İMAM ŞÂFİÎ’NİN ŞÂİRLİĞİ VE ŞİİRLERİNİN BELÂGAT AÇISINDAN TAHLÎLİ

Yıl 2015, Sayı: 63, 139 - 166, 31.08.2015

Hasan Uçar

Öz

İmam Şâfiî iyi bir fıkıh âlimi olmakla birlikte aynı zamanda iyi bir de şairdir. Şiirlerinde
çok sağlam ve net ifadelerle meramını muhatabına aktarmış, verdiği mesajlarla her
kesime hitap edebilmiştir. Onun şiirlerinde belâgatın eşsiz örneklerine rastlamak mümkündür.
Kullandığı sanatlarda herhangi bir zorlama görülmez. Beyân, meânî ve bedî‘ uygulamaları
onun güçlü belâgat yeteneğini göstermektedir. Kelimelerinin dizimi ve anlam
derinliği ile okuyucusunu içine çeken bir yapıya sahip olan şiirleri ve yansıttığı “sanat
toplum içindir” anlayışı onun hem sözel hem anlamsal bütünlüğe verdiği önemin göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Şâir İmam Şâfiî, Şiir, Belâgat, Sanatlar.

Kaynakça

• Akkâvî, İn’âm Fevvâl, el-Mu’cemu’l-Mufassal fî Ulûmi’l-Belâga, Beyrut, 1992. Alevan, Numan Şaban, Kırâetun Belâgeyyetun fî Dîvâni’l-İmâm eş-Şâfiî, Mecelletu’l- Câmiati’l-İslâmiyye, 2011, XIX, Sayı, 2. el-‘Alevî, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim, Kitâbu’t-Tırâz el-Mutedamminu li Esrâri’l- Belâgati ve ‘Ulûmi Hakaikı’l-İ‘câz, (Thk. Muhammed Abdusselam Şahin), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• el-Askalânî, İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, Haydarabad-1326. el-‘Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdillah b. Sehl, Kîtâbu’s-Sınâ‘ateyn, Beyrut, el- Mektebetu’l-‘Asriyye, 2006.
• ‘Atîk, Abdulazîz, ‘İlmu’l-Me‘ânî, Beyrut, Daru’n-Nehzati’l-‘Arabiyye, 1985. el-Bagdâdî, Ebu’l-Ferac Kudâme b. Ca‘fer, Nakdu’ş-Şi‘r, Kostantiniyye, Matbaatu’l- Cevâib, 1302.
• Behcetî, Mucâhid Mustafa, Dîvanu’ş-Şâfiî, Dâru’l-Kalem, Şam, 1999. Besyûnî, Abdulfettah Besyûnî, ‘İmu’l-Bedî‘, Kahire, 1987.
• el-Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn, Menâkıbu’ş-Şâfiî, (Thk. Ahmed Sakar), Mısır, Dâru’t-Turâs, 1970.
• Bolelli, Nusreddin, Belâgat (Beyân-Me‘ânî-Bedî‘ İlimleri) Arap Edebiyatı, İstanbul, İfav Yay., 2006.
• Cevdet Paşa, Ahmed, Belâgat-ı ‘Osmâniyye, Hzr. Turgut Karabey, Mehmet Atalay, Ankara, Akçağ yay., 2000.
• el-Curcânî, Abdu’l-Kâhir, Esrâru’l-Belâga fî ‘İlmi’l-Beyân, (Thk. Muhammed el-İskenderânî, M. Mes‘ûd) Beyrût, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2005.
• Dayf, Şevkî, el-Belâgatu Tetavvurun ve Târîhun, Kahire, Dâru’l-Me‘ârif, 1995.
• Durmuş, İsmail ,“İftinân”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXI.
• Durmuş, İsmail, “İltifat”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXII.
• Durmuş, İsmail, “İrsâd”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXII.
• Durmuş, İsmail, “İstidrâk”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXIII.
• Durmuş, İsmail, “İstitrat”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXIII.
• Durmuş, İsmail ,“Meânî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXVIII.
• Durmuş, İsmail, “Reddü’l-acüz ale’s-sadr”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XL.
