YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ AÇISINDAN OKULLARDA GÖRÜLEN EN YAYGIN ŞİDDET OLAYLARI, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2015, Sayı: 61, 1 - 30, 30.01.2015

Cemal Aküzüm Behçet Oral

Öz

Bu araştırmanın amacı, yönetici ve öğretmen görüşleri temelinde, okullarda görülen yaygın şiddet olayları, nedenleri ve şiddet olaylarını önlemeye yönelik geliştirilecek çözüm önerilerini belirlemektir. Nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde tasarlanan araştırmanın çalışma grubunu, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Yüksek Lisans Programı kapsamında Diyarbakır ilinde öğrenim gören 21 okul yöneticisi ve 81 öğretmenden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından geliştirilen “yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Görüşme formları ile elde edilen veriler NVivo nitel veri analizi programına aktarılarak içerik analiziyle çözümlenmiştir. Araştırma bulguları, okul yöneticileri ve öğretmenlere göre okullarda en çok öğrenciden-öğrenciye yönelik şiddet olaylarının yaşandığını; bu olaylara en çok okula ilişkin faktörlerin neden olduğunu ve şiddet olaylarını önlemeye yönelik en çok okula ilişkin çözüm önerilerinin geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, Okulda Şiddet, Şiddet Türleri, Şiddetin Nedenleri, Şiddete Yönelik Çözüm Önerileri

