YENİ ZELANDA TERÖR SALDIRISININ TİPOLOJİSİ; ETNİSİTE KURAMLARI ÇERÇEVESİNDE ELEŞTİREL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Sayı: 79, 277 - 296, 14.10.2019

Levent Yiğittepe Orhan Battır

Öz

Etnisite, millet, milliyetçilik ve bunlara bağlı olarak etnik sorunların ulus devletlerin kurulmaya başlamasıyla birlikte modernitenin bir sonucu mu olduğu, yoksa insanlık tarihiyle birlikte mi var olageldiği konusunda farklı kuramsal yaklaşımlar söz konusudur. Primordialist (ilkçi) ve perennialist (eskilci) yaklaşımlar etnisitenin, insanın var oluşuyla birlikte doğal ve verili olduğunu ya da en azından başlangıcı tam olarak bilinemeyecek kadar eskiye dayandığını ileri sürmektedir. Modernist yaklaşımlar ise etnisite, millet ve milliyetçilik gibi olguların birkaç yüzyıllık bir geçmişe sahip olduğunu, kendi iktidarlarını ve çıkarlarını korumak adına -etkili bir araç olarak- siyasi elit tarafından kurgulandığını ileri sürmektedir. Hangi yaklaşım merkeze alınırsa alınsın modern dönemde insanlar ve/veya toplumlar arasındaki her türden ayrımcılığın ve buna bağlı hak ihlallerinin temelinde -dolaylı da olsa- etnik sorunların yer aldığı görülmektedir. Etnisite ile ilgili konuların insanların duygularına hitap ettiği ve bu yüzden aşırılıklara yol açtığı tartışmasızdır. Dolayısıyla etnik sorunlar ırkçılık başta olmak üzere her türlü aşırılıkçı ayrımcılığın kaynağı olarak kabul edilmek durumundadır. 15 Mart 2019 tarihinde Christchurch kentindeki iki camide gerçekleştirilen, tamamen masum sivillerin canice katledildiği Yeni Zelanda saldırısı Avrupa’da son yıllarda yükselen radikal sağcı sosyolojik ve politik eğilimlerden bağımsız düşünülmemelidir. Bu çalışmada Yeni Zelanda saldırısının gerçekleştirildiği ülke, hedef kitle/kurbanlar, eylemin kurgusu ve saldırganın mesajları bağlamında eylemin niteliği ve motivasyon kaynakları ile ilgili olarak etnisite kuramları çerçevesinde değerlendirmelere yer verilmiştir. Etnisite kavramının çerçevesi çizilirken ve etnisite kuramları izah edilirken geniş bir literatür taraması yapılmış, etnik temelli sorunları Yeni Zelanda saldırısı ile ilişkilendirirken de yazılı ve görsel medyada olayla ilgili güncel haber ve yorumlara göz atılmıştır. Sonuç olarak Yeni Zelanda saldırısının “küresel etnik terör” nitelemesine karşılık geldiği bulgusu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etnisite, Etno-sembolizm, Irkçılık, İslamofobi, Küresel Etnik Terör

