KUR’ÂN’DA “GAYZ” KAVRAMI

Yıl 2014, Sayı: 60, 141 - 156, 31.08.2014

Yunus Emre Gördük

Öz

Kur’ân’da zikredilen bazı kavramlar küçük farklarla aynı anlamı ifade etmektedir. Genel anlamda “öfke” duygusunu ifade eden kelimeler arasındaki farklılıklar da bu durumun bir örneğidir. Bu makalede, on farklı ayette ve dört değişik formda zikredilmiş olan “غيظ” kavramı incelenmiştir. “غيظ” kavramı, “şiddetli öfke”, “nefretle karışık öfke”, “gizli öfke”, “öfkenin başlangıcı” gibi anlamlar ifade etmekte ve genel anlamda “öfke” bildiren diğer kavramlardan ayrılmaktadır. Kur’ân’a bütünsel olarak baktığımız zaman, bu küçük farkların hem tercüme ve meâl hem de tefsir açısından oldukça önemli olduğu görülmektedir. Bu makalede söz konusu kavram hakkında bir takım semantik ve analitik sonuçlar ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gayz, Şiddetli Öfke, Kur’an, Semantik, Analiz

Kaynakça

• Ahmed Muhtar Abdülhamid Ömer. (2008). Mu’cemu’s-savâbi’l-luğavî delîlü’lmüsakkafi’l- Arabî. (Cilt: I-II). Kahire: Âlemu’l-Kütüb.
• el-Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Saîd b. Yahya b. Mihran. (h. 1412). Mu’cemu’l-Furûki’l-Lugaviyye. thk. Şeyh Beytullah Beyyat. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî.
• el-Bağavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesûd b. Muhammed b. el-Ferrâ. (h. 1420). Meâlimu’t-Tenzil fî Tefsîri’l-Kur’ân. (Cilt: I-V). Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l- Arabî,
• el-Beydâvî, el-Kâdî Nâsırüddîn Ebî Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şirazî. (1997). Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl (Tefsîru’l-Beydâvî). (Cilt: I-V). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah İsmail b. İbrahim el-Cu’fî. (1998). Edebü’l-Müfred. thk. Semîr b. Emîr ez-Züheyrî. Riyad: Mektebetü’l-Meârif.
• el-Cevzî, Cemâlüddin Ebû’l-Ferec Abdurrahman. (h. 1422). Zâdu’l-Mesîr Fî İlmi’t-Tefsîr. (Cilt: I-IV). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Ebû Mansur, Muhammed b. Ahmed b. el-Ezherî el-Herevî. (2001). Tehzîbu’l-Luğa, VIII. thk. Muhammed Avvâd Mur’îb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. el-Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyad b. Abdillah ed-Deylemî. (tarihsiz). Meâni’l- Kur’ân. (Cilt: I-III). Mısır: Dâru’l-Mısriyye.
• el-Feyyûmî, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Hamevî. (tarihsiz). El-Misbâhu’l- Münîr fî Garîbi’ş-Şerhi’l-Kebîr. (Cilt: I-II). Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye. el-Fîrûzabâdî, Ebî Tâhir Muhammed b. Yakûb. (tarihsiz). Tenvîrü’l-Mikbâs Min Tefsîri İbn Abbas. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• el-Hakîm et-Tirmizî, Muhammed b. Ali b. Hasan b. el-Beşîr. (1986). el-Menhiyyât. thk. Muhammed Osman el-Hışt. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân.
• Hammad el-Cevherî, Ebû Nasr İbrahim el-Fârâbî. (1987). es-Sıhâhu Tâcu’l-Luğati ve Sıhâhu’l-Arabiyye. (Cilt: I-VI). thk. Ahmed Abdülğafur Attar. Beyrut: Dâru’lİlm li’l-Melâyîn.
• Hennâd İbnü’s-Serî et-Temîmî ed-Dârimî el-Kûfî. (1986). ez-Zühd. (Cilt: I-II). Kuveyt: Dâru’l-Hulefâ.
• İbn Atıyye el-Endelûsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdurrahman b. Temâm. (h. 1422). el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. (Cilt: I-V). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâlüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. (1986). et- Tabsıre. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ----------, (2004). Bahru’d-Dümû’. thk. Cemal Mahmud Mustafa. Kahire: Dâru’l-Fecr. İbn Düreyd el-Ezdî, Ebubekir Muhammed b. el-Hasan. (1987). Cemheretü’l-Luğa. (Cilt: I-III). thk. Remzi Münir Ba’lebekî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed et-Temîmî er-Râzî (h. 1419). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. (Cilt: I-X). Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî el-Büstî. (1977). Ravdatu’l-Ukalâ ve Nüzhetü’l-Fudalâ. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kureşî el-Basrî ed-Dımaşkî. (1999). Tefsîru’l- Kur’âni’l-Azîm. (Cilt: I-VIII). Mısır: Dâru’t-Taybe.