PROZODİ EĞİTİMİNDE DİJİTAL ÖYKÜ KULLANIMININ ETKİLİĞİ

Yıl 2024, Sayı: 97, 46 - 72, 21.03.2024

Canan Nimet Mert Duran , Halil Ahmet Kırkkılıç

https://doi.org/10.17753/sosekev.1412325

Öz

Dijital öykü, geleneksel öykü anlatımı ile çokluortam uygulamalarının bir araya gelmesiyle ortaya çıkan önemli bir kavramdır. Teknoloji destekli hikâye anlatımı ise eğitim ortamlarında öğrenmeyi destekleyici bir konuma sahiptir. Bu araştırmanın amacı dijital öykü destekli prozodi eğitiminin sekizinci sınıf öğrencilerinin sözcük ve cümlelerdeki vurgu, ton ve duyguyu algılama ve yansıtma becerilerine, akademik başarılarına, edindikleri bilgilerin kalıcılığına etkisinin belirlenmesidir. Dijital öykü destekli prozodi eğitiminin anlama becerilerine etkisinin belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışmada deneysel desenlerden kontrol grupsuz ön ve son test desen modeli kullanılmıştır. Araştırmanın amaçsal örnekleme modeli ile belirlenen çalışma grubu; Şanlıurfa’nın Bozova ilçesindeki iki ortaokulun 8. sınıflarında öğrenim gören 18 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın uygulaması 2020-2021 eğitim öğretim yılında Türkçe dersi ve Destekleme ve Yetiştirme Kursu (DYK) kapsamında beş hafta boyunca toplam 30 ders saatinde gerçekleştirilmiştir. Veriler başarı testi, KVAT, CVAT, TDAT, KVYT, CVYT ve TDYT ile elde edilmiştir. Araştırmanın nicel verileri araştırma öncesinde ve sonrasında araştırma grubundan elde edilen ses kayıtlarının puanlandırılarak değerlendirilmesiyle elde edilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde normallik testleri, ön test, son test ve kalıcılık puanlarının karşılaştırılmasında Tek Faktörlü ANOVA analizi kullanılmıştır. Dijital öykü destekli prozodi eğitiminin Türkçe dersinde akademik başarıyı artırdığı; son test ve kalıcılık lehine cümle vurgusu algılama puanları, kelime vurgusu yansıtma puanları, cümle vurgusu yansıtma puanları, ton duygu yansıtma puanları arasında anlamlı fark olduğu tespit edilmiştir. Dijital öykü destekli prozodi eğitiminin öğrencilerin prozodik unsurları algılama ve yansıtma becerilerini geliştirerek akademik başarılarını artırmada etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital öykü, Prozodi, Vurgu, Durak, Tonlama

The Effectiveness of Using Digital Stories in Prosody Education

Öz

The aim of the study is to determine the effect of digital story-supported prosody training on eighth grade students' ability to perceive and reflect the emphasis, tone and emotion in words and sentences, their academic achievement, and the retention of their knowledge. In order to determine the effect of digital story-supported prosody training on comprehension skills, pre-test and post-test design model without control group was used. The study group determined by the purposive sampling model of the research; It consists of 18 students studying in the 8th grades of two secondary schools in Bozova district of Şanlıurfa. The implementation of the research was carried out in a total of 30 lesson hours for five weeks within the scope of Turkish lesson and Support and Cultivation Course (SCC) in the 2020-2021 academic year. Data were obtained with achievement test, Word Stress Perception Test (WSPT), Sentence Stress Perception Test (SSPT), Tone and Emotion Perception Test (TEPT), Word Stress Reflection Test (WSRT), Sentence Stress Reflection Test (SSRT), Tone and Emotion Reflection Test (TERT) The quantitative data of the study were obtained by scoring and evaluating the voice recordings obtained from the research group before and after the research. In the analysis of the research data, normality tests, one-factor ANOVA analysis was used to compare the pre-test, post-test and retention scores. It was determined that digital story-supported prosody education increased academic achievement in Turkish lesson; there was a significant difference between sentence stress perception scores, word stress reflection scores, sentence stress reflection scores, tone emotion reflection scores in favor of post-test and retention scores. It was concluded that digital story-supported prosody education is effective in increasing students' academic achievement by improving their ability to perceive and reflect prosodic elements.