• Durmuş, İsmail, “Taksim”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXIX.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyûb b. Musa el-Huseynî, Kitâbu’l-Kulliyyât, (Thk.‘Adnân Dervîş, Muhammed el-Mısri) Beyrut, Muessetu’r-Risale, 1993.
• Ebu’l-Fidâ, İmâduddîn İsmail b. Ali b. Mahmud, el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, Kahire, el-Matbaatu’l-Huseyniyye, trs.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshak el-İsfahânî,Hilyetu’l-Evliyâ ve Tabakatu’l-Asfiya, Beyrut-1967.
• Fazl Hasan Abbas, el-Belâga Funûnuhâ ve Efnânuhâ, ‘İlmu’l-Beyân ve’l-Bedî‘, Amman, Dâru’l-Furkân, 2007.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Beyân”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, VI.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Bedî‘”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, V.
• el-Halebî, Necmuddîn Ahmed b. İsmail, Cevheru’l-Kenz, (Thk. Muhammed Zeglûl Selâm), İskenderiye, Munşeetu’l-Me‘ârif, trs.
• el-Hamevî,Yakut, Mu‘cemu’l-Udebâ, (Thk. İhsan Abbas), Beyrut, Dar’ul-Garbi’l-İslâmî, 1993.
• el-Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru’l-Belâga fi’l-Me‘ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî‘, Beyrut, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, trs.
• el-Hıllî, Safiyyuddîn Abdulaziz b. Serâyâ b. Ali es-Sinbisî, Şerhu’l-Kâfiyeti’l-Bedî‘ıyye fî ‘Ulûmi’l-Belâgati ve Mehâsini’l-Bedî‘, (thk. Nesîb Neşâvî), Beyrut, Dâru Sâdır, 1992.
• el-Hulâyile Muhammed Halil, el-Mustalahu’l-Belâgî, Ürdün, ‘Âlemu’l-Kutubi’l-Hadîs, 2006.
• İbn Ebi’l-İsba‘ el-Mısrî, Tahrîru’t-Tahbîr,(thk. Hıfnî Muhammed Şeref) Kahire, Dâru’t- Te‘âvun, 1995.
• , Bedî‘u’l- Kur’ân,(Thk. Hıfnî Muhammed Şeref) Ficâle, Mektebetu Nehdati Mısr, 1957.
• İbn Hıcce, Takıyyuddîn Ebû Bekr Muhammed b. ‘Ali el-Hamevî, Hızânetu’l-Edeb ve Ğâyetu’l-Erab, (Thk. Muhammed Nâci b. Ömer), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2008.
• İbn Kâdî Şuhbe, Ebu’s-Sıdk, Takıyyuddîn Ebu Bekr b. Ahmed, Tabakâtu’n-Nuhât ve’l- Lugaviyyîn,(Thk. Muhsin Gıyâz), Irak, 1974.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Mısır, 1358.
• İbn Munkiz, Usâma b. Murşid b. Ali, el-Bedî‘ fi’l-Bedi’ fî Nakdi’ş-Şi‘r,(thk. Ali Mihenna), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1987.
• İbnu’n-Nâzım, Ebû ‘Abdillah Bedruddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdillah b. Mâlik, el-Misbâh fî’l-Me‘ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî‘(thk. Husnî ‘Abdu’l-Celîl Yusuf) Kahire, Mektebetu’l-Âdâb, 1989.
• İbnu’r-Reşîk, Ebû Ali el-Hasan el-Kayravânî el Ezdî, el-‘Umde fî Mehâsini’ş-Şi‘r ve Âdâbihî ve Nakdih,(Thk. Muhammed ‘Abdu’l-Mun‘ım Hafâcî) Beyrut, 1980.
• el-Kazvînî, Celâleddîn Muhammed b. ‘Abdirrahmân, el-Îzâh fî ‘Ulûmi’l-Belâga, (Nşr. Muhammed ‘Abdu’l-Mun‘ım Hafâcî) Beyrut, Daru’l-Cîl, tsz.
• Kudâme b. Ca‘fer, Ebu’l-Ferac el-Bagdâdî, Nakdu’ş-Şi‘r,(Thk. Muhammed ‘Abdu’l- Mun‘ım Hafâcî) Kahire, el-Mektebetu’l-Ezheriyyetu li’t-Turâs, 2006.
