TURİZM GELİRLERİ-MAKRO DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TÜRKİYE İÇİN AMPİRİK OLARAK İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 82, 245 - 262, 22.06.2020

Nergis Bingöl Ceren Pehlivan Ayşegül Han

Öz

Turizm sektörüyle ilgili çalışmalar 1983 yılında çıkartılan Turizmi Teşvik Kanunu ile büyük bir ivme kazanmıştır. Başlangıçta yatırımlara önem verilmiş, izleyen dönemde ise bu yatırımlara ilişkin işletmelerin açılması sağlanmıştır. Yapılan teşvikler sonucunda turizm gelirlerinde artışlar sağlanırken ekonomide olumlu etkiler de görülmeye başlanmıştır. Gelişmiş ülkelerde ekonomik büyümenin sürdürülmesinde fayda sağlayan turizm sektörü, gelişmekte olan ülkelerde ise kalkınma ve iktisadi gelişim için önemli bir sektör haline gelmiştir. Turizm sayesinde turistlerin gittikleri yerlerde harcama yapmaları o ülkenin ve halkının ekonomik seviyesine fayda sağlayacağı bilinmektedir. Bu sayede de gelişmiş ülke ekonomilerinden gelişmekte olan ülke ekonomilerine yönelik parasal aktarımın gerçekleşmesi sağlanmaktadır. Bahsedilen ekonomik etkilerinin yanında politik ve sosyal pek çok sahada turizm sektörünün olumlu etkilerini görmek mümkündür. Bundan dolayı da hem gelişmiş ülkeler de hem de gelişmekte olan ülkeler de turizm sektörünün öneminin son derece fazla olduğu görülmektedir. Yapılan bu çalışmada ise turizm gelirleri ile makro değişkenler arasındaki ilişki zaman serisi analizi yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. 1986-2019 yılları için Türkiye üzerine yapılan çalışma sonucunda turizm gelirlerinin ülkemizde istihdam, enflasyon, GDP ve döviz kuru ile ilişkisi ampirik olarak tespit edilmiştir. Fourier ADL Eşbütünleşme Analizi yardımıyla değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkinin varlığı belirlenmiştir. Yapılan Toda Yamamoto Nedensellik Analizi ile de nedensellik ilişkisi ve bu ilişkinin yönü belirlenmiştir. Analize göre döviz kuru ile enflasyondan turizm gelirlerine doğru ve turizm gelirlerinden ise istihdama doğru tek yönlü nedensellik bulunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Turizm Gelirleri, Döviz Kuru, İstihdam, Enflasyon, Ekonomik Büyüme.