Anahtar Kelimeler

Digital story, Prosody, Emphasis, Pauses, Intonation

Kaynakça

• Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim 1. 2. 3. ciltler. TDK.
• Aktaş, E. (2015). Türkçe alıntı sözcüklerde vurgu görünümleri (Tez No. 393401) [Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aktaş, Ş., & Gündüz, O. (2014). Yazılı ve sözlü anlatım okuma-dinleme konuşma-yazma (19. baskı). Akçağ.
• Akyol, M., & Baştuğ, M. (2015). Yapılandırılmış akıcı okuma yönteminin üçüncü sınıf öğrencilerinin akıcı okuma ile okuduğunu anlama becerilerine etkisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 125-141.
• Altınok, Ş. (2019). Konuşma becerisi eğitiminde prozodinin yeri. İ. Çetin (Ed.), Prozodi (Bürün bilimi) ve konuşma çalıştayı bildirileri (28 Haziran 2019) içinde (1. basım ss. 19-41). Türk Dil Kurumu.
• Altınok, Ş. (2021). Dijital ortamlarda parçalar üstü birimler (prozodi) ve emojiler. Dil Araştırmaları, 15(28), 105-125.
• Ateş Çobanoğlu, A. (2017). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ö. Demirel & E. Altun (Eds.), Elektronik öğrenme materyali tasarımı ve uygulama örnekleri içinde (9. baskı, ss. 283-296). Pegem Akademi.
• Aycan, K. (2012). Ses eğitimi yöntemlerinin Türkçe konuşma eğitimindeki vurgu kusurlarının düzeltilmesine etkisi (Tez No. 311025) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baki, Y. (2015). Dijital öykülerin altıncı sınıf öğrencilerinin yazma sürecine etkisi (Tez No. 389155) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baştuğ, M. (2012). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin akıcı okuma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 311007) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baştuğ, M., & Kaman, Ş. (2013). Nörolojik etki yönteminin öğrencilerin akıcı okuma ve anlama becerilerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(25), 291-309.
• Boersma, P., & Weenink, D. (2013), Praat: Doing phonetics by computer (Sürüm 5.3.59) [Bilgisayar programı].
• Borneman, D., & Gibson, K. (2011). Digital storytelling: Meeting standards across the curriculum in a WWII/Holocaust unit. School Library Monthly, 27(7), 16-17.
• Brenner, K. (2014). Digital stories: A 21st-century communication tool for the English language classroom. English Teaching Forum, 52(1), 22-29.
• Bulut, S. (2016). Tekrarlı okuma çalışmalarının ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin sesli ve sessiz okuma akıcılığını geliştirmeye etkisi (Tez No. 429463) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (geliştirilmiş 19. baskı). Pegem Akademi.
• Calp, M. (2010). Özel eğitim alanı olarak Türkçe öğretimi (Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 4. baskı). Nobel. Cengiz, Ö. (2004). Türkçe karşılıklı konuşma söyleminde ezgi birimlerinin yapısı (Tez No. 145442) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Chun, D. M. (1998). Signal analysis software for teaching discourse intonation. Language Learning & Technology, 2, 74-93.
• Ciğerci, F. M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf Türkçe dersinde dinleme becerilerinin geliştirilmesinde dijital hikâyelerin kullanılması (Tez No. 415878) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ciğerci. F. M., & Gültekin, M. (2017). Use of digital stories to develop listening comprehension skills. Issues in Educational Research, 27(2), 252-268.
• Coşkun, M. V. (2009). Ana dili eğitiminde parçalar üstü birimlerin önemi ve teknoloji destekli olarak kavratılması. Bilig, 48, 41-52.
• Coşkun, M.V. (2010). Türkçenin ses bilgisi (2. baskı). IQ Kültür Sanat.
