NİSÂ SÛRESİ 29. ÂYETTE GEÇEN “TİCÂRET” KELİMESİNİN FARKLI OKUNUŞLARI VE HUKÛKÎ YANSIMALARI

Yıl 2015, Sayı: 61, 257 - 276, 30.01.2015

Abdulmecit Okcu

Öz

Nisâ 29. âyet, insanlık tarihi kadar eski olan alış-veriş olayına yani ticâret hayatına yeni bir düzenleme getirmiş, daha önce var olan haksız mülk edinme sebeplerini ortadan kaldırmıştır. Aldatma, gasb, kumar gibi kazanma yollarının batıl olduğunu, bunun yerine meşru ticâretin ikame edilmesi gerektiğini tembih ederek ticâreti teşvik etmiştir. Ticârette özellikle karşılıklı rızanın şart olması gerektiğini vurgulayarak bir tarafın diğer tarafı aldatmasını önlemiştir. Ayrıca belli süreler içerisinde muhayyerlik (alış-verişten dönme) olayına işaret ederek, alış-verişin oldu-bittiye getirilmemesi gereken ciddi bir olay olduğunu vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Alış-Veriş, Ticâret, Mal, Batıl, Haram, Muhayyerlik, Rıza.

Kaynakça

• Abbâs Huseyin, en-Nahvu’l-Vâfî, Dâru’l-Meârif, Mısır, 1973.
• Ahfeş, Ebu’l-Hasan Said b. mes‘ade, Ma‘âni’l-Kur’ân, (thk. Abdulemir Muhammed Emin), Alemü’l-Kütüb, Beyrut, 1985.
• Asım Efendi, Kamus Tercümesi, Bahriye Matbaası, İstanbul, 1305.
• Ateş Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1997.
• Ayverdi İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, 2008.
• Beğavî, Ebû Muhammed Hasan b. Mesûd el-Ferrâ el-Beğavî, Me‘âlimü’t-Tenzîl, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1424/2004.
• Beydâvî, Nasıruddîn Ebu’l-Hayr Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Mustafa el-Bâbi el-Halebi ve Ortakları, Mısır, 1388/1968.
• Bilmen Ömer Nasuhi, Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1970.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahih-i Buhârî, Matbaay-ı Âmire İstanbul, 1315.
• Cessâs Ebûbekir Ahmed b. er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1993.
• Dâmat Abdurrahman Efendi (ö. 1078/1667), Mecmeü’l-Enhur, fî Şerh-i Mülteka’l-Ebhur, Matbaatu’l-Âmire, İstanbul, 1301.
• Meâli, Tür Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara, 2001.
• ed-Dânî, Ebû Amr Osman b. Said, Kitâbü’t-Teysir Fi’l-Kırâati’s-Seb‘, (Neşr OttoPertzl), İstanbul, 1930.
• Ebû Ali el-Fârisî, el-Hucce Fi’l-Kırâati’s-Seb‘, (thk. Bedruddin Kahvecî, Beşir Coycâtî), Dâru’l-Me’mûn Li’t-Türâs, Dimeşk, 1984.
• Ebu DâvûdSüleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd, Hıms, Suriye, 1970.
• Ebû Hayyân, Muhammed b Yusuf el-Endulusî, Bahru’l-Muhît, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1428/2007.
• Ebu’s-Suud, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî, İrşâdu Akli’s-Selîm, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arâbî, Beyrut, tsz.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Matbaası, İstanbul, tsz.
• Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’ân-ı Kerîm
• Hâzin, Alâuddin Ali b. Muhammed b. İbrahim, Lübâbu’t-Te’vîl Fî Meâni’t-Tenzîl, Matbaatü’l-Amire, Mısır, h. 1328.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğalib, el-Muharraru’l-Vecîz Fî Tefsîri’l- Kitâbi’l-Azîz, (thk. Abdusselâm Abduşşâfî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1428/2007.
• İbn Baziş, Ebû Cafer Ahmed b. Ahmed el-Ensârî, Kitâbü’l-İkn‘a Fi’l-Kırâati’s-Seb‘ (thk. Abdulmecit Kutaş), Matbaa-yı Rikâbî ve Nadr, Dimeşk, 1403.
• İbn Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed, en-Neşr Fi’l-Kırâati’l-Aşr, (thk. Ali Muhammed ed-Debb‘a), Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi”l-Arabî, Beyrut, tsz.
• İbn Hacer el-Heytemi, İslamda Helaler ve Haramlar, (Tercüme Ahmet Serdaroğlu, Lütfi Şenkürk), Kayıhan Yayınları İstanbul 1990.
• İbn Kesîr, İmâdu’d-dîn Ebi’l-Fidâ İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l- Arabiyye, Mısır, tsz.
• İbn Mâce, Hafız Ebî Abdillah b. Yezîd, Sünen-i İbn Mâce, İsa el-Bâbî el-Halebî, Mısır, tsz.
• İbn Mücahid, Kitâbü’s-Seb‘a, (thk. Şevki Dayf), Dâru’l-Meârif, Kahire, 1400.
• İbn Rüşd el-Hafîd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, (ö. 595/1198), Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesîd, Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlatları, Mısır, 1395/1975.