Kaynakça

• Aras, Ş., Günay, T., Özan, S. ve Orçın, E. (2007). İzmir ilinde lise öğrencilerinin riskli davranışları. Anatolian Journal of Psychiatry, 8, 188-196.
• Atmaca, T. ve Öntaş, T. (2014). Velilerin öğretmenlere uyguladığı şiddete yönelik nitel bir araştırma. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 2(1), 47-62.
• Avcı, R. ve Güçray, S.S. (2010). Şiddet davranışı gösteren ve göstermeyen ergenlerin ailelerinin aile işlevleri, aile bireylerine ilişkin problemler, öfke ve öfke ifade tarzları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 10, 45-76.
• Bacanlı, H. (1999). Sosyal beceri eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Balcıoğlu, İ. (2005). Toplum ve şiddet. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Balkıs, M., Duru, E. ve Buluş, M. (2005). Şiddete yönelik tutumların özyeterlik, medya, şiddete yönelik inanç, arkadaş grubu ve okula bağlılık duygusu ile ilişkisi. Ege Eğitim Dergisi, 2(6), 81-97.
• Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. (1998). Aile içinde ve toplumsal alanda şiddet. Bilim Serisi: 113. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Başbakkal, Z. ve Baysan, L. (2004). Çocuk istismarı ve ihmali konusuna ilişkin polislerin bilgi düzeylerinin ve düşüncelerinin incelenmesi. Çocuk Forumu Dergisi, 21(2), 65-70.
• Baysan-Arabacı L. ve Karadağlı, A. (2006). Hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımalarına ilişkin ölçek geliştirme. Sağlık ve Toplum Dergisi, 16(2), 101-11.
• Buluç, B. (2005). Televizyonlarda yer alan şiddet içeren programların okulda şiddete etkisi ve şiddet önleme amacıyla okul yöneticilerinin alabileceği önlemler. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Dergisi, 7(14), 44-73.
• Bulut, S. (2008). Okullarda görülen öğrenciden öğrenciye yönelik şiddet olaylarının bazı değişkenler açısından arşiv araştırması yöntemiyle incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 23-38.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (17.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cassell, C., Buehring, A., Symon, G., Johnson, P. & Bishop, V. (2005). Qualitative management research: A thematic analysis of interviews with stakeholders in the field, Report to ESRC. Retrieved December 24, 2014 from http://www.restore. ac.uk/Benchmarking/pdf/final_research_report.pdf.
• Cemaloğlu, N. (2007). The exposure of primary school teachers to bullying: An analysis of various variables. Social Behaviour and Personality, 35(6), 789-802.
• Cenkseven-Önder, F. ve Yurtal, F. (2008). Zorba, kurban ve olumlu özellikler taşıyan ergenlerin aile özelliklerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 805-832.
• Çetin, H. (2004). Öğrenci ergenlerin şiddet yönelik tutumları; yaş ve cinsiyete göre bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Çınkır, Ş. ve Kepenekci, Y.K. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 236-253.
• Çubukçu, Z. ve Dönmez, A. (2012). İlköğretim okul yöneticilerinin şiddet türlerine yönelik görüşleri ve şiddetle başa çıkma yöntemleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(1), 37-64.
• Dilekmen, M., Ada, Ş. ve Alver, B. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin saldırganlık özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 927- 944.
• Esen, B.K. (2003). Akran baskısı ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama. 2(3), 65-76.
• Furlong, M. & Morrison, G. (2000). The school in school violence: Definitions and facts. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 8(2), 71-82.
• Gelbal S. (2006). Okullarda şiddetin önlenmesi, mevcut uygulamalar ve sonuçları. Ankara: Türk Eğitim Derneği Kitapçığı.
• Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511-537.
• Gözütok, F.D. (1993a). Okulda dayak. Ankara: 72 Ofset.
• Gözütok, F.D. (1993b). Disiplin sağlamada öğretmen davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25, 703-711.
• Gündoğdu, R. (2010). 9. sınıf öğrencilerinin çatışma çözme, öfke ve saldırganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 257-275.
• Haskan-Avcı, Ö. ve Yıldırım, İ. (2014). Ergenlerde şiddet eğilimi, yalnızlık ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 157-168.
• Helsen, M., Vollebergh. W. & Meeus, W. (2000). Social support from parents and friends and emotional problems in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 29(3), 319-335.
• Helvacı, M.A. (2008). Okullarda şiddet ve nedenleri. 17. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 01-03 Eylül Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sakarya.
• İnandı, Y. ve Yıldız, S. (2014). Lise okul yöneticilerinin okullarda şiddeti önleme yeterlikleri: Mersin ili örneği. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 137-147.
• Kapcı, E.G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma turunun ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.
• Karakaya, E. (2008). Endüstri Meslek Lisesi öğrencilerinin, şiddet eğilimlerinin çok yönlü olarak değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Karataş, Z.B. (2002). Anne-baba saldırganlığı ile lise öğrencilerinin saldırganlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kaya, M., Güneş, G., Kaya, B. ve Pehlivan, E. (2004). Tıp fakültesi öğrencilerinde boyun eğici davranışlar ve şiddetle ilişkisi. VIII. Ulusal Halk Sağlığı Günleri. Sivas.
• Kılıç, M. ve Atli, A. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okullarında yaşanmış şiddetin gazetelerdeki yansımaları. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 1284- 1294.
• Kırbaş, Ş., Taşmektepligil, Y. ve Üstün, A. (2007). Ortaöğretimde gençleri şiddete yönelten nedenler ve şiddeti engellemede spor aktivitelerinin rolünün incelenmesi: Amasya ili örneği. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, V(4), 177-185.
• Kızmaz, Z. (2006). Okullardaki şiddet davranışının kaynakları üzerine kuramsal bir yaklaşım. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 47-70.
• Kızmaz, Z. (2013). Cezaevinden çıkan bazı suçlular niçin yeniden suç işlemektedir: Elazığ E Tipi Cezaevi örneği. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, Elazığ 23-25 Mayıs.
• Kocacık, F. (2001). Şiddet olgusu üzerine. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 1-7.