• Çelebi, S. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde görsel geri bildirim etkinlikleriyle gerçekleştirilen bürün öğretiminin sesli okuma becerisine etkisi (Tez No. 475979) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çerçi, A. (2013). Konuşma eğitiminin telaffuz vurgu ve tonlama konularının dinleme destekli öğretimi (Tez No. 347492) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çetin, D. (2013). Bilgisayar destekli prozodi eğitiminin vurgu, ton ve duyguyu algılama ve yansıtma becerilerine etkisi (Tez No. 328901) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çıralı, H. (2012). Dijital hikâye anlatımının görsel bellek ve yazma becerisi üzerine etkisi (Tez No. 378556) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dayan, G. (2017). İlkokul öğrencilerinin Türkçe dersinde dijital öyküleme çalışmaları (Tez No. 482129) [Yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demenko, G., Cylwik, N., & Wagner, A. (2009). Applying speech and language technology to foreign language education. Proceedings of the International Multiconference on Computer Science and Information Technology, 4, 457 – 462.
• Demir, T. (2012). Türkçe eğitiminde yaratıcı yazma becerileri geliştirme ve küçürek hikâye. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 343-357.
• Demircan, Ö. (2015). Türkçenin sesdizimi. (Gözden geçirilmiş 5. basım). Der.
• Dogan, B. (2007). Implementation of digital storytelling in the classroom by teachers trained in a digital storytelling workshop (Unpublished doctoral dissertation). University of Houston.
• Dogan, B., & Robin, B. (2008). Implementation of digital storytelling in the classroom by teachers trained in a digital storytelling workshop (Ph.D. thesis). University of Houston. https://www.learntechlib.org/p/122283/
• Duran, E., & Sezgin, B. (2012). Rehberli okuma yönteminin akıcı okumaya etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 633-655.
• Dursunoğlu, H. (2018). Türkiye Türkçesi ses bilgisi (3. baskı). PegemAkademi.
• Erdem, İ. (2019). Konuşma eğitimi ile ilgili temel kavramlar. H. Karatay (Ed.), Dil eğitiminin temel kavramları içinde (ss.121-151). Asos.
• Ergenç, İ., & Bekâr Uzun, İ. P. (2017). Türkçenin ses dizgesi. Seçkin.
• Gils, F. (2005). Potential applications of digital storytelling in education. https://wwwhome.ewi.utwente.nl/~theune/VS/Frank_van_Gils.pdf adresinden 10.04.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Güldaş, S. (1990). Türkçede vurgu ve musikimizin sözlü eserlerinde prozodik uygulamalar (Tez No. 9380) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Günay, D. (2013). Metin bilgisi (4. basım). Papatya.
• Gündüz, O. (2009). Konuşma eğitimi. H. Akyol & A. Kırkkılıç (Eds), İlköğretimde Türkçe öğretimi içinde (2. baskı, ss. 93-133). Pegem.
• Gündüz, O., & Şimşek, T. (2014a). Anlama teknikleri 2 uygulamalı dinleme eğitimi el kitabı. Grafiker.
• Güvendir, E., & Yıldız, I. G. (2014). Dil edinimi. Anı.
• Hardison, D. M. (2004). Generalization of computer-assisted prosody training: quantitative and qualitative findings. Language Learning & Technology 8(1), 34-52. http://dx.doi.org/10125/25228
• Hardison, D. M. (2005). Contextualized computer-based l2 prosody training: evaluating the effects of discourse context and video ınput. CALICO Journal, 22, 715-190.
• Hudson. R F., Pullen, P. C., & Lane, H. (2005). Reading fluency assessment and instruction: What, why, and how? The Reading Teacher 58(8), 702-714. https://doi.org/10.1598/RT.58.8.1
