İBN SÎNÂ VE DESCARTES’DA ZİHNİN KENDİNİ İDRAKİ OLARAK BEN İDRAKİ

Yıl 2016, Sayı: 66, 713 - 728, 28.04.2016

Zübeyir Ovacık

Öz

Bu çalışmada, İslam felsefesinin klasik döneminin parlak ismi olan İbn Sina ile Batı felsefesinin modern döneminin kurucu ismi sayılan Descartes’ın insan zihninin kendine dair idrakini nasıl ele aldıkları tartışılmaktadır. Felsefe tarihinin kilometre taşı niteliğindeki bu iki filozofunun da probleme yaklaşımları birbirlerini hatırlatmaktadır. Bu anlamda her iki filozofun da ruhu ayrı bir cevher olarak değerlendirdikleri ve saf bir bilinçle ruhun varlığının ispatını öne çıkardıkları görülmektedir. Descartes’dan yüzyıllar önce düşünce tarihi sahnesinde varlık göstermiş olan İbn Sina, insan ruhunun temel niteliği olarak rasyonel soyutlama yeteneğini öne çıkartmaktadır. Aynı şekilde Descartes da insan benliğiyle özdeş saydığı düşünceyi, insanın ayırt edici özelliği olarak tayin etmektedir. Böylelikle her iki filozof da, saf bir bilinçle ruhun varlığına dair ispatın imkânını öne çıkartmışlardır. Bu çalışma, her iki filozofun probleme yaklaşımındaki benzerlikleri gündemine almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İbn Sînâ, Descartes, Ruh, Zihin, Ruh- Beden Dualizmi, Öz Bilinç, Ben İdraki.

Kaynakça

• Aydın, Mehmet S. (2002). Din felsefesi, İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Cevizci, A. (2005). Paradigma felsefe sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Çotuksöken, Betül. (2002). Felsefe: özne-söylem, İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Dağ, M. (1984). İbn Sina’nın psikolojisi, İbn Sina’nın Doğumunun Bininci Yılı Armağanı içinde, (der.: Aydın Sayılı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Descartes. (1994). Metot üzerine konuşma, (Çev.: K. Sahir Sel), İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Descartes. (1997a). Aklın idaresi için kurallar, (Çev.: Mehmet Karasan), İstanbul: MEB.
• Descartes. (1997b). Felsefenin ilkeleri, (Çev.: Mehmet Karasan), İstanbul: MEB.
• Descartes. (1997c). Ruhun ihtirasları, (Çev.: Mehmet Karasan), İstanbul: MEB.
• Descartes. (1998). İlk felsefe üzerine metafizik düşünceler, (Çev.: Mehmet Karasan), İstanbul: MEB.
• Descartes. (2015). Ahlak üzerine mektuplar, (Çev.: Sanem Sollers), İstanbul: Say Yayınları.
• Durusoy, A. (2008). İbn Sina felsefesinde insan ve âlemdeki yeri, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Fazlurrahman. (1996). İbn Sina, İslam düşüncesi tarihi, C. 2 (Ed. M. M. Şerif,) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Gökberk, Macit. (1999). Felsefe tarihi, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• İbn Sina. (1949). er- Risâletü’l-Adhaviyye fi emri’l-me’ad, (Thk. Süleyman Dünya), Mısır: Daru’l-fikri’l-a’rabi.
• İbn Sina. (1952 a). Risale fi ma’rifet en-nefs en-natık ve ahvaliha, (Ahval en-Nefs içinde Nşr.: Ahmed Fuad el-Ehvani, Kahire.
• İbn Sina. (1952 b). Mebhas ‘ani’l-kuvâ’n-nefsâniyye, Nşr: Ahmed Fuad el-Ehvani, Ahvalü’n-nefs içinde, Kahire.
• İbn Sina. (1952 c). Risale fi’n-nefs ve bekaiha ve meadiha, Ahval en-Nefs içinde nşr.: Ahmed Fuad el-Ehvani, Kahire.
• İbn Sina. (1959). Risâletü fi’l-Havf mine’l-Mevt (Ölüm Korkusundan Kurtuluş Risalesi), Çev. M. Hazmi Tura, İstanbul: Orhan Mete ve Ortağı Kollektif Şirket, 1959.
• İbn Sina. (1970). Avicenna’s De anima (Nşr.: Fazlurrahman), London: Oxford University Press.
• İbn Sina. (1983). ed-Du’â ve’z-ziyâre, Nşr: Hasen ‘Asî, et-Tefsîrü’l-Kurânî ve’l-Lügatü’ssûfiyye fi felsefeti İbn Sina, Beyrut.
• -------------------İbn Sina. (1985). en-Necat, Thk.: Macit Fahri, Beyrut.
• İbn Sina. (2004). Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik I (Çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Sina. (2005). Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik II (Çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Sina. (2005). el-İşârât ve’t-Tenbîhât, metin ve çeviri, (Çev: Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli), İstanbul: Litera Yayınları.
• Kaya, M. (2002). Kindi (hayatı ve şahsiyeti), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 26, s. 41-58, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Keklik, N. (1996). Türk-İslam felsefesi açısından felsefenin ilkeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kutluer, İ. (2008). Ruh (felsefe), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 35, s. 193-197, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Özden, Ö. (1996). İbn-i Sînâ-Descartes, metafizik bir karşılaştırma, İstanbul: Dergah Yayınları. Reçber, M. S. (2000). Dualizm, Swinburne ve Foster, İslami Araştırmalar Dergisi, 13, 203-208.
• Searle, J. (1996), Akıllar beyinler ve bilim, (Çev.: Kemal Bek), İstanbul: Say Yayınları.
• Urhan, V. (2002). İnsanın ve Tanrı’nın kişiliği, bilinçlerarası ilişki, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1995). İslam düşüncesi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Valery P. (1994). Metot üzerine konuşma, (Çev.: K. Sahir Sel), İstanbul: Sosyal Yayınları