KARİZMATİK LİDERLİK DAVRANIŞLARININ KOLEKTİF ÖĞRETMEN YETERLİĞİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ

Yıl 2023, Sayı: 95, 147 - 163, 15.09.2023

Hilmi Sancı , Seval Koçak

https://doi.org/10.17753/sosekev.1262345

Öz

Eğitim örgütlerinde kolektif öğretmen yeterlikleri algısında liderlerin sergilemiş oldukları davranışlarının içerisinde karizmatik liderlik davranışlarının önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Buradan hareketle gerçekleştirilen bu araştırmada okul yöneticilerinin karizmatik liderlik davranışları ile kolektif öğretmen yeterliği arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Karizmatik liderlik ve kolektif öğretmen yeterliliği değişkenleri arasındaki ilişkilere odaklanan bu çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma evrenini Amasya ili Merkez ve ilçeler olmak üzere resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapan 1550 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekleminin belirlenmesinde tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmış olup, 1027 öğretmen çalışmaya dahil edilmiştir. Araştırma kapsamında verilerin elde edilmesinde Conger- Kanungo’nun Karizmatik Liderlik Ölçeği ve Kolektif Yeterlilik Ölçeğinden faydalanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre hem karizmatik liderliğin hem de kolektif öğretmen yeterliliğinin ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenler tarafından yüksek yüzeyde algılandığı belirlenmiştir. Karizmatik liderlik davranışları ile kolektif öğretmen yeterlik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif yönlü ve orta düzeyde bir ilişkinin olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kolektif yeterlik, Kolektif öğretmen yeterliği, Karizmatik liderlik

The Role of Charismatic Leadership Behavior on Collective Teacher Efficacy

Öz

Among the behavior of leaders, charismatic leadership behaviors are thought to play an important role in the perception of collective teacher competences in educational organizations. Based on this perspective, this study aims to determine the relationships between charismatic leadership behaviors and collective teacher efficacy. The relational survey model was used in this study, which focuses on the relationships between charismatic leadership and collective teacher efficacy variables. The population of the research consists of 1550 teachers working in public secondary education institutions, including the city center and districts of Amasya. Stratified sampling method was used to determine the sample of the study, and 1027 teachers were included in the study according to it. Conger-Kanungo's Charismatic Leadership Scale and Collective Competence Scale were used to acquire the data. Descriptive statistics, correlation and regression analyzes were performed during data analysis. According to the findings, it has been determined that both charismatic leadership and collective teacher efficacy are perceived at a high level by teachers working in secondary education institutions. It was found out that there is a statistically significant, positive and moderate relationship between charismatic leadership behaviors and collective teacher efficacy levels. It was found out that there is a statistically significant, positive and moderate relationship between charismatic leadership behaviors and collective teacher efficacy levels.