• İlaslan, B. (2007). Ortaöğretim ikinci sınıf öğrencilerinde görülen yazılı anlatım bozuklukları ve bu bozuklukların giderilmesi için çeşitli öneriler- Kalecik/Pursaklar örneği (Tez No. 218494) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kan, S. (2009). Türkçede ezgi birimleri ve sözdizim-ezgi eşleşmesi (Tez No. 257202) [Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karaboğa, S. (2010). Şiirde resimleme sonrası ezgi üretimi ve değerlendirmesi (Tez No. 264281) [Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karakoyun, F. (2014). Çevrimiçi ortamda oluşturulan dijital öyküleme etkinliklerine ilişkin öğretmen adayları ve ilköğretim öğrencilerinin görüşlerinin incelenmesi (Tez No. 361705) [Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karasakaloğlu, N., & Bulut, B. (2012). Kurmaca metinlerin eleştirel okuma becerisini geliştirme aracı olarak kullanılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 95-109.
• Kaşkaya, A. (2016). Improving reading fluency and reading comprehension with nım-assisted teaching: An activity research. TED Eğitim ve Bilim, 41(185), 281-297.
• Keskin, H. K., Baştuğ, M., & Akyol, H. (2013). Sesli okuma ve konuşma prozodisi: İlişkisel bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 168-180.
• Kılıç, M. A. (2011, 27-29 Ekim). Ağız araştırmalarında konuşma seslerinin fonetik çözümleme yöntemleriyle belirlenmesi. 4. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, Edirne.
• Kılıç, M. A. (2014). Özelleştirilmiş Praat programı ile uygulama», konuşma ve dil bozukluklarını anlamak. Klinik Fonetik ve Dilbilim Kursu (27-31 Ocak 2014), İstanbul. http://www.dilbilimi.net/kilic_praat_kurulum.pdf adresinden 15.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• Korkmaz, Z., Parlatır, İ., Ercilasun, A.B., Zülfikar, H., Gülensoy, T., & Birinci, N. (2005). Türk dili ve kompozisyon. Ekin.
• Kurudayıoğlu, M., & Bal, M. (2014). Ana dili eğitiminde dijital hikâye anlatımlarının kullanımı. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 74-95.
• Lynn L., Hodge, L. L., & Wright, V. H. (2010). Using digital storytelling in teacher learning: weaving together common threads. Journal of Technology Integration, 2(1), 25-37.
• Martin, P. (2004). Winpitch ltl ıı, a multimodal pronunciation software. Proceedings of InSTIL/ICALL2004 – NLP and Speech Technologies in Advanced Language Learning Systems – Venice 17-19 June, 2004.
• Mertens, P. (2013), The Prosogram (Sürüm 2.9) [Praat programı için eklenti]. http://bach.arts.kuleuven.be/pmertens/prosogram/
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar). MEB. More, C. (2008). Digital stories targeting social skills for children with disabilities: multidimensional learning. Intervention In School And Clinic, 43(3), 168-177.
• Ohler, J. (2005). The world of digital storytelling. Educational Leadership, 63(4), 44-47.
• Onan, B. (2010). Beynin bilişsel işlevleri üzerine yapılan araştırmalar ve ana dili eğitimine yansımaları. Türklük Bilimi Araştırmaları (27), 521-561.
• Onan, B. (2019). Dil eğitiminin temel kavramları (4. basım). Nobel.
• Özbay, M., & Çetin, D. (2011). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde prozodik farkındalığın önemi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 155-175.
• Öztekin, Ö. (2012). Seslerin sözcüklerindeki müzikten sözcüklerin seslerindeki müziğe. Doğu Batı, 15(12), 71-91.
• Rasinski, T. (2006). Reading fluency instruction: Moving beyond accuracy, automaticity and prosody. The Reading Teacher, 59(7), 704-706. https://doi.org/10.1598/RT.59.7.10
• Revidi, İ. (2014). Türkçe haber verisinden bürünsel, biçimsel ve sözcüksel özelliklerin çıkarımı (Tez No. 361002) [Yüksek lisans tezi, Işık Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Robin, B., & Pierson, M. (2005). A multilevel approach to using digital storytelling in the classroom. In Society for Information Technology & Teacher Education International Conference, 1, 708-716.