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. (tarihsiz). Garîbu’l- Kur’ân. Yayın yeri yok.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvinî. (tarihsiz). Sünenu İbn Mâce, I-II. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. Beyrut: Dâru İhyai’l-Kütübi’l- Arabiyye.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. (1992). Lisânu’l-Arab. (Cilt: I-XV). Beyrut: Dâru’s- Sadır.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyin Ahmed el-Kazvinî er-Râzî. (1979). Mu’cemu Mekâyîsi’l-Luğa. (Cilt: I-VI). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İmam Gazâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed. (tarihsiz). İhyâu Ulûmi’d-Dîn. (Cilt: I-IV). Beyrut: Dâru’l-Marife.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir b. Ferh el-Hazrecî Şemsüddîn. (1964). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. (Cilt: I-XX). Kahire: Dârü’l-Kütübi’l- Mısriyye.
• el-Kuşeyrî, Abdülkerim b. Havâzin Ebû’l-Kâsım. (1981). Letâifü’l-İşârât. (Cilt: I-III). Mısır: el-Hey’etü’l Mısriyyeti’l-Âmmeti li’l-Kitab.
• el-Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî. (tarihsiz). en-Nüket ve’l-Uyûn. (Cilt: I-VI). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• el-Muhâsibî, el-Hâris b. Esed. (1984). Âdâbu’n-Nüfûs. thk. Abdülkadir Ahmed Atâ. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• el-Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdurraûf. (1990). et-Tevkîfu Alâ Mühimmâti’t-Teârîf. Kahire: Âlemu’l-Kütüb.
• el-Münzirî, Abdülazim b. Abdülkavî Ebû Muhammed Zekiyyüddin. (h. 1417). et-Terğîbu ve’t-Terhîbu Mine’l-Hadîsi’ş-Şerîf. thk. İbrahim Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• en-Nehhas, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail b. Yunus el-Muradî en-Nahvî. (h. 1421). İ’râbu’l-Kur’ân. (Cilt: I-V). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• en-Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Hâfızuddîn. (1998). Medârikü’t- Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. (Cilt: I-III). Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib.
• Neşvan el-Himyerî el-Yemenî. (1999). Şemsü’l-Ulûm ve Devâu Kelâmi’l-Arabi Mine’l- Külûm. (C: I-XI). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahya b. Şeref. (1994). el-Ezkâr. thk. Abdülkadir el-Arnavût. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• er-Râzî, İmam Fahrüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin et-Teymî. (1998). Mefâtîhu’l-Gayb. (Cilt: I-XXXII). Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî.
• es-Semerkandî, Ebû’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim. (tarihsiz). Bahru’l- Ulûm. (Cilt: I-III). Yayın yeri yok.
• es-Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman. (tarihsiz). ed-Dürrü’l-Mensûr. (VIII). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• et-Tâberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. (2000). Câmiu’l-Beyân Fî Te’vîli’l-Kur’ân. (Cilt: I-XXIV). Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• el-Vâhidî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ahmed b.Muhammed b. Ali en-Neysabûrî eş-Şâfiî. (1992). Esbâb-u nüzûli’l-Kur’ân. Demmam: Dâru’l-Islah.
• ----------. (h. 1415). el-Vecîz fî Tefsîrî Kitabi’l-Azîz. Beyrut/Dımaşk: Dâru’l-Kalem/ Dâru’ş-Şamiye.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. (1993). Hak Dîni Kur’ân Dili. (Cilt: I-IX). İstanbul: Şura Yayınları-Çelik Yayınevi.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ. (tarihsiz). Tâcu’l-Arûs. (Cilt: I-XL). Dâru’l-Hidâye. ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. (1998). Esâsu’l-Belâğa. (Cilt: I-II). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ----------. (1985). el-Keşşâfu An Hakâıkı’t-Tenzîl. (Cilt: I-IV). Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l- Arabî.
• ez-Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillah. (1957). el-Burhan fî Ulûmi’l-Kur’ân. (Cilt: I-IV). Beyrut: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabî.