KLARNETİN ERZURUM GELENEKSEL MÜZİK KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Sayı: 86, 269 - 282, 24.05.2021

Emre Kuzulugil Mehmet Can Pelikoğlu

Öz

Bu araştırmada Erzurum geleneksel müzik kültüründe klarnetin durumu; icracıları, icra edildiği ortamları, tarihsel süreci, tercih edilme sebepleri ve icra tavrı bağlamlarında ele alınarak incelenmiştir. Yöreye ait geleneksel klarnet icra kültürünün kayıt altına alınarak kaybolmasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Betimsel tarama modelinden yararlanılmış ve kullanılan temel bilgilerin elde edilmesi için litaratür taraması yapılmıştır. Nitel araştırma veri toplama tekniklerinden görüşme tekniği kullanılmış bu bağlamda oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu Erzurum’da aktif klarnet icra etmekte olan dört klarnet icracısı ve bir halk oyunları uzmanına yüz yüze görüşme ile uygulanmıştır. Klarnetin Erzurum’da yaklaşık yüz yıldır icra edildiği, kırsal kesimlerce tercih edilen geleneksel etkinliklerde önemli bir rol üstendiği, kapalı alanlarda düzenlenen etkinliklerin klarnetin tercih edilmesinde en önemli etken olduğu, mey-zurna çalgılarının rolünü üstlendiği ve yöreye özgü mey-zurna tavrı ile icra edildiği, son yıllarda ise icra edildiği geleneksel etkinliklerin yeterince tercih edilmediği, bu sanata yeni kuşaktan ilgili kimsenin bulunmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu geleneğin yaşatılması ve aktarımının yapılabilmesi için yapılabilecek bazı çalışmalar hususunda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Geleneksel Müzik, Kültür, Klarnet, Yöre.

Kaynakça

• Ak, İ. (2018). Carl August Nielsen’in Klarnet Konçertosu’nun form analizi ve icracılık yönünden değerlendirilmesi. Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Alkan, N. (2006). 15. ve 16. Yüzyılda İran İpek Yolu’nda kervanlar. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 141-157.
• Atılcan, İ. C. (1991). Erzurum barları ve yöresel giysileri. İstanbul: Erzurumlular Kültür ve Dayanışma Vakfı Kültür Yayınları.
• Bayburtlu, A. S. (2016). Erzurum yöresi müziklerinin kültürel özelliği. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi,2(2), 262-278.
• Bulut, S. (1984). Kuşaktan kuşağa Erzurum folkloru. Ankara: Emekli Ofset.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıççakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çalışkan, V. (2006). Carl Maria Von Weber’in 1. Klarnet Konçertosu`nun form, analiz ve icra yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çağrı, S. (2006). Avrupa’da ve Türkiye’de klarnetin tarihsel gelişimi, Türk müziği icrasında klarnet çeşitlerinin ses sahaları ve parmak pozisyonları bakımından uygunluğunun incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çeliksu, Ü. (2018). Sol ve si bemol klarnet için temel öğretileri içeren tonal ve makamsal diziler bünyesinde metodolojik bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, S. (2013). Türk halk müziğinde türler. İstanbul: Usar Yayıncılık.
• Güvençli, H. (2017). Carl Baermann’ın op.63 daily studies klarnet metodunun çalım teknikleri açısından analizi ve çalışma önerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Hatipoğlu, V. (2008). Mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda Türk müziği usûlleri öğretiminin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı.
• Kaplan, B. (2019). Türk müziği icrasında boehm sistem sol klarnet kullanımı ve teknik kazanım olarak sağladığı avantajlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırık- kale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. (11. Baskı). Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
• Karaçetin, B. (2013). 20. Yüzyılda sanatta ve klasik batı müziğindeki akımlar sonucu klarnette gelişen modern çalım teknikleri. Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kastelli, A. S. (2004). Türk halk oyunlarında kullanılan nefesli çalgıların orkestrasyon içindeki kullanımı ve yörelere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, K. (2009). Klarnet tarihi, klarnetin tarihsel gelişimi, Brahms klarnet sonatları’nın incelenmesi ve analizleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurnuç, M. Z. (2005). Erzurum ve Türk musikisi. Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları.
• Kuzulugil, E. (2016). Erzurum yöresi müzik kültüründe klarnet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçük, C. (1995). “Erzurum”, TDV İslam Ansiklopedisi, 11, s.321-329’deki bölüm.
• Küçükuğurlu, M. (2012). Türk siyasi tarihinde Erzurum (1923-1950). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği.(1. Basım). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özbek, M. (1998). Türk halk müziği el kitabı 1 terimler sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Say, A. (2010). Müzik ansiklopedisi: besteciler, yorumcular, eserler, kavramlar, 2, Ankara: Müzik Ansiklopedileri Yayınları.
• Selçuk, M. C. (2009). Tampere olmayan seslerin klarnette icrası, bazı basit ve şed Türk müziği makamlarında klarnet alıştırmaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sopaoğlu, U. (2018). Mesleki müzik eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarında sol klarnet eğitiminin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şen, N. (2008). Türkiye’de yöresel müziklerde klarnet kullanımının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şengül, M. (2004). TRT repartuarında bulunan Erzurum türkülerinin makam-ayak, tür- biçim ve usul yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Bilimler Ana Bilim Dalı.
• Tuna, K. (2001). Erzurum türküleri ve nazariyatı. Ankara: Semih Ofset Matbaacılık.
• Tunç, Y. (2015) Klarnet’in elazığ - harput müziğindeki yeri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turhan, S. (2007). Tatyan havaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yavuz, A. (2019). Tekirdağ yöresi ile Selanik yöresi makamsal klarnet icra özelliklerinin karşılaştırmalı analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Yılar, Ö. (2011). Erzurum’da erkeklerin bekarlığa veda partisi: Kısır Gecesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 45, 137-158.
• Yılmaz, L. (2020). Türkiye’de yayımlanmış Türk müziği sol klarnet öğretim metotlarının makamsal, teknik ve teorik açılardan karşılaştırmalı incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.