problemi üzerine bir araştırma, AÜİFD XLIX, sayı: I 191-200, 465-478.
• Koştaş, M. (1995). Üniversite öğrencilerinde dine bakış, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köktaş, M. E. (1993). Türkiye’de dinî hayat, İstanbul: İşaret Yayınları
• Köroğlu, C. Z. (2012). Türkiye’de dini hayatın incelenmesi: bütüncül bir yaklaşım, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 1(2), s. 82-102.
• Kurt, A. (2009). Dindarlığı etkileyen faktörler, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), s. 1-26.
• Mehmedoğlu, A. U. (2006). Dindarlığın peşinde: din psikolojisinde araştırma, ölçme ve yorumlama üzerine, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 19(3), s. 465-478.
• Mutlu K. (1989). Bir dindarlık ölçeği ( sosyoloji’de yöntem üzerine bir tartışma), İslâmî Araştırmalar Dergisi 3 (4), s. 194-199.
• Ocak A. Y. (2001). Türkler, Türkiye ve İslâm: yaklaşım, yöntem ve yorum denemeleri, İstanbul: İletişim Yayınları
• Okumuş E. (2006). Gösterişçi dindarlık, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VI(2), s. 17-35.
• Onay, A. (2001). Dindarlık ölçme çalışmaları: dindarlık ölçümünde üç farklı yaklaşım ve ölçmenin esasları, İslâmi Araştırmalar Dergisi, 14(3-4), s. 439-449.
• Peker, H. (2000). Din Psikolojisi, Samsun: Çamlıca Yayınları.
• Stark, R. - C.Y. G. (1971). Dimensions of religious commitment, Sociology of Religion (Ed. Roland Robertson), Penguin Books, Middlesex Taplamacıoğlu, M. (1962). Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet Ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket Denemesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi (10. Sayı), s. 141-151.
• Taş, K. (2006). Dindarlığın kriterleri üzerine tipolojik bir araştırma, içinde: dindarlığın sosyo-psikolojisi, (editörler: Ünver Günay-Celaleddin Çelik), Adana: Karahan Kitabevi, 175-206.
• Uysal, V. (1995). İslâmî Dindarlık Ölçeği Üzerine Bir Pilot Çalışma, İslâmî Araştırmalar, 8(3-4), s. 263-271.
• Ünverdi, M. (2013). Dinî açıdan taklit, Ankara: Araştırma Yayınları.
• Weber, M. (2005). Sosyoloji yazıları, (çev. Taha Parla), İstanbul: İletişim Yayınları. Yapıcı, A. (2002). Dini Yaşayışın Farklı Görüntüleri ve Dogmatik Dindarlık, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), s. 75-117.