Anahtar Kelimeler

Collective efficacy, Collective teacher efficacy, Charismatic leadership

Kaynakça

• Al-Mahdy, Y. E. H., Emam, M. M., & Hallinger, P. (2018). Assessing the contribution of principal instructional leadership and collective teacher efficacy to teacher commitment in Oman. Teaching and Teacher Education, 69, 191-201. https://doi.org/10.1016/j.tate.2017.10.007
• Arabacı, İ. B., Alanoğlu, M., & Doğan, B. (2014). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Turkish Journal of Educational Studies, 1(1), 192-221.
• Arıkan, S. (2009). Collective efficacy and organizational effectiveness: antecedents and consequences (Tez No. 258322) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Armstrong-Coppins, D. R. (2003). What principals do to increase collective teacher efficacy in urban schools [Unpublished doctoral dissertation]. Cardinal Stritch University College of Education.
• Balcı, A. (2001). Etkili okul ve okul geliştirme. Pegem.
• Ball, J. (2010). An analysis of teacher self-efficacy, teacher trust, and collective efficacy in a southwest Texas school district (Publication No. 3446644) [Doctoral dissertation, Texas A&M University]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117–148. https://doi.org/10.1207/s15326985ep2802_3
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W. H. Freeman and Company.
• Bandura, A. (2002). Self-efficacy assessment. Encyclopedia of psychological assessment. Sage.
• Basım, H. N., Korkmazyürek, H., & Tokat, A. O. (2008). Çalışanların öz yeterlilik algılamasının yenilikçilik ve risk alma üzerine etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 121– 130.
• Bıkmaz, F. H. (2004). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretiminde öz yeterlilik inancı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 161(28.04), 70-85.
• Buonomo, I., Fiorilli, C., & Benevene, P. (2020). Unravelling teacher job satisfaction: The contribution of collective efficacy and emotions towards professional role. International Journal of Environmental Research And Public Health, 17(3), 736. https://doi.org/10.3390/ijerph17030736
• Conger, J. A., Kanungo, R. N., & Menon, S. T. (2000). Charismatic leadership and follower effects. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 21(7), 747-767. https://doi.org/10.1002/1099-1379(200011)21:7<747::AID-JOB46>3.0.CO;2-J
• Conger, J. A., & Kanungo, R. N. (1994). Charismatic leadership in organizations: Perceived behavioral attributes and their measurement. Journal of Organizational Behavior, 15(5), 439-452. https://doi.org/10.1002/job.4030150508
• Çalık, T., Sezgin, F., Kavgacı, H., & Kılınç, A. Ç. (2012). Okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmen öz yeterliği ve kolektif öğretmen yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(4), 2487-2504.
• Çevrik, M., & Koçak, S. (2022). Karizmatik Liderlik İle Kolektif Öğretmen Yeterliğinin Okul Etkililiği Üzerindeki Rolü. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 6(3), 1-15.
• Çevrik, M. (2022). Okul etkililiğinde karizmatik liderlik ve kolektif öğretmen yeterliğinin rolü (Tez No. 711370) [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, C., & Yirci, R. (2018). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özelliklerinin okulların kurumsal itibarına etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 234-256. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.958569
• Demir, K. (2008). Transformational leadership and collective efficacy: The moderating roles of collaborative culture and teachers’ self-efficacy. Eurasian Journal of Educational Research, 33(1), 93-112.
• Deogracias, J. S. (2012). The organizational effect of collective teacher efficacy: A study of student test scores and high schools with large concentrations of minority students (Publication No. 3543449) [Doctoral dissertation, University of Maryland, College Park]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Donohoo, J., & Katz, S. (2017). When teachers believe, students achieve. The Learning Professional, 38(6), 20-27.
• Donohoo, J. (2018). Collective teacher efficacy research: Productive patterns of behaviour and other positive consequences. Journal of Educational Change, 19(3), 323-345. https://doi.org/10.1007/s10833-018-9319-2
• George, D., & Mallery, P. (2001). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference 10.0 update (3rd ed.). Allyn and Bacon.
• Gibson, S., & Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 569-582. https://doi.org/10.1037/0022-0663.76.4.569
• Goddard, R. D., Hoy, W. K., & Hoy, A. W. (2000). Collective teacher efficacy: Its meaning, measure, and ımpact on student achievement. American Educational Research Journal, 37(2), 479–507. https://doi.org/10.3102/00028312037002479
• Gül, H. (2003). Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Tez No. 137791) [Doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gündüz, F. P. (2021). Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Sadakat İlişkisine Yönelik Öğretmen Görüşleri (Tez No. 717286) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Güner, M.C. (2021). Okul müdürlerinin liderlik uygulamaları ile kolektif öğretmen yeterliliği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 686245) [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Hoy, W. K., Sweetland, S. R., Smith, P. A (2002). Toward an organizational model of achievement in high schools: The significance of colective efficacy. Educational Administration Quarterly, 38(1), 77–93. https://doi.org/10.1177/0013161X02381004
• Jaques, E., & Clement, S. D. (1994). Executive leadership: a practical guide to managing complexity. Carson-Hall.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. baskı). Nobel Akademi.
• Kılınç, T. (1996). Liderlikte durumsallığın ötesi (II) karizmatik liderlik yaklaşımı. İÜ İşletme Fakültesi Dergisi, 25(2), 67-108.
• Kimav, A. U. (2010). An exploration of burnout and individual and collective teacher efficacy in a Turkish state university (Tez No. 264843) [Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (4th.ed.). Guilford.
• Koçak, S., & Özdemir, M. (2019). Kolektif öğretmen yeterliğinin dört çerçeve liderlik modeli perspektifinden değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 45(203), 347-365. https://doi.org/10.15390/EB.2019.8325
• Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (1995). The leadership challenge. Jossey-Bass.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş., & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2007). Sosyal bilimler için (2.baskı). Pegem.
• Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610. https://doi.org/10.1177/001316447003000308
• Kurt, T. (2009). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve işlemci liderlik stilleri ile öğretmenlerin kolektif yeterliği ve öz yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Tez No. 278393) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Malally, C. (2016). An examination of the relationship of principal leadership behaviors and collective teacher efficacy (Publication No. 10249220) [Doctoral dissertation, Azusa Pacific University]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Mattingly, J. W. (2007). A study of relationships of school climate, school culture, teacher efficacy, collective efficacy, teacher job satisfaction and intent to turnover in the context of year-round education calendars (Publication No. 3286701) [Doctoral dissertation, University of Louisville]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Mawhinney, H., Haas, J., & Wood, C. (2005). Teachers' collective efficacy beliefs in professional learning communities. Leading and Managing, 11(2), 12-45.
• Morgan, G. A., Barrett, K. C., Leech, N. L., & Gloeckner, G. W. (2019). IBM SPSS for introductory statistics: Use and interpretation. Routledge.
• Mulford, B. (2003). School leaders: Changing roles and impact on teacher and school effectiveness. Education and Training Policy Division, Oecd.
• Mulholland, J., Dorman, J. P., & Odgers, B. M. (2004). Assessment of science teaching efficacy of preservice teachers in an Australian university. Journal of Science Teacher Education, 15(4), 313-331. https://doi.org/10.1023/B:JSTE.0000048334.44537.86
• Nordick, S. (2017). Fundamental features of fostering teacher collective efficacy: Principals' attitudes, behaviors, and practices (Publication No. 10624399) [Doctoral dissertation, Utah State University]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• OECD. (2009). Creating effective teaching and learning environments: First result from TALIS. http://www.oecd.org/education/scholl/43023606.pdf
• Ozgenel, M. (2020). The role of charismatic leader in school culture. Eurasian Journal of Educational Research, 20(86), 85-114. https://doi.org/10.14689/ejer.2020.86.5
• Özbek, D. & Özdil, A. N. (2022). Öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin güçlendirici liderlik düzeyleri ile sınıf öğretmenlerinin kolektif yeterlik algıları arasındaki ilişki. International Social Sciences Studies Journal, 8(103), 3448-3461. https://doi.org/10.29228/sssj.64909
• Özdemir, Ö. Ü. T. Y., Demirkol, Ö. G. M., EROL, A. G. Y. C., & Turhan, M. (2018). Investigation of the relationship between collective teacher efficacy and school culture: the case of Elazığ province. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(31), 4628-4635.
• Özdemir, M., & Pektaş, V. (2020). Conger-Kanungo karizmatik liderlik ölçeğinin türk kültürüne uyarlama çalışması. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 2-18.
• Ray, S. (2011). An ınsight into the vision of charismatic leadership: evidence from recent administrative change in west bengal province of India. European Journal of Business and Management, 3(9), 55-67.
• Ross, J. A., & Gray, P. (2006). Transformational leadership and teacher commitment to organizational values: The mediating effects of collective teacher efficacy. The mediating effects of collective teacher efficacy, School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 179-199. https://doi.org/10.1080/09243450600565795
• Sánchez-Rosas, J., Dyzenchauz, M., Freiberg-Hoffmann, A., García-Rubiano, M. G., & Okinishi, M. (2023). Transformational leadership and collective teacher self-efficacy: The mediating role of satisfaction with job resources. International Journal of Instruction, 16(1), 801-820. https://doi.org/10.29333/iji.2023.16145a
• Schumacher, D. F. (2009). Collective teacher efficacy and student achievement [Unpublished doctoral dissertation]. Western Illinois University.
• Schwarzer, R. (1999). Selbstregulation. In R. Schwarzer & Jerusalem, M. (Eds.) Skalen zur Erfassung von Lehrer- und Schülermerkmalen (pp .53-56). Freie Universitaet.
• Schmitz G. S. & Schwarzer R. (2000). Selbstwirksamkeitserwartung von Lehrern: Längsschnittbefunde mit einem neuen Instrument [Perceived self-efficacy of teachers: Longitudinal findings with a new instrument]. Zeitschrift für Pädagogische Psychologie / German Journal of Educational Psychology, 14(1), 12–25. https://doi.org/10.1024/1010-0652.14.1.12
• Tschannen-Moran, M., & Barr, M. (2004). Fostering student learning: The relationship of collective teacher efficacy and student achievement. Leadership and Policy in Schools, 3(3), 189-209. https://doi.org/10.1080/15700760490503706
• Ünver, T. (2021). Öğretmen mesleki öğrenme topluluğu ile kolektif öğretmen yeterliği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 668325) [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yalçın, F. (2020). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 663705) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yaraş, Z. (2013). İlkokul yöneticilerinin program liderliği davranışlarını gösterme düzeylerinin öğretmenlerin kolektif yeterlik algısına ve örgütsel öğrenme düzeyine etkisi (Tez No.349361) [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, M., & Turanlı, N. (2017). Öğretmenlerin kolektif yeterlik algılarının incelenmesi: Altındağ ilçesi örneği. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 3(2), 151-158.
• Yüner, B., & Özdemir, M. (2020). Kolektif Öğretmen Yeterliği İle Okul Etkililiği Arasındaki İlişkinin Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 389-409. https://doi.org/10.19171/euafad.605195
• Yüzer, B. (2019). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile okul öncesi öğretmenlerinin okul kültürü algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 569731) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Zincirli, M., & Demir, Y. (2021). A scale development study on teachers' perceptions of collective efficacy in schools. International Journal of Curriculum and Instruction, 13(2), 1709-1723.