KUR’ÂN-I KERÎM PERSPEKTİFİNDEN DÜŞÜNCE VE ÖZGÜRLÜĞÜ

Yıl 2015, Sayı: 63, 69 - 92, 31.08.2015

Faruk Vural

Öz

Bu çalışmada Kur’ân bakış açısıyla düşüncenin değeri ve düşünce özgürlüğünün sınırları
incelenerek Kur’ân’ın getirdiği özgürlüğün değeri ortaya konacaktır. Kur’ân-ı
Kerim’de değişik söz kalıpları ile düşünme teşvik edilirken, düşünmemenin insanı vardıracağı
kötü sonuçlar konusunda da uyarılar yapılmıştır. İnsanın yaşamını anlamlı kılması
doğru düşünmesine bağlıdır. Bunun birinci şartı düşüncenin özgür nitelik taşımasıdır.
Bu genel bakış göstermektedir ki, Kur’ân’ın getirdiği düşünce özgürlüğüne hiçbir beşeri
sistem yaklaşamamıştır.
Kur’ân proaktif/yapıcı düşünce ile açılımlar yapılmasını böylece ideal toplumun oluşmasını
hedeflemektedir. İnsan onurunu zedeleyici, aşağılayıcı ve başkalarının özgürlük
alanlarını ihlal edici düşünceye de kayıtlar koyarak onu doğruya iletir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, İnanç, Düşünme, Düşünce, Özgürlük.

