HADİSLER BAĞLAMINDA ENGELLİLERE YÖNELİK MANEVÎ BAKIM

Yıl 2019, Sayı: 79, 461 - 482, 14.10.2019

Yusuf Açıkel

Öz

Engellilik tüm dünyanın bir gerçeği olduğu gibi, ülkemizdeki pek çok aileyi doğrudan ilgilendiren sosyal somut bir vâkıadır. Engellilik hususunda önem arz eden, engelli bireylerin hayata tutunmalarını sağlamaya, karşılaştıkları sorunları çözmeye ve minimize etmeye yönelik irade ve çaba sergilemektir. Bu da hem engelli bireylerin kendilerine, hem de toplumun engellilere yönelik sorumluluklarını yerine getirmesine bağlı bir durumdur. Makalede engellilere yönelik manevî bakımın hadislerdeki dayanakları araştırılmıştır. Bu bağlamda engellilerin manevîyatlarını güçlendirme, hayata bağlılıklarını artırma, iç dünyalarıyla barışık olma gibi insan merkezli bütüncül hizmetleri ifade eden ve toplumun yükümlülükleri arasında yer alan manevî bakım konusuna dikkat çekilmiştir. Engellilerin manevî ihtiyaçlarının giderilmesinde onlara sevgi ve ilgi ile yaklaşılmasının yanısıra, onlara ümit ve moral vererek telkin, teskin, teselli ve tavsiyede bulunulmasının önemi ortaya konulmuştur. Engelli bireylerin sabır, tahammül, şükür ve imtihan olma ve mükâfatından yararlanmayı ümit etme gibi sorumluluklarının farkında olmalarının, toplumun da sorumlulukları bağlamında onlarla iş birliği yaparak desteklerini esirgememelerinin, onları rahatsız edecek tutum ve davranışlardan kaçınmalarının ve engellilere her hususta gereken yardımı yapmalarının önemine dikkat çekilmiştir. Ayrıca çalışmada Hz. Peygamber’in engellilik gerçeğine bakışı ve engellilere yaklaşımı bağlamında ulaşılan tespitlerin birey ve toplum için ifade ettiği mana ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Hadis, Engelli, Manevî Bakım, Engellilik.