Kaynakça

• Anadolu ajansı (AA) (2019). Sri Lanka'daki saldırılar Yeni Zelanda'daki terör saldırı- sının intikamıydı' iddiası, (Emre Aytekin, 23 Nisan), https://www.aa.com.tr/tr/ dunya/sri-lankadaki-saldirilar-yeni-zelandadaki-teror-saldirisinin-intikamiydi- iddiasi/1460794 adresinden 12 Temmuz 2019’da alınmıştır.
• Armstrong, John A. (1982). Nations before nationalism, North Carolina: University of North Carolina Press.
• BBC News (2019). Yeni Zelanda başbakanı Jacinda Ardern BBC'ye konuştu: Irkçı, aşırı sağcı ideolojiye karşı küresel mücadeleye ihtiyacımız var, (20 Mart), htt- ps://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47636067 adresinden 12 Temmuz 2019’da alınmıştır.
• Bell, Duncan S.A. (2003). Mythscapes: memory, mythology, and national identity, Bri- tish Journal of Sociology, 54 (1), 63–81.
• Brass, Paul R. (1991). Ethnicity and nationalism: Theory and comparison, Londra: Sage Publications.
• Chomsky, N. (2002). 11 Eylül, (Çev. Dost Körpe), İstanbul: Om Yayınevi.
• Crush, J. and Ramachandran, S. (2009). Xenophobia, international migration and human development. United Nations development programme human development research paper, 2009/47, http://samponline.org/wp-content/ uploads/2017/06/2009-hdrp_2009_47-1.pdf, Erşim Tarihi: 11.07.2019.
• Esman, Milton J. ve Rabinovich, I. (1988). Ethnicity, pluralism, and the state in the Middle East, Londra: Cornell University Press.
• Ganguly, R. ve Taras, R. (1998). Understanding ethnic conflict, The International Dimension, New York: Longman.
• Geertz, C. (1994). Primordial and civic ties, John Hutchinson and Anthony D. Smith (Edt.), Nationalism, (29-34). Oxford: Oxford University Press.
• Godin, E. ve Hanley, D. (2013). Introduction: No enemies on the right? Competition and collusion between conservatives, moderates and extreme right parties in Europe, Journal of Contemporary European Studies, 21 (1), 2-4.
• Goodwin, M.(2012). The new radical right: Violent and non-violent perspectives (Briefing paper), London: Institute for Strategic Dialo­gue.
• Guibernau, M. and Hutchinson, J. (2004). History and national destiny, Nations and Nationalism, 10 (1/2). 1-8.
• Hecther, M. (1996), Ethnicity and rational choice theory, A. Smith, J. Hutchinson (Edt.), Ethnicity (90-97). Oxford-New York: Oxford University Press.
• Hobsbawm, Eric J. (1993). 1780’den günümüze milletler ve milliyetçilik; “program, mit, gerçeklik”, (Çev. Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Horowitz, Donald L. (1985). Ethnic groups in conflict. London: Unıversity of California Press.
• Hutchinson, J. ve Smith, Anthony D. (1996). Ethnicity, Oxsford: Oxford University Press. Kurubaş, E. (2008). Ulus-devlet ve etnik gruplar arasındaki varoluşsal ilişki, Doğu Batı (44), 10-41.
• Lieven, A. and Francis, H. (1997). Qu’est-ce qu’une nation?: Scholarly debate and the realities of Eastern Europe, The National Interest, 49, 10-22.
• Özkırımlı, U. (2013). Milliyetçilik kuramları eleştirel bir bakış. Ankara: Doğu Batı Yayıncılık.
• Reynolds, S. (1994). Regnal sentiments and medieval communities, John Hutchinson and Anthony D. Smith (Edt.), Nationalism, (137-140). Oxford: Oxford University Press.
• Sağır, M. Öztoprak ve Akıllı, H. Serkan (2004). Etnisite Kuramları ve eleştirisi, CÜ Sos- yal Bilimler Dergisi, 28 (1), 1-22.
• Smith, Anthony D. (1998). Nationalism and modernism: A Critical survey of recent theories of nations and nationalism, London: GBR: Routledge.
• Smith, Anthony D. (2000). Theories of nationalism: alternative models of nation for- mation, Miachael Leifer (Ed.), Asian Nationalism, (1-20). London: GBR: Routledge.
• Smith, Anthony D. (2002a) Ulusların etnik kökeni, (Çev. Sonay Bayramoğlu ve Hülya Kendir), Ankara: Dost Kitabevi.
• Smith, Anthony D. (2002b). Küreselleşme çağında milliyetçilik, (Çev. Derya Kömürcü), İstanbul: Everest.
• Stavenhagen, R. (1996). Ethnic conflicts and the nation-state, London: Macmillan Press.
• Şimşek, U. (2009). Milliyetçilikler ve milletin oluşumu üzerine bir inceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2): 81-96.
• Van den Berghe, P. (1994). A Socio-biological perspective, John Hutchinson and Anthony D. Smith (Edt.), Nationalism, (96-103). Oxford: Oxford Univercity Press.
• Wallerstein, I. (2000). Halklığın inşası: Irkçılık, milliyetçilik ve etniklik, Etienne Balibar ve Immanuel Wallerstein (Edt.), ırk ulus sınıf; belirsiz kimlikler, (Çev. Nazlı Ökten), (90-108)., İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Wardlaw, G. (1982). Political terrorizm: Theory, tactics, and counter measures, Cambridge: Cambridge University Press.
• Young, C. (1993). The dialectics of cultural pluralism: Concept and reality, C. Young (Ed.), The rising tide of cultural pluralism, (3-35). Wisconsin: The University of Wisconsin Press,