• Matlûb, Ahmed, Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Belâğıyyeti ve Tetavvuruha, Beyrut, Mektebutu Lubnân, 1996.
• el-Merâgî, Ahmet Mustafa, ‘Ulûmu’l-Belâga e’l-Beyân ve’l-Me‘ânî ve’l-Bedi’, Kahire, Dâru’l-Âfâkı’l-‘Arabiyye, 2000. el-Medenî, Ali Sadruddîn Ma‘sûm Envâru’r-Rabî‘ fî Envâ‘i’l-Bedî‘, (Thk. Şakir Hâdî Şukr) Necef, Matba‘atu’n-Nu‘mân, 1969.
• el-Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke, el-Belâgatu’l-‘Arabiyyetu Ususuhâ ve ‘Ulûmuhâ ve Funûnuhâ, Şam, Dâru’l-Kalem, Beyrut, ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1996.
• el-Mıstâvî, Abdurrahman, Dîvânu’l-İmâmi’ş-Şâfiî, Beyrut, Dâru’l-Meârif, 2005.
• Nahle, Mahmud Ahmed, İlmu’l-Me‘ânî, Beyrut, Dâru’l-‘Ulumi’l-‘Arabiyye, 1990.
• en-Nemrî, İbn Abdilber,el-İntikâ fî Fedâili’s-Selâse, Mısır, Mektebetu Kuds, 1350.
• en-Nuveyrî, Şehâbuddîn Ahmed b. Abdilvehhâb, Nihâyetu’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb, Kahire, Dâru’l-Kutubi’l-Mısrıyye, 1929.
• Öznurhan, Hâlim, “Tasrî‘”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XL.
• er-Râzî, Ebû ‘Abdillâh Fahruddîn b. Dıyâuddîn Ömer b. el-Huseyn Muhammed Fahruddîn, Nihâyetu’1-Îcâz fî Dirâyeti’l-İ‘câz, (Thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu) Beyrut, Dâru’l-Fikr, 2004.
• es-Safedî, Salahaddin, el-Vafi bi’l-Vefeyât, Şam, 1953.
• es-Sekkâkî, Ebû Yakub Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali, Miftâhu’l-‘Ulûm, (Nşr. Naîm Zerzûr), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-Hilmiyye, 1987.
• eş-Şirbâsı, Ahmed Bişr el-Mureysî, el-Eimmetu’l-Erbea, Beyrut, Dâru’l-Cîl, tsz. es-Subkî, Behâuddîn Ebû Hâmid Ahmed b. Ali b. Abdi’l-Kâfî ‘Arusu’l-Efrâh fî Şerhi Telhîşı’l-Miftâh, (Thk. Halil İbrahim Halil) Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• es-Suyûtî, Ebu’l-Fadl ‘Abdurrahmân b. el-Kemâl Ebû Bekr Celâleddîn, el-İtkân fî ‘ulûmi’l- Kur’ân, Suudî Arabistan, (Thk. Merkezu’d-Dırâsâti’l-Kur’niyye, 1426.
• Şerhu ‘Ukûdi’l-Cumân fi’l-Me‘ânî ve’l-Beyân,(Thk. İbrahim Muhammed el- Hamdânî, Emin Lokman el-Habbâr), Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Tabane, Bedevî Ahmed, Mu‘cemu’l-Belâgati’l-‘Arabiyye, Cidde, Dâru’l-Menâre, Riyad, Dâru’r-Rifâ‘î, 1988.
• et-Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. ‘Ömer, Şerhu’l-Muhtasar ‘alâ Telhîsı’l-Miftâh li’l- Hatîb el-Kazvînî fi’l-Me‘ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedi‘, Mektebetu’s-Sahâbe, Gaziantep trs.
• Kitâbu’l-Mutavvel (Şerhu’t-Telhîs), İstanbul, Matba‘a-ı Âmire, 1309.
• et-Tahânevî, Muhammed b. Ali b. Ali, Keşşâfu İstilâhâti’l-Funûn, (Thk. Ahmed Hasan Besec), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1999.
• Tevfîk el-Fîl, Dırâse fî İlmi’l-Me‘ânî, Kahire, Mektebetu’l-Âdâb, 1991.
• et-Tîbî, Şerafuddîn Huseyn b. Muhammed, Kitâbu’t-Tibyân fî ‘ilmil-Me‘ânî ve’l-Bedî‘ ve’l-Beyân, (Thk. Hâdî ‘Atıyye Matar el-Hilâlî) Beyrut, ‘Âlemu’l-Kutub, 1987.
• Za‘bî, Muhammed, Dîvanu’ş-Şâfi‘î, Beyrut, Dâru’l-Cîl, trs. ez-Zehebî, Ebû Abdillah Şemsuddîn,Tezkiratu’l-Huffâz, Haydarabad-1955.