ŞART NAZARİYESİ AÇISINDAN İSLAM AİLE HUKUKUNDA EVLENME VE BOŞANMA

Yıl 2015, Sayı: 64, 335 - 368, 30.10.2015

Zeki Koçak

Öz

Aile Hukukunun en temel iki konusu evlenme ve boşanmadır. Bunlar belirli şartlar dâhilinde
ve mutlak sözlerle hemen gerçekleşir. Eğer evlenme akdinin kuruluşu, müstakbelde
gerçekleşecek bir olaya (ta’lîki şart) bağlanırsa geçersiz olur, fakat uygun takyîdi bir
şarta bağlanırsa geçerli olur. Çünkü evlenme temlikat (mülk edindirme, devir) nev’inden
bir akittir. Boşanma ise iskatat (hak düşürme) nev’inden olduğundan her iki şartla da
gerçekleşir. Fıkıhta insanın akitlerinde ve tasarruflarında ileri sürdüğü ca’lî şartların,
Şâri’nin vaz’ ettiği şer’î şartlara aykırı olmaması asli bir kuraldır. Çalışmamızda evlenme
ve boşanmada ileri sürülen şartların çeşitleri ve hukuki sonuçları eski ve yeni meselelerle
birlikte ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Hukuk, Şart, Evlenme, Boşanma.