• Sadik, A. (2008). Digital storytelling: a meaningful technology-integrated approach forengaged student learning. Educational Technology Research And Development, 56(4), 487-506. https://doi.org/10.1007/s11423-008-9091-8
• Sarıca, S., Bilal, N., Sağıroğlu, S., Oğuzhan, O., Altınışık, M., & Kılıç, M.A. (2017). Farklı analiz programları kullanarak sesin frekans ve perturbation parametrelerinin karşılaştırılması. KBB ve BBC Dergisi 25(2), 13-20. https://doi.org/10.24179/kbbbbc.2017-54828
• Sarıman, G. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bilgisayar destekli eğitimin kelime vurgulama becerisine etkisi (Tez No. 448391) [Yüksek lisans tezi, Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Schrauben, J. E. (2010). Prosody's contribution to fluency: An examination of the theory of automatic information processing. Reading Psychology 31(1), 82-92. https://doi.org/10.1080/02702710902753996
• Schwanenflugel, P. J., Hamilton, A. M., Kuhn, M. R., Wisenbaker, J. M., & Stahl, S. A. (2004). Becoming a fluent reader: Reading skill and prosodic features in the oral reading of young readers. Journal of Educational Psychology, 96(1), 119-129. https://doi.org/10.1037/0022-0663.96.1.119
• Sever, T. (2014). Dijital öykücülüğün öğrencilerin motivasyon düzeyleri üzerine etkisine dair bir araştırma (Tez No. 375589) [Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Solomon, M. J. (2010). The need for (digital) story: first graders using digital tools to tell stories. (Unpublished doctoral dissertation). University of Texas at Austin.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2014). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (genişletilmiş 3. baskı). Anı.
• Şen, A. İ. (2001). Fizik öğretiminde bilgisayar destekli yeni yaklaşımlar. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 21(3), 61-71.
• Tabak, G. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde dijital öykü kullanımı (Tez No. 483106) [Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Taş, U.E., Arıcı, Ö., Ozarkan, H.B., & Özgürlük, B. (2016). Pisa 2015 ulusal raporu. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Topbaşoğlu, N. (2015). Dijital ve etkileşimli öyküleyici metinlerin okuduğunu anlamaya etkisi (Tez No. 396062) [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tsou, W., Wang, W., & Tzeng, Y. (2006). Applying a multimedia storytelling website in foreign language learning. Computers & Education, 47(1), 17-28.
• Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Nobel.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
• Whalley, K., & Hansen, J. (2006). The role of prosodic sensitivity in children's reading development. Journal of Research in Reading, 29(3), 288-303.
• Xu, Y., Park, H., & Baek, Y. (2011). A new approach toward digital storytelling: an activity focused on writing self-efficacy in a virtual learning environment. Educational Technology & Society, 14(4), 181-191.
• Yang, Y. T. C., & Wu, W. C. I. (2012). Digital storytelling for enhancing student academic achievement, critical thinking, and learning motivation: A year-long experimental study. Computers & Education, 59(2), 339-352. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2011.12.012
• Yılmaz, S. (2011). Doğal konuşmalardaki vurgu ve tonların incelenmesi ve duygu tespiti (televizyon programları örneği) (Tez No. 325995) [Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, Y., Üstündağ, M. T., Güneş, E., & Çalışkan, G. (2017). Dijital hikâyeleme yöntemi ile etkili Türkçe öğretimi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 7(2), 254-275. https://doi.org/10.17943/etku.322366