• İlmihal İslam ve Toplum, (Diyanet İlmihali), Türk Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul, 1999.
• Karaman Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku, Nesil Yayınları, İstanbul, 1991.
• Kâsânî, Alûddîn el-Kâsânî‘ (ö. h. 587/1191), Bedâi‘u’s-Sanâi‘ Fî tertibi’ş-Şerâi‘, Dâru’l- Küttâbi’l-Arabî, Beyrut, 1982.
• Kurtubî (ö. 671/1273), Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebîbekr Şemsüddîn el- Kurtubî, el-Câmiu Li Ahkâmi’l-Kur’ân, (thk. Hişam Semîr el-Buhârî), Dâru Alemi’l-Kütüb Riyâd,1423/2003, (Şâmile).
• Mehmet Vehbi, Hulâsatü’l-Beyân Fî Tefsîri’l-Kur’ân, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1967.
• Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî, el-Keşf an Vücûhi’l-Kırâati’s-Seb‘, (thk. Muhyiddîn Ramazan), Müesssetü’r-Risâle, Beyrut, 1407/1987.
• ------------------------- Kitâbu İ‘râbi Müşkili’l-Kur’ân, (thk. Yasin Muhammed Sevvâsî), Şam, tsz.
• Mollâ Husrev, Düreru’l-Hukkâm fî Şerh-i Ğuraru’l-Ahkâm, Matbaatu’l-Âmire, İstanbul, (h. 1300).
• Muhyiddîn ed-Derv işî, İ‘râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru İbn Kesîr, Beyrut-Dimeşk, 1420/1999. Münâvî, Abdurraûf, Feyzü’l-Kadîr Şerhu’l-Câmi‘u’s-Sağîr, Mektebetü’t-Ticâriye, Mısır, 1356.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc, Sahih-i Müslim, (thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî), Kahire, 1995.
• Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. muhammd b. İsmail, İ‘râbu’l-Kur’ân, (thk. Züheyr Gâzî Zâhid), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1429/2008.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Matbaaatu’l-‘Âmiretu’ş-Şerefiye, Mısır, 1328.
• Palûvî Abdulfettah, Zübdetü’l-İrfân, Hilal Yayınları, İstanbul, tsz.
• Râzî Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Huseyin, Mefêtîhu’l-Ğayb, Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, Tahran, tsz.
• Said Havvâ, el-Esâs Fi’t-Tefsîr, (Tercüme, Beşir Eryarsoy, Harun Ünal), Şamil Yayınevi, İstanbul, 1989.
• es-Safakusî, Ali Nûrî, Ğaysu’n-Nef‘ Fi’l-Kırâati’s-Seb‘, Matbaa-yı Osmaniye (İbn Kasih kenarında tıpkı basım), İstanbul, 1304.
• Sehâvî, Alemüddîn Ali b. Muhammed, Cemâlüu’l-Kurrâ ve Kemâlü’l-İkrâ, (thk. Ali Huseyn el-Bevvâb), Mektebetü’t-Türâs, Mekke, 1408/1987.
• Seyyid Kutub, Fî Zilâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk, Kahire tsz, (Büyük Şâmile).
• Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman, Kitab, Matbaa-yı Kübra, Bulak, Mısır, 1316.
• Süleymanu’l-Cemel, el-Futuhâtu’l-İlâhiyye Bitevdîh-i Tefsîri’l-Celâleyn Li’d-Dekâiki’l- Hafiyye (Tefsîru’l-Cemel), Matbaa-yı Âmire, İstanbul, tsz.
• Süyûtî, Celâluddîn Abdurrahmna b. Ebîbekr, el-Câmi‘u’s-Sağîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut, 1410/1990.
• Şeyhzâde, Muhammed ibn Mustafa (ö. 950/1543), Hâşiyetü Şeyhzâde Alâ Tefsîri’l-Kâzî Beydâvî, Matbaa-yı Osmâniye, İstanbul, tsz.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Huseyn, el-Mîzân Fî Tefsîri’l-Kir’ân, Müessesetü’n- Neşru’l-İslâmî, İran, 1430.
• Taberî, Muhammed İbn Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân Fî Te’vîli’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. Es-Sevre, Sünenü Tirmizî, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), Beyrut,1987.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ Abdullah b. Hasan el-Ukberî, et-Tibyân Fî İ‘râbi’l-Kur’ân, Dâru’l- Fikr, Beyrut, 1418/1997.
• Vahidî, İmam Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed, Esbâbu’n-Nüzûl (thrc,Mustafa Dîbu’l-Buga), Dâru İbn Kesîr Dimeşk, 1993.
• Yıldırım Zeki, İlkiyâ el-Harrâsî’nin Ahkâmu’l-Kur’ân Adlı Eserine Göre Kırâat Farklarının Hukûkî Âyetlerin Tefsînideki Rolü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 1990.
• Yusuf Uralgiray, Arapça İlk Ve İleri Dilbilgisi, Riyâd,1406/1986.
• Zemahşeri Cârullah Mahmud b. Ömer el-Keşşâ an Hakâiki’t-Te’vîl ve Uyûni’l-Ekâvîli Fî Vücûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1995.