Kaynakça

• Abay, Aydın, Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul, 1983.
• Abdulhamid, M. Muhyiddin, Ahvalu’ş-Şahsiyye, Beyrut, 1984.
• Acar, H. İbrahim, İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Erzurum, 2000.
• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri, C. I, İstanbul, 1990.
• Alihaydar Efendi (Küçük-Arsebuk), Dürerü’l-Hükkam Şerhu mecelleti’l-Ahkâm, İstanbul, 1330.
• Ali Cuma, Muhammed, el-Hükmüş’Şer’ İnde’l-Usuliyyin, Kahire, 2006.
• Aydın, M. Akif, İslam-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, 1985.
• Bâcî, Ebu’l-Velîd, Şerhu Muvatta Malik, Beyrut, 1999.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuku İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, 1976.
• Boynukalın, Mehmet, Fıkıh Usûlünde Şart Kavramı, MÜİFD, 2009, S. 36/1, s. 7-46. , “Şart” DİA, C. XXXVIII, s. 364-365.
• Buharî, Ebu Abdullah M. b. İsmail, Sahihu’l-Buhari, Beyrut, 2012.
• Cantürk, Gürol, “Evlilik ve Boşanma ile İlgili Adli Psikiyatri Uygulamaları”,Türkiye Klinikleri J Foren Med, 2006, S. 3, s. 58-64.
• Cassas, Ebu Bekir Ahmed, Muhtasaru İhtilafi’l-Ulema, thk. Abdullah Nezir, Beyrut, 1996.
• ---------------------------- Ahkâmu’l-Kuran, Beyrut, 1993.
• Dalgın, Nihat, “Müzakere”, Hacı Mehmet Günay “Gizli Evlilik, Misyâr Nikâhı ve Tescil Edilmeyen Nikâhlar”, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı V, Afyonkarahisar, 2012, s. 526-529.
• Debûsî, Ebu Zeyd, Takvîmü’l-Edille, thk, Halil el-Meys, Beyrut, 2001. Dihlevî, Mahmud b. Muhammed, İfadetü’l-Envar fi İdaeti Usuli’l-Menar, thk. : Halid Muhammed, Riyad, 2005.
• ------------------------------Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Aile İlmihali, İstanbul, 1995.
• ---------------Dönmez, İbrahim Kafi, “Müt’a” DİA, C. XXXII, s.174-180.
• Düsûkî, Muhammed, el-Ahvalu’ş-Şahsiyye fi’l-Mezhebi’ş-Şafiiyyî, Kahire, 2011.
• Düzdağ, Ertuğrul, Şeyhülislam Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul, 1983.
• Ebu Davud, Süleyman es-Sicistanî, Sünenü Ebi Davud, Beyrut, 2013.
• ------------------Ebu Zehra, Muhammed, Ahvalu’ş-Şahsiyye, Kahire, 1957.
• Edip Salih, Muhammed, Masadirü’t-Teşrii’l-İslami ve Menahicü’l-İstinbat, Riyad, 2002. Ensarî, Kâdî Zekeriyya, Şerhü İsagoci, thk. İbrahim ez-Zahidi, Kerkük, 2012.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk TerimleriSözlüğü, İstanbul, 1998.
• Ezherî, Mustafa Mahmud, Şerhu kavaidi’l-Hadımî, Riyad, 2013.
• -------------------Gazâlî, Ebu Hamid, Şifau’l-Ğalil, Beyrut, 1999.
• , el-Mustasfa Min İlmi’l-Usûl (Fevatihu’r-Rahamut ile birlikte) Beyrut, trs.
• Gamravî, Muhammed Zühri, es-Siracü’l-Vehhac ala Metni’l-Minhac, Beyrut, 2012.
• Günay, Hacı Mehmet, “Gizli Evlilik, Misyâr Nikâhı ve Tescil Edilmeyen Nikâhlar”, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı V, Afyonkarahisar, 2012, s.505-521.
• Hallaf, Abdulvehhab, İlmü Usulü’l-Fıkıh, İstanbul, 1984.
• ---------------------Ahkâmü’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, Kuveyt, 1990.
• ---------------------------------Heyet, Türk Hukuk Lügatı, Ankara, 1998.
• Hıllî, Allame, Muhtelefü’ş-Şia fi Ahkami’ş-Şeria, Tahran, 1954.
• Husarî, Ahmed, Nazariyetü’l-Hüküm ve Masadirü’t-Teşr’ fi Usuli’l-Fıkhi’l-İslamî, Beyrut, 1986.
• İbn Abidîn, Muhammed Emin, Haşiyetü Reddi’l-Muhtar, Daru’l Fikr, 1979.
• İbn Farıs, Ebu’l-Hüseyn Ahmed, Mekayisu’l-Luğa, thk, Enes Muhammed eş-Şamî, Kahire, 2008.
• İbnü’l-Emin, Mahmut Esad, Fıkıh Usûlü, İstanbul, 2002.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali el-Endelüsî, el-Muhalla bi’l-Asar, Beyrut, trs.
• İbn Hümam, Kemalüddin, Fethu’l-Kadir, Beyrut, trs.
• İbn Kayyım, el- Cevziyye, İ’lamu’l-Muvakkıin an Rabbi’l-Âlemin, Beyrut, 1993. İbn Kudâme, Allame, el-Muğnî, Kahire, 1996.
