MUSTAFA SABRİ EFENDİ’NİN “ASR-I HÂZIRA MUVÂFIK TÜRKÇE TEFSİR” YAZILMASI FİKRİNE KARŞI GÖRÜŞLERİ

Yıl 2015, Sayı: 62, 229 - 250, 30.04.2015

İlhami Günay

Öz

Tefsirler, yaşadığı çağın insanlarına Kur’ân-ı Kerîm’in manasını kavratmak ve onların problemlerine çözüm aramak maksadıyla yazılmaktadır. 19. ve 20. Asırda İslam âlemindeki siyasi, sosyal ve iktisadi gerilemeye bağlı olarak yaşanan buhranların, Kur’an’ın anlaşılması ve ilkelerinin yaşanmasıyla aşılabileceği genel kabul halini almıştır. Makalemiz, bu fikre dayalı olarak yeni mükemmel bir Türkçe tefsir yazma arayışına, Mustafa Sabri Efendi’nin çekincelerini göstermeyi hedeflemektedir. Bu çalışmamızda, yaklaşık bir asır önce yaşayan âlimlerin tefsire bakış açısını bir örnek üzerinden yansıtmayı ve yapılacak yeni tefsir çalışmalarının niteliği konusuna katkı sağlamayı ummaktayız. Bilhassa yaşadığı dönemin uleması arasında etkin bir konuma sahip bulunan Mustafa Sabri’nin değerlendirmeleri, çağındaki ulemanın fikirlerini yansıtması ve yeni yapılacak tefsirlerin vasıflarını bildirmesi bakımından oldukça önemli görünmektedir. Sabri Efendi bu bağlamda; Kur’ân’ın i’câzı, ilmi tefsir, müfessirin liyâkati, tefsirin hedef kitlesi, İslami kültürel mirasın ve Ehl-i sünnet itikadının korunması konularında görüş bildirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Sabri, Mükemmel, Tefsir, Türkçe, Yeni

Kaynakça

• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara Ünv. Eğt. Bil. Fakl. Yay. II. Baskı, Ankara 1985.
• Arpa, Recep, “Tibyân Tefsiri”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2012, C. XXXXI.
• Aydüz, Davut, “Mehmed Akif’in Tefsirciliği”, Diyanet İlmi Dergi, C. XXXXVII, S. 4.
• Birışık, Abdülhamit, “Osmanlı Döneminde Türkçe Tefsirler, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri”, Tebliğler ve Müzakereler, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İstanbul 2012.
• el-Hüseynî, Süleyman Tevfik; “Fâtih Dersiâmlarında Mustafa Sabri Efendi Hazretlerine” Millet, S. 40, 31 Ağustos 1324, (13 Eylül 1908).
• el-Kavsî, Müfrih b. Süleyman, eş-Şeyh Mustafa Sabri ve Mevkıfühû mine’l-Fikri’l-Vâfid, Merkezu’l-Melik Faysal li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, Riyad 1997. er-Rûmî, Fehd Süleyman, Menhecü’l-medraseti’l-akliyyeti’l-hadîse fi’t-tefsîr, Riyâd 1403/1983.
• es-Sicistânî, Süleyman b. Eş’as, Sahîhu Sünen-i Ebî Dâvûd, naşir, Muhammed Nâsuriddîn el-Elbânî, Mektebetü’l-meârifi li’n-neşri ve’t-tevzî’, Riyâd 1998/1419.
• es-Suyûtî, Celaleddin, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, thk., Mustafa Şeyh Mustafa, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2008/1429.
• et-Tirmizî, Muhammed b. İsa, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ebû Ubeyde Meşhûr, Mektebetü’lmeârifi li’n-neşri ve’t-tevzî’, Riyâd, Trhz.
• ez-Zerkeşî, Burhaneddin, el-Burhân fi ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Dâru’t-türâs, Kahire 1404/1984.
• Güngör, Mevlüt, “Kur’ân Tercümesine “Kur’ân” Denilebilir mi?” Dini Araştırmalar, C. VIII, 2005, S. 22.
• Halim, Sâbit, “Kur’ân-ı Kerim ve Selefimiz”, İslam Mecmuası, C. IV, S. 47, 1334. Hanbel, Ahmed b., Müsned, y.y., trs.
• Îde, Muhammed Abdulhâfız, Difâu’ş-Şeyh Mustafa Sabri ani’l-fikr, Doktora Tezi, Câmiatü Ezher, 1989.
• İpşirli, Mehmet, “Bâb-ı Meşîhat”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1991, C. IV. Kara, Mehmet, “Doğu ve Batı Türkçesinde Kur’ân Tercüme ve Tefsirleri”, Diyanet İlmi Dergi, C. XXIX, S. 3.
• Keskioğlu, Osman, “Kur’an Tercemesi Hakkında İki Fakihin Yazdıkları”, Ankara İlahiyat Fakültesi Dergisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1961.
• Kutluer, İlhan, “Batılılaşma”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1992, C. 5. Mertoğlu, Suvat, Osmanlı’da II. Meşrutiyet Sonrası Modern Tefsir Anlayışı (SM/SR Dergisi Örneği), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2001.
• Midhat, Ahmed, “Bend-i Mahsus”, Tercüman-ı Hakikat, 23, 29 Ağustos 1324.
• Nam, Mehmet, “Son Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi’ye göre Din-Devlet-Hilafet İlişkisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. IV, S. 16, 2011.
• Nazar, Halk, “Kur’ân-ı Kerim Tercemesi” İslam Dünyası, S. XIII, 1331.
• Okay, M. Orhan, “Ahmed Midhat Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1989, C. II.
• Öğmüş, Harun, Muhâdarâtün fî Ulûmi’l-Kur’âni ve Tarihi’t-Tefsîr, İFAV Yayınları, İstanbul 2014.
• Öztürk, Mustafa, “Tefsir Tarihinde Ehl-i Kur’ân Ekolü”, Çukurova Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. III, S. 1, Ocak-Haziran 2003.
• ---------, “Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Bakış”, Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları I, İlim Yayma Vakfı, İstanbul 2011.
• Rabdâvî, Mahmud, “Tarih Boyunca Kur’ân Tercümelerinin Amaçları ve Çeşitleri”, çev., Zafer Kızıklı, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. VIII, S. 3, 2008.
• Sabri, Mustafa, Kur’ân Tercümesi Meselesi, çev., Süleyman Çelik, Bedir Yayınevi, İstanbul 1993.
• ---------, “Kur’an-ı Kerim İçin Türkçe Bir Tefsir Yazmak Meselesi”, Millet, S. 29, 20 Ağustos 1324, (2 Eylül 1908).
• ---------, “Türkçe Tefsir Yazmak Meselesi –İbradı’lı Şükrü Efendi Biraderimize–”, Millet, S. 34, 25 Ağustos 1324, (7 Eylül 1908).
• ---------, “Türkçe Mükemmel Bir Tefsir Yazmak Meselesi –Ahmed Midhat Efendi’nin Makalesine Ait–”, Millet, S. 36, 27 Ağustos 1324, (9 Eylül 1908).
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Mustafa Sabri Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2006, C. XXXI.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, Trs.
• Yıldırım, Suat, Peygamberimizin Kur’ân’ı Tefsîri, Yeni Akademi Yayınları, İzmir 2007.