ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN CİNSİYETİNİN ORGAN NAKLİ VE BAĞIŞI HAKKINDA GÖRÜŞLERİNE ETKİSİ

Yıl 2015, Sayı: 62, 307 - 320, 30.04.2015

Ercan Kaya Fatih Sezek Zehra Akman Bağdat Erbil Büşra Aslan Rüya Özgen Özge Keleş

Öz

Çalışmamız, cinsiyet farklılığının üniversite öğrencilerinin organ bağışına gösterdikleri
ilgi ve tutumları, bunları etkileyen demografik, sosyal, dini etkiler, toplumun organ naklini
kabul durumunu ve organ bağışını sınırlayan faktörler üzerine etkilerini açığa çıkarmayı
amaçlamaktadır. 2012-2013 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde yapılan bu çalışmada,
Atatürk Üniversitesinde eğitim-öğretim gören 1509 öğrenciye anket uygulanmıştır. Anket
soruları likert tipi olup; kişisel bilgi, organ nakline karşı tutum, organ nakline karşı genel
düşünceler ve organ bağışı ile ilgili bir durumla karşılaşılacak olunursa nasıl davranacaklarına
yönelik soru ve alt testlerden oluşmaktadır. Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş
ortalaması 18-25 olup, bunların 539’u (%35,7) erkek, 970’i (%64,3) kızdır. Organlarını
bağışlayanların 12’si erkek, 11’i kız olmak üzere toplam 23 kişidir (%1,5). 20’si erkek, 29’u
kız olmak üzere toplam 49 (%3,2) kişinin ailesinde organ nakli yapılmıştır. Organ bağışına
ihtiyacı olan öğrencilerin 5’i erkek, 8’i kız olmak üzere toplam 13 (%0,9) kişidir. Kız öğrencilerin
organ bağışına karşı daha olumlu bir tutuma sahip olduğunu, ölen kişinin organ
bağış kartının veya vasiyetinin olması durumunda organ bağışına daha olumlu baktıklarını,
ancak doktorlara güvende daha şüpheci olduklarını söyleyebiliriz. Erkekler de ise yakın bir
arkadaşına organ bağışında bulunma ve organ mafyasının organ bağışına aracılık etmesi
ve organ bağışının dinen sakıncalı olduğu şeklindeki ifadelere daha yüksek oranda katılarak
olumsuz görüş bildirmişlerdir. Yapılan analiz sonucunda cinsiyetler açısından bu görüş
farklılıkları arasında istatistiksel olarak fark bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Organ Bağışı, Cinsiyetin Etkisi, Üniversite Öğrencileri, Tutumlar.