• İbn Melek, İzzüddîn Abdullatif, Şerhu’l-Menar Fi Usuli’l-Fıkıh, İstanbul, 1965.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid el-Hafîd, Bidayetü’l-Müçtehid ve Nihayetü’l-Muktesid, İstanbul, 1985.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ahmed, Mecmuatu’l-Fetava, thk. Amir el-Cezzar-Enver el- Baz, Riyad, 1998.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul, 1991.
• Kasânî, Alauddin Ebi Bekr b. Mes’ud, Bedaiu’s-Sanâi’ fi Tertibi’ş-Şerâi’, Beyrut, 1974. Kaşıkçı, Osman, “Şart”, DİA, C. XXXVIII, s. 365-367.
• Kazvînî, Ömer b. Ali el-Katib, Şerhü Risaleti’ş-Şemsiye, haşiye Seyyid Şerif Cürcanî, Daru İhyail kütübü’l-Arabî, trs.
• Kılıçer, M. Esad, “Kemalpaşazade’nin Aile Hukuku İle İlgili Bazı Fetvaları”, AÜİFD, C. XIX, S.1, 1971, s. 83-95.
• Koca, Ferhat, “Müzakere” Hacı Mehmet Günay “Gizli Evlilik, Misyâr Nikâhı ve Tescil Edilmeyen Nikâhlar”, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı V, Afyonkarahisar, 2012, s.530-551.
• ---------------------Köse, Saffet, “Misyâr Nikâhı”, İHAD, Konya, 2009, S. 13, s. 13-33.
• Mansurizâde, Said, “Cevazı Şer’i Ahkâmdan Olmadığına Dair”, İslam Mecmuası, C. X, s. 295-303. Sad. Bardakoğlu, Ali, EÜSBED(1), 1987, s. 81-89.
• Mehmed Zihni, Nimet-i İslam (Münakehat ve Müfarekat), İstanbul, 1324.
• Merginanî, Şeyhülislam Burhanüddin, el-Hidaye Şerhu Bidayeti’l-Mübtedi, Beyrut, 1990.
• Meydanî, Hasan Habenneke, Davabidü’l-Ma’rife, Dımeşk, 2014.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Feramuz, Mir’atü’l-Usûl, İstanbul, 1966. Musahhah Fetvalar DİB, DİYK 2012.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccac, Sahihu Müslim, Beyrut, 2012.
• Okur, Kaşif Hamdi, “İslam Hukuku Alanında Yenileşme Manifestolarından Bir Kesit: Hakikat-i İslam ve Usul-i İçtihad” İHAD, 2004, S. 3, s.35-54.
• Pala, Ali İhsan, İslam Hukukunda İhtiyat İlkesi, Ankara, 2009, s. 187-190.
• Pezdevî, Fahru’l-İslam, Usûlü’l-Pezdevî (Kenzü’l-Vüsûl ila Marifeti’l-Usûl) thrc. Kasım b. Kutlu Boğa, thk. Said Bektaş, Beyrut, 2014.
• Ragib el-İsfehanî, Ebu’l-Kasım, el-Müfredat fi Garibi’l-Kur’an, thk. M, Seyyid Ceylanî, Beyrut, trs.
• Sadreddin Efendi, “Hukuku Aile ve Usulü Muhakemat-i Şer’iyye Kararnameleri Hakkında” Sebilürreşad, İstanbul 1334, C. XV, S. 382, s. 321-323.
• Sava Paşa, İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüt, Çev. Baha Arıkan, İstanbul, trs. Semara, Muhammed, Ahkamu ve Asaru’z-Zevciyye Şerhun Mukarinün Li Kanuni’l- Ahvali’ş-Şahsiyye, Umman, 2002.
• Senhurî, Abdurrezzak Ahmed, Mesadiru’l-Hak fi’l-Fıkhi’l-İslamî, Beyrut, 1998.
• --------------------------------Sirmen, Lale, Türk Özel Hukukunda Şart, Ankara, 1992.
• Şâtıbî, Ebu İshak İbrahim, el-Muvafakat fi Usûli’l-Ahkâm, Daru’l-Fikr, trs. Şâfiî, Muhammed b. İdris, el-Ümm, Beyrut, 1993.
• Şelebî, Muhammed Mustafa, Ahkamu’l-Usrati fi’l-İslam Dıraseten Mukareneten beyne fıkhi’l- Mezahibi’s-Sünniyye ve’l-Mezhabi’l-Caferiyye ve’l-Kanun, Beyrut, 1977.
• ---------------------Şeltût, Mahmud, el-Fetâvâ, Beyrut, 1991.
• --------------------------Şeltût, Mahmud - Says, Ali, Mukarenetü’l-Mezahib, Kahire, trs.
• Şevkanî, Muhammed b. Ali, Neylü’l-Evtar Şerhu Müntaka’l-Ahbar, Beyrut, 1998.
• ---------------------Şirbinî, Muhammd b. el-Hatîb, Muni’l-Muhtac, Beyrut, 1998.
• ----------------Taftazanî, Sâduddin, et- Telvih ale’t-Tavzîh, İstanbul, 1310.
• ------------------------Tirmizî, Ebu İsa Muhammed, el-Camiu’s-Sahih, Beyrut, 2012.
• Yezdî, Allame Abdullah, Şerhu Tehzîb maa’l- Haşiye Tuhfe Şahcihanî, Karachi, 2011.
• -----------------------------------Zerka, Ahmed, Şerhu’l-Kavaidi’l-Fıkhiyye, Dımeşk, 1996.
• -----------------Zerka, Mustafa, Akdü’l-Bey’, Dımeşk, 1999.
• ------------------------Fetâvâ, Dımaşk, 2004.