CUMHURİYET DÖNEMİ İLKOKUL TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARININ SÖZLÜK KULLANIMI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 81, 13 - 34, 27.03.2020

Aslı Maden Recep Demir

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilkokul Türkçe dersi öğretim programlarında yer alan sözlük kullanımına ilişkin açıklama, ilke, amaç ve kazanım unsurlarını tespit etmektir. Bu çalışmada, nitel araştırma yaklaşımı uygulanmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde hazırlanmış olan ilkokul Türkçe dersi öğretim programları araştırmada veri kaynağı olarak belirlenmiştir. Araştırma verileri doküman incelemesi yöntemi ile toplanmıştır. Araştırma kapsamında ilkokul programlarında geçen sözlük kullanımı ile ilgili içerik (açıklama, amaç, kazanımlar) belirlenmiş ve tasnif edilmiştir. Sözlük kullanımına yönelik olan, öğrencilerin bu beceriyi alışkanlığa dönüştürmelerine hizmet eden açıklamalar ve kazanımlar Türkçe dersi öğretim programındaki başlıklar/alanlara göre içerik analizine tabi tutulmuştur. Sözlük kullanımı ile ilgili amaç, kazanım ve açıklama ifadeleri programa, öğrenme alanına ve sınıfa göre analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, 1924 programından bugüne tüm programlarda sınırlı da olsa sözlük kullanımına yönelik, okuma alanı içerisinde, amaç ve açıklamaların olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte sözlük kullanımına yönelik unsurların 1981, 2005 ve sonrasındaki programlarda açıklama, amaç-kazanım ve etkinlik örnekleri ile daha yoğun biçimde yer bulduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Alışkanlık, Türkçe Dersi, Program, İlkokul.

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alhaysony, M. (2011). Dictionary look-up behavior of Saudi female EFL students. European Journal of Social Sciences, 26(2), 250-267.
• Al-Smael, F. (2000). A think-aloud protocols investigation of lexico-semantic problems and problem-solving strategies among trainee English-Arabic translators. (Unpublished master thesis). Durham University, England.
• Arı, G. (2006). Sözcük öğretimi. (Ed. Cemal Yıldız). Kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi içinde (s.311-313). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Boz, E. ve Demirtaş, A. A. (2011). Türkçe öğretmenlerinin okul sözlüğü kullanma konusundaki tutum ve davranışları. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 65- 134.
• Budak, Y. (2000). Sözcük öğretimi ve sözlüğün işlevi. Dil Dergisi, 92, 19-26.
• Dağtaş, A. (2014). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin elektronik sözlüklere yönelik görüşleri. The Journal of Academic Social Science, 2(7), 542-555.
• Demir, C. (2006). Türkçe/edebiyat eğitimi ve kişisel sözcük serveti. Millî Eğitim Dergisi, 34(169), 207-225.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Elbir, B. ve Yıldız, H. (2013). Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı ve sözlükçülük. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 249-268.
• Göçer, A. (2001). Türk dili ile ilgili sözlüklere genel bir bakış ve günümüz ilköğretim sözlükleri. Türk Dili, (598), 388-403.
• Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4(4), 1025-1055.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi: Kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi. İbe Akcan, P. (2012). Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı: Türkçe çalışma kitaplarında sözlüğe gönderen alıştırmalar. (Ed. Aksan, M. ve Y. Aksan). Türkçe öğretiminde güncel çalışmalar içinde (s.93-102). Ankara: Şafak Yayınları.
• İlhan, N. (2009). Sözlük hazırlama ilkeleri, çeşitleri ve özellikleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 534-554.
• Karadağ, Ö. (2011). İlköğretim Türkçe sözlüklerinin hazırlanmasında temel ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 30, 193-207.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yay.
• Kaplan, T. ve Yıldız, F. (2018). Ortaokul öğrencilerinin elektronik sözlük kullanımına yönelik görüşleri. Ulakbilge, 6(20), 101-112.
• Kocaman, A. (1998). Dilbilim, sözlük, sözlükçülük. Kebikeç, 6, 111-113.
• Kolaç, E. (2009). Öğretmen adaylarının Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu kullanma konusundaki tutum ve görüşleri. Türk Dili (691), 50-60.
• Maden, S. ve Maden,A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının elektronik sözlük ve yazım kılavuzu kullanma alışkanlıkları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), 8(2), 377-396.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (1-5. sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (6–8. sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8.sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2017). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1- 8.sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1- 8.sınıflar). Ankara.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları: Nitel bir araştırma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2 (2), 266-284.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların sözlük kullanma becerileri üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1 (1), 13-23.
• Özbek, A. B. ve Ergül, C. (2018). İlkokul 4. sınıf ders kitaplarının okunabilirliklerinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (2), 653-668.
• Sever, S. (2000). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Süt, M. (2015). Ortaokul Türkçe dersinde öğretmen ve öğrencilerin Türkçe sözlük kullanma tutumları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Temizyürek, F. ve Balcı, A. (2006). Cumhuriyet dönemi ilköğretim okulları Türkçe programları. Ankara: Nobel Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2009). Türkçe sözlük (10. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (2003). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yaman, H. (2010), İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilim Araştırmaları Dergisi, 27, 735-751.