Kaynakça

• Özer F. G., Karamanoğlu A.Y., Beydağ, K. D., Fidancıoğlu H., Akıncı E., Şanlı İ., Tembelo H., Bozkurt L., Urak S. (2008). Sağlık Yüksekokulunda Öğrenim Gören Bir Grup Öğrencinin Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7 (1) :39-46.
• Akçiçek F., Atabay G., Başçı A., Evert J., Dorhout M. (1994). Organ nakli ve tıbbi ahlak. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 3, s.: 33-35.
• Akış M., Katırcı E., Uludağ H.Y. ve ark. (2008). S.D.Ü. personelinin organ-doku bağışı ve nakli hakkındaki bilgi ve tutumları, S.D.Ü. Tıp Fak. Dergisi. 15(4), s.: 28- 33.
• Aksoy, Ş. (2003). Kadavradan organ bağışını artırmaya yönelik bir öneri. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi, 11, s.:189-194.
• Al-Faqih, S.R. (1991). The influence of Islamic views on public attitudes towards kidney transplant donation in a Saudi Arabian community. Public Health,105(2), s.: 161-5.
• Arda, B. (1994). Tıp mevzuatı açısından ülkemizde organ aktarımı. Türkiye Organ Nakli Derneği II. Bilimsel Transplantasyon Kongresi, Ankara, s. 257-261.
• Bölükbaşı, N., Eyüpoğlu, A., Kurt, P. (2004). organ bağışı hakkında üniversite öğrencilerinin düşünceleri. O.M.U. Tıp Dergisi 21(2):, s. 73 -–77.
• Burra P, De Bona M, Canova D et al. (2005). Changing attitude to organ donation and transplantation in university student during the years of medical school in Italy. Transplantation Proceedings. 37 (2), s. :547-550.
• Collins TJ (2005). Organ and tissue donation: a survey of nurses’ knowledge and educational needs in an adult ITU. Intensive and Critical Care Nursing Nursing. 21(4), s.:226-233.
• Çelebi, F., Balık, A. A., Yılmaz, I., Polat, K.Y. (2002). Doğu Anadolu Bölgesi İnsanı Organ Bağışına Nasıl Bakıyor?, Türkiye Klinikleri J Med Ethics-Hukuku-Tarihi, 10, s.: 34-38.
• Daar, A.S. ve ark. (1990). Ethics and commerce in live donor renal transplantation: classification of the iIssues. Transplantation Proceedings, 22 (3):, s. 922-924.
• Demirhan, E.A. (1996). Organ aktarmaları. tıbbi deontoloji ve genel tıp tarihi. Bursa: , Güneş ve Nobel Yayınları, 09-117.
• Elçioğlu, Ö. (1996). Doku ve organ aktarımlarında onam konusu, Sendrom. 8(10):, s. 95-100.
• Erdoğan, O, Yücetin, L, Tuncer, M. ve ark. (2002). Attitudes and knowledge of Turkish physicians about organ donation and transplantation. Transplantation Proceedings. 34 (6), s.: 2007-2008.
• Gabel, H. ve ark. (1994). Cadaveric Organ Donation in Scandinavia. 1992. Transplant Proc. 26 (3):, s. 1715-6.
• Göz, F., ve Şalk Gürelli Ş. (2007). Yoğun bakım hemşirelerinin organ bağışı ile ilgili düşünceleri, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi; 2(: 5), s.: 77-88.
• Hai, T. ve ark. (1999) Willingness to donate organs and tissues in Vietnam. J. Transpl Coord. 9 (1):, s. 57-63.
• İSMMMO, (2012). İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) “organ nakli ve Ttürkiye gerçeği. “Tarih: 05.01.2012 S2. Sayı. ayı: 2012/02.
• Kılıç, S., Koçak, N., Türker, T., Gürpınar, H., Gülerik, D. (2010). Kız üniversite öğrencilerinin organ bağışı konusundaki tutumları ve bu tutumlarına etki eden faktörler. Gülhane Tıp Dergisi, 52:, s. 36-40.
• Kıraklı, C., Uçar, Z.Z., Anıl, A. B., Ozbek, İ. (2011). Yoğun Bakım’da beyin ölümü kesin tanı suresinin kısalmasının organ bağışı oranlarına etkisi. Yoğun Bakım Dergisi,. 1:, s. 8-11.
• Kim, J.R., Fisher, M.J., Elliott, D. (2006). Undergraduate Nursing students’ knowledge and attiudes towards organ donation in Korea: İmplications of Education. Nurse Education Today 26 (6), s. :465-474.
• Koçak, A., Aktaş, E.Ö., Şenol, E., Kaya, A., ve Bilgin, U. E. (2010). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin organ nakli ve bağışı hakkındaki bilgi düzeyi. Ege Tıp Dergisi, 49 (3), s.: 153-160.
• Kubat, F., 2014. Halkın organ bağışına ilişkin düşünceleri, İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. (yayınlanmamış). Naçar, M., Çetinkaya, F., Kanyılmaz, D., Tokgöz, B., Utaş, C., (2001). Hekim adaylarının organ nakline bakış açıları, Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi I Official Journal of the Turkish.Society of Nephrology,10 (2), s.: 123-128.
• Özdağ, N. (2001). Organ bağışı ve nakline toplumun bakışı, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(2):, s. 46-55.
• Özer F. G., Karamanoğlu A.Y., Beydağ, K. D., Fidancıoğlu H., Akıncı E., Şanlı İ., Tembelo H., Bozkurt L., Urak S. (2008). Sağlık Yüksekokulunda öğrenim gören bir grup öğrencinin organ nakli/bağışına yönelik görüşleri ve bilgi düzeylerine eğitimin etkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(1), s. 39 - 46.
• Özmen D., Çetinkaya A. C., Sarızeybek B., Zeybek A., C.B.Ü (2008). Manisa Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin organ bağışına ilişkin bilgi ve görüşleri, Türkiye Klinikleri J Med Sci, 28, s.: 311-318.
• Parlak, Ş. (2009). Organ bağışı ve organ naklinde ortaya çıkan sorunlar, TBB Dergisi, Sayı 83.
• Prottas, J. (1994). The public and the organ donation: The most useful gift: alturism and the public policy of organ transplants. San Fransisco A Twentieth Century Fund Book, Jossey- Bass Publishers, 49-77.
• Rowinski, W., ve ark. (1996). Factors limiting renal transplantation program in Poland. Ann Transplant. 1(1), s.:18-22.
• Steinberg, L., Brown, B.B., & Dornbusch, S.M. (1996). Beyond the classroom: Why school reform has failed and what parents need to do. New Yrok: Simon & Schuster. Terzioğlu, A. (1993). Organ transplantasyonu ve getirdiği etik sorunlar. Türkiye Klinikleri J. Med. Ethics, 1, s.: 35-52.
• URL-1. 2238 Sayılı organ ve doku alınması, aşılanması, saklanması ve nakli hakkındaki kanun RG. Tarihi:03.06.1979 R.G. Sayısı:16655.
• -----------------URL-2. www.sağlık.gov.tr, Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan, Türk Nefroloji Derneği Yayınları 1999.
• -----------------------URL-3. www. tsn.org.tr/ document/ registry 2010.
• URL-4. https://organ.saglik.gov.tr/web/Content.aspx?menu=(3)organ_ve_doku_dagitimi_ istatis tikleri 2014.
• URL-5. www.sağlık.gov.tr, Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan, Türk Nefroloji Derneği Yayınları 2010.
• Üstüner F., Uysal A., ve Kaya B., (2009). Giresun Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin ogan bağışı ve nakli hakkındaki bilgi, tutum ve düşünceleri, Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 8(1), s. 1-8.
• Woo, K.T. (1992). Social and cultural aspects of organ donotion in Aasia. Ann Acad Med Singapore, 21(3), s.: 421-427.
• Yaşar, M., Oğur, R., Uçar, M., Göçgeldi, E., Yaren, H., Tekbaş, Ö.F., Korkmaz, A. (2008). Bir Sağlık Meslek Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin organ bağışı konusundaki tutumları ve tutumlarına etki eden faktörler, Genel Tıp Dergisi, 18(1):, s.33- 37.
• Yeter, E., Demirtaş, S. (2010). Organ nakilleri ve organ bağışının önemi. http://kisi.deu. edu.tr/bulent.cavas/ders/bok3.pdf, 1-22.
• Yılmaz, Z. (1993). Hastanelerde organ ve doku bağışı hizmetleri, (No 57) Kayseri: .Erciyes Üniversitesi Yayınları., No: 57.
• Yücetin, L., Keçecioğlu, N., ve Ersoy, F. (2003). “Türkiye’de organ bağışı ve nakline bir bakış”., Diyaliz Transplantasyon ve Yanık Dergisi, 14(2), s.: 115-118.