Kaynakça

• Akdağ, S. ve Seçilmiş, C. (2018). OECD ülkelerinde turizm gelirleri ile GSYİH arasındaki ilişki: dinamik panel ve panel Nedensellik analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 2960-2977.
• Akın, A. (2018). Türk turizminin makroekonomik göstergeler üzerindeki etkileri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 3-23.
• Aktaş, C. (2005). Türkiye’nin turizm gelirini etkileyen değişkenler için en uygun regresyon denkleminin belirlenmesi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 163- 174.
• Albayrak, Ş. G. (2017). Türkiye’de reel döviz kurunun turizm gelirleri üzerine etkisi: 2010- 2017 dönemleri için ampirik bir uygulama. Jornal of Recreaction and Tourism Research,4 (4), 134- 147.
• Ardahey, F. T. (2011). Economic impacts of tourism industry. International Journal of Business and Management, 6 (8), 206- 2015.
• Aydin, A., Darici, B. ve Taşçı, H. (2015). Uluslararası turizm talebini etkileyen ekonomik faktörler: Türkiye üzerine bir uygulama, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 143-177.
• Balaguer, J. ve Cantavella-Jordá, M. (2002). Tourism as a long-run economic growth factor: the Spanish case. Applied Economics, 34, 877- 884.
• Banerjee, P.,Arčabić, V. ve Lee, H. (2017). FourierADL cointegration test to approximate smooth breaks with new evidence from crude oil market. Economic Modelling, 67, 114-124.
• Belloumi, M. (2010). The relationship between tourism receipts, real effective exchange rate and economic growth in Tunisia. International Journal of Tourism Research, 12, 550- 560.
• Bozgeyik, Y. ve Yoloğlu, Y. (2015). Türkiye'de turizm gelirleri ile gsyih arasındaki ilişki: 2002-2014 dönemi. Journal of International Social Research, 8(40).
• Çetintaş, H. ve Bektaş, Ç. (2008). Türkiye’ de turizm ve ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkiler. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), 37- 44.
• Çımat, A. ve Bahar, O. (2003). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi içindeki yeri ve önemi üzerine bir değerlendirme. Akdeniz University Faculty of Economics & Administrative Sciences Faculty Journal/Akdeniz Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 3(6), 1- 19.
• Delishe, J. ve Venne, S. (2005). Tourism in Canada and its various economic facets. Sta- tistics Canada, No: 87, 57- 65.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: journal of the Econometric Society.
• Dritsakis, N. (2004). Tourism as a long-run economic growth factor: an empirical ınvesti- gation for greece using causality analysis. Tourism Economics, 10(3), 305-316.
• Erkan, B., Kara, O. ve Harbalıoğlu, M. (2013). Türkiye'de turizm gelirlerinin belirleyicileri. Akademik Bakış Dergisi, (39), 1-20.
• Ersungur, Ş. M., Doru, Ö. ve Aslan, M. B. (2017). Türkiye’ye yönelik uluslararası turizm talebinin sosyo-ekonomik belirleyicileri: panel veri analiz. International Conference on Eurasian Economies, Session 4C: Sektörel Analizler, 433-441.
• Faber, B. ve Gaubert, C. (2019). Tourism and economic development: evidence from Mexico’s Coastline. American Economic Review, 109(6), 2245–2293.
• Gazel, S. (2017). BİST sınai endeksi ile çeşitli metaller arasındaki ilişki: Toda-Yamamoto nedensellik testi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(52), 287-299.
• Gökovalı, U. ve Bahar, O. (2006). Contribution of tourism to economic growth in mediterrranean countries: a panel data approach. Anatolia An International Journal of Tourism And Hospitality Research, 17(2), 155–168.
• Güneş, E. ve Kabadayı, B. (2015). Türkiye turizm talebini açıklamaya yönelik bir panel çekim modeli analizi. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(2), 31-46.
• Hepkorucu, A. ve Doğan, Ö. (2019). Turizm gelirleri için mevsimsel birim kök yapısının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, 12(62), 1343-1351.
• İçöz, O. (1991). Enflasyonun turizm sektörüne etkileri. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 19-21.
• Işık, N. ve Bostancıeri, B. (2017). Analysis of the tourism flows from Europe to Turkey with panel gravity model. Uluslararası Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-15.
• Katırcıoğlu S. (2009). Tourism, trade and growth: the case of Cyprus, applied economics, Taylor and Francis Journals, 41(21), 2741-2750.
• Lee, C.C ve Chang, C.P. (2008). Tourism development and economic growth: a closer look at panels. Tourism Management, 29, 180–192.
• Öncel, Y, İnal, A. ve Torusdağ, A. (2016). Türkiye’de reel döviz kuru-turizm gelirleri ilişkisi: 2003-2015 dönemi için ampirik bir uygulama. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2), 125-142.
• Phillips, P. C. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Bio- metrika, 75(2), 335-346.
• Polat, M.A. (2019). Turizm gelirlerinin makroekonomik değişkenler üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. International Social Sciences Studies Journal, 5(35), 2607- 2617.
• Schubert, S. F., Brida, J. G. ve Risso, W. A. (2011). The impacts of international tourism demand on economic growth of small economies dependent on tourism. Tourism Management, 32, 377- 385.
• Surugiu,C., Leitão, N.C. ve Surugiu, M.R.(2011).Apanel data modelling ofınternational tourism demand: evidences for Romania. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 24(1), 134-145.
• Şahin, D.(2017).Akdeniz ülkelerinde turizm ve ekonomik büyüme ilişkisinin analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 7(14), 115-124.
• Şen, A. ve Şit, M. (2015). Reel döviz kurunun Türkiye’nin turizm gelirleri üzerindeki etkisinin ampirik analizi. E- Journal of Yaşar University, 10(40), 6752- 6762.
• Şit, M. (2016). Türkiye’de turizm sektörünün istihdama katkısı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 101-117.
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of econometrics, 66(1-2), 225-250.
• UNWTO Tourism Highlights (2010). International tourism. UNWTO, 2010 Edition, 2- 12.
• Zengin, B. (2014). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisine reel ve moneter etkileri. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(1), 102- 12.