Kaynakça

• -----------------Abduh, Muhammed Risâletu't-Tevhid, Tebriz, 1974.
• Abdülbâkî Güneş, “Kur’ân Işığında Düşünce, İnanç ve İfade Özgürlüğü, Fırat Üni”. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ, 2005, 10:1, s. 8.
• Akpınar, Ali, “Kur’ân’a Göre Müslümanın Gönül Dünyası: Kalbin Eylemleri ve Sorumluluğu”, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 6, 2005, S. 15, s. 107.
• Âlâ Ahmed Hişâm-Ammâr Misbâh, el-İ’lâmu Mukavvimâtuhû ve Davâbituhû ve Esâlîbuhû, Fî Davi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Basılmamış Tez, Gazze, 2009.
• el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillah, Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm, Thk. Ali Abdülbârî Atiyye, Beyrut, h.1415.
• --------------------Armağan, Servet, İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Ankara, 1992.
• ------------------Ateş, Süleyman, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul, 1989.
• --------Bahadır, Abdülkerim, İnsanın Anlam Arayışı ve Din, İstanbul, 2002.
• -----------------------------------Bayrakdar, Mehmet, İslam’da Düşünce Özgürlüğü, Ankara, 1995.
• Bayraklı, Bayraktar, Kur’an’da Değişim, Gelişme ve Kalite Kavramları, İstanbul, 1999. el-Beğavî, Muhyi’s-Sünneh Muhammed b. El-Ferrâ, Meâlimu’t-Tenzîl, Thk. Abdürrezzak el-Mehdî, Beyrut, h.1420.
• Bekaroğlu, Mehmet, Bir Anahtar Kavram: Akıl, İslam Düşüncesi Sempozyumu, İstanbul, 1995.
• el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin, Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr, Thr. Abdülmu’ti Emin Kal’acî, Karaçi, 1991.
• el-Beyzâvî, Nâsiruddîn Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Thk. Muhammed Abdurrahman el-Meraşlî, Beyrut, h. 1418.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s- İstanbul, 1979. Büyükdüvenci, Sabri, Varoluşçuluk ve Eğitim, Ankara, 1994.
• Cafer, Muhammed Taki, Düşünce Arayışı, Çev. Davut Duman, Ankara, 1986. Can, Ali, Kur’ân’da Ehl-i Kitapla Diyalog, İzmir, 2011.
• el-Cassâs, Ebû Bekr er-Râzî, Ahkâmü’l-Kur’ân, Thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî, Beyrut, h.2005.
• -------------------Çankı, Mustafa Namık, Büyük Felsefe Lügati, İstanbul, 1955.
• Çubukçu, İbrahim Âgâh, Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri, Ankara, 1986.
• ----------------------------Demir, Ömer- Acar, Mustafa, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara, 1997.
• Didem Aydın, Öykü, “Düşünce Özgürlüğünün Anlamı ve İşlevi İşlevi Işığında Düşünce Özgürlüğünü Sınırlamanın Anayasallığı”, Hacettepe Hukuk Fak. Dergisi, Ankara 2011, 1 (2) s.46-47.
• -----------------------------Ebû Süleyman, Abdülhamid Ahmed, Ezmetü’l-Akli’l-Müslim, Kahire, 1991.
• Gezgin, Ali Galip, “Kur’ân’da ‘Düşünme’ Anlamına Gelen Bazı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme (II)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, 2014/2, Sayı.33, s.7-44.
• ---------------------------İbn Âşûr, et-Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus, 1994
• İbn Atiyye el-Endelüsî, el-Muharrerül-Vecîz, Thk. Abdüsselam Abdüşşâfî, Muhammed, Beyrut, h.1422.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Ali b. Muhammed, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Abdürrezzak el_Mehdî, Beyrut, h. 1422.
• ---------------------------el-İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Beyrut, h.1402.
• ------------Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, Ankara, 1993.
• ---------------------Kurucan, Ahmet, İslam’da Düşünce Özgürlüğü, İstanbul, 2007.
• -----------------------------------Küçük, Adnan, İfade Hürriyetinin Unsurları, Ankara, 2003.
• el-Mâtürîdî Ebû Mansûr, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, Thk. Mecdî Baslûm, Beyrut, 2005.
• Mill, John Stuart, Hürriyet Üstüne, Çev. Mehmet Osman Dostel, Ankara, 2003.
• Muhammed b. Tavit et-Tancî, Trc. Bekir Topaloğlu, e-makalat Mezhep Araştırmaları, IV/1 (Bahar 2011) Muhammed bi Tavit et-Tanci Özel Sayısı, s.100.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Nisabûrî, Sahih-i Müslim, Nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki, İstanbul, Trs.
• Naim Şahin, Kur’ân-ı Kerim’de Akıl ve Aklın Değeri Meselesi, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 1998, sayı. 8, s.237.
• Necati, M. Osman, Kur’ân ve Psikoloji, Çev. Hayati Aydın, Fecr Yayınevi, Ankara, 2011.
• ------------------------------Özler, Mevlüt, İslam Düşüncesinde İrade Hürriyeti, İstanbul, 1997.
• Öztürk, Mustafa, Kur’ân-ı Kerim Meâli Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri, Ankara, 2014. er-Râzî, Fahruddîn, Mefâtîhu’l-Ğayb, Beyrut, 1990.
• -------------Rızâ, Muhammed Reşîd, Tefsîrü’l-Menâr, Kahire, 1996.
• es-Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, Dâru’l-Hadîs, Kahire, ts., C.II, s. 153. Schauer, Frederick, İfade Özgürlüğü Felsefi Bir inceleme, Çev. Bahattin Seçilmişoğlu, Ankara, 2002.
• Selâhaddîn, Muhammed, Özgürlük Arayışı ve İslam, Çev. N. Ahmed Asrar, İstanbul, 1989.
• eş-Şevkânî, Ebû Abdullah Ali b. Muhammed el-Havlânî, Fethü’l-Kadîr, Beyrut, h.1414. Şen, Ziya, Kur’ân-ı Kerîm’in İnsana Sunduğu Haklar, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 18, 2014, S. 59, s. 400.
• --------------------------Şimşek, Sait, Günümüz Tefsir Problemleri, Konya, 2004.
• et-Taberî, Muhammed ibn Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r-risale, Kahire, 2000.
• Teber, Hatice, Hakikatin Anlaşılmasında akıl-kalp korelasyonu epistemolojik bir yaklaşım, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yozgat, 2013/4, 4, 4 s.80.
• Yücedoğru, Tevfik, İtikad Esasları Ve Özellikleri, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, 2006, C.XV, sayı. 1, s.180-181.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa, Sünenü’t-Tirmizî, Thk. ve Şerh Ahmed Muhammed Şakir, Kahire, Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1978.
• Toker, Metin, Türkiye’de Din ve Vicdan Hürriyeti, Toker Yayınları, İstanbul, 1993. Özgen, Bekir, Düşünce Özgürlüğü ve Laiklik, İstanbul, 1995.
• ------------------Ünalan, Şükrü, Sözlü Anlatım, Ankara, 2007.
• Vinacke, W. Edgar, “Thinking” International Encyclopedia of the Social Science, USA, 1968.
• Yakıt, İsmail, Türkiye’nin Avrupa Birliğine Girişinin Din Boyutu, (Diyanet İşleri Başkanlığı- 18 Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Ortak Sempozyum), Ankara, 2003.
• Yalar, Mehmet, “İslam Açısından Temel Hak ve Hürriyetler”, Uluslararası Avrupa Birliği Şûrâsı, Ankara, 2000, C.II, s.113.
• ----------------------------------Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, 1968.
• Yıldırım, Enbiya, Dünya Barışı ve Kutsala Saygı, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ, 2006, c.XI, s.19.
• ------------Yıldırım, Suat, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meâli, İzmir, 2013.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer, Tefsîrü’l-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl, Beyrut, h.1404.
• ez-Zuhaylî, Vehbe, Fert ve Topluma Kur’ân’ın Mesajı, Çev. Halil İbrahim Kutlay, İstanbul, 1995.