MEVLÂNÂ’DA NÜBÜVVET VE VELÂYET

Yıl 2016, Sayı: 66, 1 - 20, 28.04.2016

Abdulnasır Süt

Öz

Mevlânâ, daha ziyade tasavvuf ve edebiyatta öne çıksa da felsefe ve kelam sahasında görüşleri araştırmaya konu edinmesi gereken önemli bir şahsiyettir. Mevlânâ’nın nübüvvet ile velâyet konusundaki görüşleri hem onun din anlayışına hem de tasavvuf konusundaki yaklaşımlarına ışık tutmaktadır. Mevlânâ’nın nübüvvet ve velâyet anlayışının kelamdaki genel nübüvvet/velâyet anlayışıyla ortak ve farklı yönlerini göstermek önemlidir. Bilginin temel kaynaklarından olan vahiy, İslam dininin temel dayanağını oluşturmaktadır. Buna karşın Sûfî literatürde vahyin yanında ilham da güvenilir bir bilgi kaynağı olarak kabul edilmektedir. Mevlânâ’nın düşüncesinde bir lütuf olarak ilahi vahyin peygamber aracılığıyla gönderilmesi mümkündür. Elçilerin doğruluklarının delili getirdiği haberlerin niteliği ve ellerinde gerçekleşen mucizelerdir. Veliler ise hak yolunun salikleri olarak keramet ve ilham yoluyla Allah’ın kelamını insanlara ulaştırmaktadır. Hakikate akıl ile değil nebi ve velilerin aşk yoluyla varılır. Vahiy ile ilham, nebi ile veli ve mucize ile keramet arasında kurulan ilişkilendirmeler, velâyetin nübüvvet kapsamında değerlendirilmesine imkân vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Nübüvvet, Velâyet, Mucize, İlham.

Kaynakça

• Ali el-Kari, “Şerhu’l-Emâlî”, Mecmu’u’l-mutun, Fazilet Neşriyat, İstanbul trs. Ay, Mahmut, “Sufi Teolojinin Peygamberlik Algısı”, AÜİFD, 2008, C. XLIX, S. 1, s. 17-48.
• Bilici, Mehmet Akif, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’de Nübüvvet, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006. Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali Hüseyin, et-Ta‘rîfât, Thk. Nasruddin Tunusî, 1. Baskı, Kahire 2007.
• Cüveynî, Kitabü’l-irşâd ila kevati’il-edilleti fi usuli’l-itikad, Thk. Muhammed Yusuf Musa ve Ali Abdulmunim Abdulhamid, Mektebetü’l-Hanci, Mısır 1369/1950.
• el-Bağdadî, Abdulkâhır, Usulu’d-din, Matbaatu’d-devle, İstanbul 1928.
• Elkaisy-Friemuth, Maha, God and Humans in Islamic Thought, Routledge, London& Newyork 2006.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Mesnevî ve Şerhi, I-VI, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,. Ankara 2000.
• Güler, İlhami, Allah’ın Ahlakiliği Sorunu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2002. Güllüce, Hüseyin, Kur’an Tefsiri Açısından Mesnevî, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999. İsfehânî, Ragıp, Müfredatü elfazi’l-Kur’an, Thk. Safvan Adnan Davudi, 4. Baskı, Daru’lkalem, Dımeşk 1430/2009.
• Izutsu, Toshihiko, God and Man in the Quran, Tokyo 2008.
• İbnu’l-Arabî, Muhyiddîn, Fusuli’l-Hikem Tercüme ve Şerhi I-IV, Terc/Şerh. Ahmet Avni Konuk, İFAV Yayınları, İstanbul 2010.
• İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, Beyrut 1955-1956.
• İskenderoğlu, Muammer, “Fahreddin Râzî’nin el-Metâlibu’l-Âliye’sinde Peygamberliğin İspatı”, Usûl, 2006, S. 6, s. 7-26.
• Kadı Abdulcebbar, “el-Muhtasar fi Usuli’d-Dîn”, Resâil fi’t-tevhîd ve’l-‘adl, Thk. Muhammed Ammare, Kahire 1983.
• _______, el-Muğnî fi ebvâbi’t-tevhîd ve’l-‘adl: en-Nazar ve’l-maarif, XII, ed. İbrahim Medkûr ve Tâhâ Hüseyin, Kâhire tsz, 1965.
• Karadaş, Cağfer, “Tasavvufta Peygamberlik Tasavvuru”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 1, 2010, s. 25-42.
• Kelâbâzî, Doğuş Devrinde Tasavvuf, Ta’arruf, Haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 1979.
• Kuşeyrî, Abdulkerim, Kuşeyrî Risalesi, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah yayınları, 3. Baskı, İstanbul 1999.
• Küçük, Hülya, Sultan Veled ve Maârif’i, Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya 2005. Mâtürîdî, Ebu Mansur, Kitabu’t-tevhid, Thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, İrşad ve Daru’s-sadr, İstanbul, Beyrut 2007.
• Mebruk, Ali, Teolojiden Tarih Felsefesine Nübüvvet, Çev. Muhammed Coşkun, Mana Yayınları, İstanbul 2014.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Mesnevî, I-III, Haz. Adnan Karaismailoğlu, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya 2008.
• Mevlânâ, Fihi Ma Fih, Terc. Ahmet Avni Konuk, İz Yayıncılık, İstanbul 1994. Nesefi, Ebu’l-Muin, Tabsıratu’l-edille fi usuli’d-din, II, Thk. Hüseyin Atay, Şaban Ali Düzgün, Ankara 2003.
• Sancar, Faruk, Nübüvvet ve Velâyet Merkezli Kelam-Tasavvuf Tartışmaları, Sarkaç Yayınları, Ankara 2011.
• Selvi, Dilaver, İslam’da Velâyet ve Keramet, Umran Yayınları, İstanbul 1990.
• Süt, Abdulnasır, “İlahi Teklifin Ahlâkî ve Kelâmî Arka Planı: Teklîf-i mâ lâ Yutâk Örneği”, Mukadddime Dergisi, 2015, 6(2), s. 283-308.
• Şulul, Kasım, “Mevlânâ’nın (672/1273) Mesnevî’sinde Hz. Peygamber Tasavvuru”, Harran Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 18, 2007, s. 93-100.
• Taftazânî, Saduddin Mesud b. Ömer, Şerhü’l-akâidi’n-Nesefiyye, Daru’l-Beyruti, 1. Baskı, 1428/2007.
• Tunagöz, Tuna, Mevlânâ’nın Bazı Kelâmî Konulardaki Görüşleri ve Bunların Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana 2005.
• Yavuz, Salih Sabri, İslam Düşüncesinde Nübüvvet, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “İlham”, DİA, İstanbul 2000, XXII.