İSTANBUL ŞEHRENGİZLERİNDE ŞEHRİN KURUCU UNSURU OLARAK AŞKINLIK

Yıl 2015, Sayı: 61, 83 - 96, 30.01.2015

Ali Cançelik

Öz

Mimari, şiir ve musiki gibi sanat ürünleri vasıtasıyla şehirler ve şehirliler hakkında bazı bilgiler elde edilmektedir. Bu bilgiler, hem şiirde geçen şehirlerin yapılarını hem de o şehirlerde yaşayan kültür, sanat ve sosyal hayatı içermektedir. Bu makalenin esas amacı, Cemâlî, Tacizâde Cafer Çelebi, Enderunlu Fâzıl ve Fakirî’nin İstanbul şehrengizleri üzerinden şehrin kurucu ve ana unsuru olarak “aşkınlık”ı ortaya koymaktır. Bu amaçla “şehir” ve “aşkınlık” kavramları kısaca açıklanmış, beyitler de bu iki kavram çerçevesinde tahlil edilmiştir. Makalenin sonunda, konumuza bir örneklik teşkil etmesi için Tacizâde Cafer Çelebi’nin Eyüp Sultan semtinin oluşum aşamasını anlatan bölümden bazı beyitler seçilmiş ve izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Şehrengiz, Şehir, Aşkınlık.

Kaynakça

• ALGÜL, H. (1994). Ebû Eyyûb el-Ensârî, DİA, 10, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• ANDREWS, W. G. (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. (Çev. T. Güney). İstanbul: İletişim Yayınları.
• BENEVOLO, L. (1995). Avrupa Tarihinde Kentler. (Çev. N. Nirven). İstanbul: Yenibinyıl.
• BEYATLI, Y. K. (2001). Kendi Gök Kubbemiz. İstanbul: Fetih Cemiyeti.
• CANSEVER, T. (2002). Kubbeyi Yere Koymamak. İstanbul: İz Yayınları
• CANSEVER, T. (2010). Osmanlı Şehri. İstanbul: Timaş.
• CANÇELİK, A. (2014). Şehirler ve Semboller, Şehir Üzerinde Düşünceler-I, İstanbul: Şehir Düşünce Merkezi. (28-45).
• ENDERUNİ FÂZIL (1945). Huban-nâme; Zenan-nâme. (Haz. Ercümend Muhib). İstanbul: Yeni Şark Kitabevi.
• FAKÎRÎ, (ty). Şehrengiz-i Fakîrî, Köprülü Kütüphanesi. nu:279, Yazma, yy.
• GOLDİNG, W. (2014). Sineklerin Tanrısı. (Çev. M. Urgan). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• GUÉNON, R. (2012a). Niceliğin Egemenliği ve Çağın Alâmetleri. (Çev. M. Kanık). İstanbul: İz Yayınları.
• GUÉNON, R. (2012b). Büyük Üçlü. (Çev. V. Sezigen), İstanbul: İz Yayınları.
• LEVEND, A. S. (1958). Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği.
• LYNCH, Kevin (2012). Kent İmgesi. (Çev. İ. Başaran), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. MANZOOR, P. S. (2008). Tanrı’yı Terk Etmeden Tarihe Sahip Çıkmak: İslâm, Sekülerizm ve Dünyevileşme Sorunu. (Çev. Y. Aşıkoğlu). Milel ve Nihal, 5 (2), 129- 145.
• MUMFORD, L. (2013). Tarih Boyunca Kent, Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. (Çev. G. Koca, T. Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÖKTEN, S. (2012). Yahya Kemal’in İstanbul’u ve Devamı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ÖKTEN, S. (2008). Yahya Kemal’in Rüzgârıyle Düşünceler ve Duyuşlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• RONEY, P. (2013). Aşkınlık ve Yaşam: Nietzsche ve ‘Tanrının Ölümü’ Üzerine. (Çev. E. Şimşon). Kaygı.
• ŞEMSEDDİN, S. (1317/1902). “Kevneyn” Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1216.
• TACİZADE CAFER ÇELEBİ. (2006). Tacizâde Cafer Çelebi Heves name (İnceleme- Tenkitli Metin). (Haz. N. Sungur). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• TANPINAR, A. H. (2000). Yaşadığım Gibi. (Haz. B. Emil). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TARLAN, A. N. (1981). Edebiyat Meseleleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• TAŞÇI, H. (2014). Şehir, Medeniyet ve Peygamberler Şehirde Peygamberlerin İzleri. H.
• Taşçı, N. Nebati (Editörler). Şehir Üzerine Düşünceler-I, (47-68). İstanbul: Şehir Düşünce Merkezi.
• TIĞLI, F. (2007). Klâsik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 2 (4), 763-770.
• YAVUZ, H. (2005). Yazın, Dil ve Sanat, (3. Basım). İstanbul: Boyut Yayınları.