• Leaf, P.J. & Keys, S.G. (2005). Collaborating for violence prevention: Training health professionals to work with schools. American Journal of Preventive Medicine, 29(5), 279-287.
• McAdams, C.R. & Lambie, G.W. (2003). A changing profile of aggression in schools: Its ımpact and ımplications for school personnel. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 47(3), 122-130, DOI: 10.1080/1 0459880309604440.
• MEB. (2011). Güvenli eğitim ortamlarının sağlanması: okullarda şiddetin önlenmesi araştırması. Altındağ Araştırma Raporu. 11.12.2014 tarihinde http://mebk12. meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/06/01/334395/dosyalar/2012_12/18012831_altndaiddetaratrmas. pdf adresinden alınmıştır.
• MEB. (2012). Eğitim ortamlarında şiddetin önlenmesi ve azaltılması” strateji ve eylem planı (2012–2013). 14.12.2014 tarihinde http://edirne.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/ 2012_10/03033542_iddetleylemplanedirne.pdf adresinden alınmıştır.
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Beverly Hills: Sage Publications.
• Mutlu, E. (1997). Televizyon, çocuklar ve şiddet. İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, (4), 41-77.
• Öğel, K., Tarı, I. ve Eke, C.Y. (2005). Okullarda suç ve şiddeti önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları.
• Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin yönetici ve öğretmen desteği, algılanan şiddet ve okul memnuniyetine ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 181-199.
• Özgür, G., Yörükoğlu, G. ve Arabacı, L.B. (2011). Lise öğrencilerinin şiddet algıları, şiddet eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), 53-60.
• Palabıyıkoğlu, R. (1997). Medya ve şiddet. Kriz Dergisi, 5(2), 123-126.
• Pehlivan, M. (2008). İstanbul İli Kadıköy İlçesi liselerindeki okul içi şiddet algısı ve şiddete karşı alınan önlemler ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 533-551.
• Pişkin, M. (2006). Akran zorbalığı olgusunun ilköğretim öğrencileri arasındaki yaygınlığının incelenmesi. I. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler. Uluslararası katılımlı sempozyum bildiri özetleri.
• Scruggs, T.E., Mastropieri, M.A. & McDuffie, K.A. (2007). Co-teaching in ınclusive classrooms: A metasynthesis of qualitative research. Exceptional Children, 73(4), 392-416.
• Seçer, İ. (2013). Lise öğrencilerinin genel saldırganlık düzeyleri bağlamında şiddet içeren davranışları sergileme sıklıklarının incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, (36), 1-16.
• Singer, M.I., David, B.M., Guo, S., Flannery, D.J, Frierson, T. & Karen, S. (1999). Contributors to violent behavior among elementary and middle school children. Pediatrics, 104(4), 878-884.
• Smith, D.C. & Sandhu, D.S. (2004). Toward a positive perspective on violence prevention in schools: Building connections. Journal of Counselling and Development, 8(3), 287-293.
• Şişman, M. ve Turan, S. (2004). Eğitim ve okul yönetimi. İçinde: Y.Özden (Ed.). Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı (99-146). Ankara: Pegem A Yayınları.
• TBMM Araştırması Komisyonu. (2007). Türkiye’de ortaöğretime devam eden öğrencilerde ve ceza ve infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlü çocuklarda şiddet ve bunu etkileyen etkenlerin saptanması. Araştırma Raporu. Ankara.
• Tezcan, M. (2009). Eğitimde şiddet olgusunun sosyolojik kaynakları, VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Ekim 2009, “Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar”, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Thomas, E. (1995). Media violence: The search for solutions. The Momentum, 26(1), 47-49.
• Töremen, F., Çankaya, İ. ve Avanoğlu, Y. (2008). Okul anneliği: Okul güvenliğine yönelik bir model önerisi. D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 56-69.
• Turan, S., Çubukçu, Z., ve Girmen, P. (2010). Patterns and forms of violent behaviors encountered among pupils in Turkish public schools. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi Teori ve Uygulama, 1(1), 53-74.
• Unicef. (2012). Okul dışındaki çocuklar küresel girişimi Türkiye ülke raporu. 11.12.2014 tarihinde http://www.unicef.org.tr/bilgimerkezidetay.aspx?id=134 adresinden alınmıştır.
• Usta, A. (2009). Etnik şiddet olgusu üzerine sosyo-psikolojik bir değerlendirme. Polis Bilimleri Dergisi, 11(2), 87-106.
• Uysal, A. ve Bayık-Temel, A. (2009). Şiddet karşıtı eğitim programının öğrencilerin çatışma çözüm, şiddet eğilimi ve şiddet davranışlarına yansıması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 20-30.
• Uzbaş, A. (2009). Okul psikolojik danışmanlarının okulda saldırganlık ve şiddete yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 90-110.
• Uz-Baş, A. ve Kabasakal, Z.T. (2010). İlköğretim okullarında saldırganlık ve şiddet davranışlarının yaygınlığı. İlköğretim Online, 9(1), 93-105.
• Ünalmış, M. ve Şahin, R. (2012). Şiddete yönelik tutum ve okul zorbalığı. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1(1), 63-71.
• Üstün, A., Yılmaz, M. ve Kırbaş, Ş., (2006). Ortaöğretimde gençleri şiddete yönelten nedenler ve çözüm önerileri: Amasya ili örneği. AÜ. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 37-53.
• Verlinden, S., Hersen, M. & Thomas, J. (2000). Risk factors in school shootings. Clinical Psychology Review, 20(1), 3–56.
• Welsh, W.N., Greene, J.R. & Jenkins, P.H. (1999). School disorder: The influence of individual, institutional, and community Factors, Criminology, 37(1), 73-116.
• White, H.R. & Widom, C.S. (2003). Intimate partner violence among abused and neglected children in young adulthood: The mediating effects of early aggression, antisocial personality, hostility and alcohol problems. Aggressive Behavior, 29, 332-345.
• WHO (2002). World report on violence and health. E.G. Krug et al. (Eds.). Geneva: World Health Organization
• Yavuzer H. (1996). Çocuk ve suç (1. Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yavuzer, Y. (2001). Okullarda saldırganlık/şiddet: Okul ve öğretmenle ilgili risk faktörleri ve önleme stratejileri. Milli Eğitim, (192), 43-61.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Genişletilmiş Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, H. (1993). Eğitim sistemimizin toplamsal dokusu: Okul-çevre ilişkileri açısından eğitim sürecine toplumsal katılım. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.