Kaynakça

• Açıkel, Yusuf, “Nefsini Bilen Rabb’ini Bilir” Hadis mi, Kelâm-ı Kibar mı?”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, 1998, S. 5, s. 173-200.
• _____, “Görme Engelliler ve Bazı Öneriler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, 2010/2, S. 25, s. 15-40.
• Ahmed, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (241/855), Müsned, İstanbul: Çağrı, 1992. Selim, Ahmet, Sevgiyle Yaşamak, İstanbul: 2002.
• Ahmed Naim, Babanzade-Kâmil Miras, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Terce- mesi ve Şerhi, I-XII+I, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1978.
• Akay, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, İstanbul: İşaret, 1995.
• Aydın, Garip, Hadislerde Hastalara Yönelik Manevi Destekler, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Timaş, 1987.
• Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed (855/1451), Umdetü’l-Kâri fi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: trs.
• Beydâvî, Ebû Saîd Abdullah b. Ömer (791/1389), Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl (Ki- tabü Mecmûatin mine’t-Tefâsir içinde), Beyrut: trs.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali (458/1066), es-Sünenu’l-Kübrâ, Mekke: Mek- tebetu Dâri’l-Bâz, 1994.
• ______, Şuabü’l- Îman, Riyad: Mektebetü Rüşd, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil el-Buhârî (256/870), el-Câmiu’s-Sahîh, I- VIII, İstanbul: Çağrı, 1992.
• ______, el-Edebü'l-Müfred, Thk. M. Fuad Abdülbaki, I-II, Kahire: 1375.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fadl b. Behrâmî (255/869), Sünen, İstanbul: Çağrı, 1413/1992.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (275/888), Sünen, I-V, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî, et-Temîmî, Musned, Dımeşk: Dâru’l-Me’mun li’t-Turâs, 1984.
• Erul, Bünyamin, “Engellilerle İlgili Hadislerin Analizi”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslâm (Sorunlar ve Çözüm Önerileri), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2005.
• Fîrûzâbâdî, Ebû Tâhir Muhammed b. Ya’kûb el-Fîrûzâbâdî (817/1414), Tenvîru’l-mikbâs min Tefsîri İbn Abbas, (Kitabü Mecmûatin mine’t-Tefâsir içinde), Beyrut: trs.
• ______, el-Kamûsu’l-Muhît, Beyrut: 1306/1987.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et- Tûsî (ö. 505/1111), Kimya-yı Saâdet, Çev. Ali Arslan, İstanbul: Merve, 1992.
• Hâzin, Alâeddîn Ali b. Muhammed (741/1340), Lübâbü’t-te’vîl fi Meâni’t-tenzîl, (Kitabü- Mecmûatin mine’t-Tefâsir içinde), Beyrut: trs.
• İbn Dureyd, Ebu Bekr Muhammed b. Hasan (321/933), el-Muctenâ, Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1982.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî (852/1448), Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: 1982.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (273/886), Sünen, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Karagül, Arslan, “Manevî Bakım: Anlamı, Önemi, Yöntemi ve Eğitimi (Hollanda Örneği)”, Dini Araştırmalar, Ankara, 2012, C. 15, Ocak – Haziran, S. 40.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbas Şihâbüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr (924/1517), İrşâdü’s-sârî fî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: trs.
• Kazan, Ramazan, Hz. Peygamber’in Vecizeleri ve Edebi Özellikleri, Ankara: Nobel, 2011.
• Mâlik b. Enes (179/795), Muvatta’, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Mübârekfûrî, Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahîm (1353/1934), Tuhfetü’l-Ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî, Beyrut: trs.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdüraûf, Feyzü’l-Kadîr Şerhu’l- Camiı’s-Sagîr, Beyrut: 1972.
• Müslim, Ebü'I-Hüseyn Müslim b. Haccac (261/875), el-Câmiü’s-Sahîh, I-V, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb (303/969), Sünen, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd (710/1310), Medârikü’t-tenzîl ve Hakâiku’t-te’vîl, (Kitabü Mecmûatin mine’t-Tefâsir içinde), Beyrut: trs.
• Resmi Gazete, 5378 nolu “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”, Ankara, 07.07.2005, S. 25868.
• Resmi Gazete, 6462 nolu “Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, Ankara, 03 05. 2013, S. 28636.
• Sâmî, Şemseddin (1322/1904), el-Mu’cemü’t-Türki’t-türâsî, Nşr. Ahmed Cevdet, Beyrut: 1989.
• Seyyar, Ali, Teorik ve Pratik Boyutuyla Sosyal Bakım, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Şefkatli Eller, 2007.
• ______, Sosyal Hizmetlerde Manevî Bakım, Ankara: Şefkatli Eller, 2007.
• ______,“Bakıma Muhtaç Özürlülere Dönük Manevî Bakım Uygulamaları”, 20 Kasım 2018. http://www.sosyalsiyaset.net/documents/Manevî_bakim_uygulamalari. htm 4/15.
• ______, “İslam’da Özürlülük Algısı ve Hz.Muhammed’in Engelli İnsanlara (Sosyal Ko- ruma Kapsamına Almasına Yönelik) Uyguladığı Psiko-Sosyal Yöntemler”, 20
• Kasım 2018. http://www.manevibakim.com/bilim_alanlari/manevi_sosyal_ hizmetler/makale_07.asp.
• Taberânî, Eyyûb Ebu’l-Kâsım (360/971), el-Mu‘cemu’l-Kebîr, Musul: Mektebetu’l-Ulûmi ve’l-Hikem, 1983.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî (279/892), Sünen, İstanbul: Çağrı, 1992.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi (1358/1942), Hak Dîni Kur’ân Dili, İstanbul: Eser, trs.